Hoorcollege 1: geschiedenis
Bij toegepaste psychologie wordt de omgeving aan de mens aangepast
- Ondersteuning in werksituaties
- Bevorderen van veiligheid
- Verbeteren van alledaagse dingen
Ook wel ergonomie (Europa), human factors (USA) en mens-machine interactie
Bepalend geweest voor de ontwikkeling van het vakgebied:
• Industriële revolutie
• Tweede wereldoorlog
• Digitale revolutie
Industriële revolutie
Hoe heeft industriele revolutie het vakgebied beïnvloedt?
Wetenschappelijke benadering en analyse (ergonomie): mens wordt aangepast aan het werk. Fitting
the worker to the job!
Doel van industrialisatie = verhogen van productiviteit op de arbeidsvloer
Tijdens de industrialisatie ontstond er massaproductie, de productiviteit moest worden verhoogd;
efficiënter als verschillende personen één speld maken omdat mensen beter worden in hun taak hoe
vaker ze het uitvoeren arbeidsverdeling was de manier om productie te verhogen:
- Goedkoper
- Handhaven discipline
Frederick Winslow Taylor is grondlegger van de scientific management = wetenschappelijke basis
van arbeidsverdeling.
Mensen presteerde onder hun maximale capaciteit (soldiering): bij meer productie werd de prijs per
product lager, omdat ze meer opleverden in een kortere tijd. Maar ze kregen wel net zo veel betaald
voor hoge en lage productie. Volgens Taylor:
- Mens is van nature lui
- Beloning moet gerelateerd zijn aan productie
- Nieuwe trainingsmethoden nodig om de productiviteit te verhogen
Midvale Steel = hoe werken arbeiders efficienter?
- Belonen
- Werk standaardiseren (taks analyses)
- Selectie en training
Bethlehem Steel = efficiëntie verhogen:
- Pauzeschema’s, uitgerust presteert beter
- Selectie van personeel
- Aparte scheppen voor ijzer en as; gebruiksvoorwerpen aangepast aan het materiaal
Hoe bepaal je welke werkmethode het meest efficient is? Time and motion studies leidde tot
grote toenames in productie
, 1. Tijd studies: hoe lang werd er gedaan over een taak
2. Bewegingsstudies: overbodige bewegingen elimineren
- In 1913 ontstond de eerste lopende band voor autoproductie
The Hawthorne experiments: een van de meest uitgebreide en langdurige studies naar productiviteit.
Hawthorne effect = wanneer beter op werknemers werd gelet, gingen ze meer hun best doen
waardoor ze beter gingen presteren (observer effect/ waarnemerseffect) & verandering van de
werkplek omgeving die leidt tot veranderingen in prestaties of productiviteit, en niet een specifieke
variabele die werd beïnvloedt
Scientific management
Principes van scientific management:
1. Ontwikkeling van een wetenschap
2. Wetenschappelijke educatie en ontwikkeling van de arbeider
3. Wetenschappelijke selectie van de arbeider
4. Vriendschappelijke samenwerking tussen management en arbeiders
Voordelen scientific management:
- Het ging meer om het welzijn van de arbeider; pauzes voor efficiënter werken in plaats van
harder werken
- Meer aandacht voor de individuele taken van de arbeiders
- Productieverhoging door slimmer te werken, niet harder
Hoe heeft de industriele revolutie het vakgebied beïnvloedt?
- Wetenschappelijke benadering en analyse (ergonomie): mens wordt aangepast aan het werk
Nadelen scientific management:
- Je wordt een stopwatch slaaf en onderdeel van de machine
- Gaat alleen maar om de trots van de baas en niet meer om de passie van het vak
Casus 1 en 2
Oorlog
Hoe heeft de tweede wereldoorlog het vakgebied beïnvloedt?
Aandacht voor de human factor: werk wordt aangepast aan de mens. Fitting the job to the worker!
De invloed van oorlogen op toegepaste cognitieve psychologie:
• Selectie militairen; ontzettend veel soldaten. Er werden intelligentietesten gebruikt om het
personeel te selecteren. Ook was er een selectie voor het gebruiken van machines
• Ongelukken; piloten moesten in veel verschillende vliegtuigen vliegen die net iets anders
waren. Piloten moesten zich steeds aanpassen
Bij de tweede wereldoorlog moest de baan veel meer aangepast worden aan de mens in plaats van
andersom
Optotrak: een camera systeem met kleine metingssensoren die vastzitten aan iemands lichaam om
een beeld te geven van bewegingen in 3D
Oorsprong signaaldetectietheorie: zijn de punten op de radar vijanden? Schiet je het neer?
,Mackworth’s clock test: waakzaamheid verlaagt (100% gedetecteerd aan het begin en nog maar 70%
na twee uur)
Digitale revolutie
Hoe heeft de digitale revolutie het vakgebied beïnvloedt?
Mens-machine interactie
De opkomst van de computers en hun pioniers
In deze periode kwam er steeds meer aandacht voor de interactie tussen mens en machine, en dit is
nog steeds bezig
• Vannevar Bush: MEMEX (1945)
• Yvan Sutherland: sketchpad (1962) en eerste computer-based HMD (1966)
• Douglas Engelbart: computermuis (1968) maakte interactie van mens met computer stuk
gemakkelijker
• Mortion Heilig: sensorama, de eerste multimodale 3D belevingsmachine (1962) en eerste
head-mounted display (1960)
• Yarbus: oogbewegingsregistratie (1967)
Jaron Lanier was de vader van de virtual/digital reality (1987)
Boek extra
De totale efficientie van een systeem is afhankelijk van hoe het onbezielde systeem zelf werkt/ wat
het doet en de uitvoering van het menselijk aspect
Human factors = studie van variabelen die invloed hebben op de efficiëntie, waarbij de menselijke
uitvoerder interacteert met de onbezielde componenten van een systeem om systeemdoelen te
bereiken. Het optimum van menselijk welzijn en systeem uitvoering moet worden bereikt
(ergonomics, human engineering).
Macro-ergonomics = de interactie tussen een organisatorische omgeving (work environment) en het
design en implementatie van een systeem. De omgeving is niet alleen het fysieke aspect van een
werkplek, maar ook de sociale en organisatorische variabelen.
Human information processing: cognitie vindt plaats door een serie van operaties die worden
uitgevoerd op informatie die uit de waarneming komt
, Hoorcollege 2: aandacht en mentale belasting
Een taak is moeilijk als het veel aandacht vergt. Iets vergt veel aandacht als er veel of complexe
informatie moet worden verwerkt. Moeite is de mate waarin een taak mentale inspanning kost.
Bottleneck model = het verwerken van informatie is een serieel proces. Je kunt van meerdere
bronnen informatie binnenkrijgen, maar dit kan niet altijd tegelijkertijd worden verwerkt. In principe
kan je één ding tegelijk doen:
Een voorbeeld is remmen in een auto samen met een auditieve taak (bellen). Het is lastig om het te
verwerken, want het kan niet tegelijkertijd. Het is lastig uitvoerbaar.
Psychologische refractoire periode = de periode waarin je niet twee signalen tegelijkertijd kunt
verwerken. Er is een bepaalde tijd nodig voordat het tweede signaal kan worden verwerkt.
Maar de refractoire periode kan verkort worden:
• Je beschikt al over kennis over de tweede stimulus
• Oefening kan de periode verkorten
• Compatibiliteit kan de periode verkorten (de mate waarin de systemen samen te gebruiken
zijn)
De vraag is of informatieverwerking wel echt serieel verloopt:
Single resource theorie (Kahneman, 1973) = we hebben één groot vat van beschikbare aandacht/
capaciteit. Het hangt van de omstandigheden af hoe goot die capaciteit is. Deze capaciteit kun je
uitputten en dus wel dingen tegelijk doen zolang deze capaciteit niet wordt overschreden.
Verschillende taken vergen namelijk een andere hoeveelheid aandacht/ capaciteit.
Bij toegepaste psychologie wordt de omgeving aan de mens aangepast
- Ondersteuning in werksituaties
- Bevorderen van veiligheid
- Verbeteren van alledaagse dingen
Ook wel ergonomie (Europa), human factors (USA) en mens-machine interactie
Bepalend geweest voor de ontwikkeling van het vakgebied:
• Industriële revolutie
• Tweede wereldoorlog
• Digitale revolutie
Industriële revolutie
Hoe heeft industriele revolutie het vakgebied beïnvloedt?
Wetenschappelijke benadering en analyse (ergonomie): mens wordt aangepast aan het werk. Fitting
the worker to the job!
Doel van industrialisatie = verhogen van productiviteit op de arbeidsvloer
Tijdens de industrialisatie ontstond er massaproductie, de productiviteit moest worden verhoogd;
efficiënter als verschillende personen één speld maken omdat mensen beter worden in hun taak hoe
vaker ze het uitvoeren arbeidsverdeling was de manier om productie te verhogen:
- Goedkoper
- Handhaven discipline
Frederick Winslow Taylor is grondlegger van de scientific management = wetenschappelijke basis
van arbeidsverdeling.
Mensen presteerde onder hun maximale capaciteit (soldiering): bij meer productie werd de prijs per
product lager, omdat ze meer opleverden in een kortere tijd. Maar ze kregen wel net zo veel betaald
voor hoge en lage productie. Volgens Taylor:
- Mens is van nature lui
- Beloning moet gerelateerd zijn aan productie
- Nieuwe trainingsmethoden nodig om de productiviteit te verhogen
Midvale Steel = hoe werken arbeiders efficienter?
- Belonen
- Werk standaardiseren (taks analyses)
- Selectie en training
Bethlehem Steel = efficiëntie verhogen:
- Pauzeschema’s, uitgerust presteert beter
- Selectie van personeel
- Aparte scheppen voor ijzer en as; gebruiksvoorwerpen aangepast aan het materiaal
Hoe bepaal je welke werkmethode het meest efficient is? Time and motion studies leidde tot
grote toenames in productie
, 1. Tijd studies: hoe lang werd er gedaan over een taak
2. Bewegingsstudies: overbodige bewegingen elimineren
- In 1913 ontstond de eerste lopende band voor autoproductie
The Hawthorne experiments: een van de meest uitgebreide en langdurige studies naar productiviteit.
Hawthorne effect = wanneer beter op werknemers werd gelet, gingen ze meer hun best doen
waardoor ze beter gingen presteren (observer effect/ waarnemerseffect) & verandering van de
werkplek omgeving die leidt tot veranderingen in prestaties of productiviteit, en niet een specifieke
variabele die werd beïnvloedt
Scientific management
Principes van scientific management:
1. Ontwikkeling van een wetenschap
2. Wetenschappelijke educatie en ontwikkeling van de arbeider
3. Wetenschappelijke selectie van de arbeider
4. Vriendschappelijke samenwerking tussen management en arbeiders
Voordelen scientific management:
- Het ging meer om het welzijn van de arbeider; pauzes voor efficiënter werken in plaats van
harder werken
- Meer aandacht voor de individuele taken van de arbeiders
- Productieverhoging door slimmer te werken, niet harder
Hoe heeft de industriele revolutie het vakgebied beïnvloedt?
- Wetenschappelijke benadering en analyse (ergonomie): mens wordt aangepast aan het werk
Nadelen scientific management:
- Je wordt een stopwatch slaaf en onderdeel van de machine
- Gaat alleen maar om de trots van de baas en niet meer om de passie van het vak
Casus 1 en 2
Oorlog
Hoe heeft de tweede wereldoorlog het vakgebied beïnvloedt?
Aandacht voor de human factor: werk wordt aangepast aan de mens. Fitting the job to the worker!
De invloed van oorlogen op toegepaste cognitieve psychologie:
• Selectie militairen; ontzettend veel soldaten. Er werden intelligentietesten gebruikt om het
personeel te selecteren. Ook was er een selectie voor het gebruiken van machines
• Ongelukken; piloten moesten in veel verschillende vliegtuigen vliegen die net iets anders
waren. Piloten moesten zich steeds aanpassen
Bij de tweede wereldoorlog moest de baan veel meer aangepast worden aan de mens in plaats van
andersom
Optotrak: een camera systeem met kleine metingssensoren die vastzitten aan iemands lichaam om
een beeld te geven van bewegingen in 3D
Oorsprong signaaldetectietheorie: zijn de punten op de radar vijanden? Schiet je het neer?
,Mackworth’s clock test: waakzaamheid verlaagt (100% gedetecteerd aan het begin en nog maar 70%
na twee uur)
Digitale revolutie
Hoe heeft de digitale revolutie het vakgebied beïnvloedt?
Mens-machine interactie
De opkomst van de computers en hun pioniers
In deze periode kwam er steeds meer aandacht voor de interactie tussen mens en machine, en dit is
nog steeds bezig
• Vannevar Bush: MEMEX (1945)
• Yvan Sutherland: sketchpad (1962) en eerste computer-based HMD (1966)
• Douglas Engelbart: computermuis (1968) maakte interactie van mens met computer stuk
gemakkelijker
• Mortion Heilig: sensorama, de eerste multimodale 3D belevingsmachine (1962) en eerste
head-mounted display (1960)
• Yarbus: oogbewegingsregistratie (1967)
Jaron Lanier was de vader van de virtual/digital reality (1987)
Boek extra
De totale efficientie van een systeem is afhankelijk van hoe het onbezielde systeem zelf werkt/ wat
het doet en de uitvoering van het menselijk aspect
Human factors = studie van variabelen die invloed hebben op de efficiëntie, waarbij de menselijke
uitvoerder interacteert met de onbezielde componenten van een systeem om systeemdoelen te
bereiken. Het optimum van menselijk welzijn en systeem uitvoering moet worden bereikt
(ergonomics, human engineering).
Macro-ergonomics = de interactie tussen een organisatorische omgeving (work environment) en het
design en implementatie van een systeem. De omgeving is niet alleen het fysieke aspect van een
werkplek, maar ook de sociale en organisatorische variabelen.
Human information processing: cognitie vindt plaats door een serie van operaties die worden
uitgevoerd op informatie die uit de waarneming komt
, Hoorcollege 2: aandacht en mentale belasting
Een taak is moeilijk als het veel aandacht vergt. Iets vergt veel aandacht als er veel of complexe
informatie moet worden verwerkt. Moeite is de mate waarin een taak mentale inspanning kost.
Bottleneck model = het verwerken van informatie is een serieel proces. Je kunt van meerdere
bronnen informatie binnenkrijgen, maar dit kan niet altijd tegelijkertijd worden verwerkt. In principe
kan je één ding tegelijk doen:
Een voorbeeld is remmen in een auto samen met een auditieve taak (bellen). Het is lastig om het te
verwerken, want het kan niet tegelijkertijd. Het is lastig uitvoerbaar.
Psychologische refractoire periode = de periode waarin je niet twee signalen tegelijkertijd kunt
verwerken. Er is een bepaalde tijd nodig voordat het tweede signaal kan worden verwerkt.
Maar de refractoire periode kan verkort worden:
• Je beschikt al over kennis over de tweede stimulus
• Oefening kan de periode verkorten
• Compatibiliteit kan de periode verkorten (de mate waarin de systemen samen te gebruiken
zijn)
De vraag is of informatieverwerking wel echt serieel verloopt:
Single resource theorie (Kahneman, 1973) = we hebben één groot vat van beschikbare aandacht/
capaciteit. Het hangt van de omstandigheden af hoe goot die capaciteit is. Deze capaciteit kun je
uitputten en dus wel dingen tegelijk doen zolang deze capaciteit niet wordt overschreden.
Verschillende taken vergen namelijk een andere hoeveelheid aandacht/ capaciteit.
