ALGEMENE INLEIDING
BASISBEGRIPPEN EN CENTRALE THEMA’S
GRONDWET
1776: Declaration of Independence
Thomas Jefferson
onafhankelijkheid v/d 13 Britse koloniën
1789: Déclaration des droits de l’homme et du citoyen
18e E: filosofische ideeën
+ geïnspireerd door charters en keuren v/h Ancien Régime:
● 1312 Charter v/ Kortenberg
● 1356 Blijde Inkomst v/h Hertogdom Brabant
● 1581 Plakkaat v/ Verlatinghe
1787: Amerikaanse grondwet
→ geen grondrechten want vanzelfsprekend
1791: Franse grondwet
elke wisselwerking tussen de machten uitgesloten, ook wederzijdse controle
→ systeem van administration-juge
FUNCTIES V/D GRONDWET
1. DEMOCRATISCHE ORGANISATIE V/D OHMACHT
= positieve functie
- politieke gemeenschap constitueert zich tot een rechtsgemeenschap
- fundamentele regels voor de organisatie en werking v/d staatsmachten
- regels totstandkoming en geldigheid
- GW legitimeert macht dus het wordt bvgdh
democratische OHmacht1: moderne GWidee
→ volkssoevereiniteit
consent: instemming v/d geregeerden
maar je kan altijd discussiëren dat er democratisch tekort is
façadeGW: niet-democratische GW
1
Jefferson hier voorstander van
1
,2. BEPERKEN V/D OHMACHT
= negatief karakter
gematigd bestuur + bestrijden van willekeur
vrijheid v/ burgers beschermen + machtsmisbruik tegengaan
geïnspireerd door John Locke (Two treatises of government) 1689
en De Montesquieu (De l’esprit des lois) 1748
VERDELEN VAN OHMACHT TUSSEN DIVERSE AMBTEN, INSTELLINGEN EN
ORGANEN
= machtschending
meeste GW combineren beide technieken:
HORIZONTALE MACHTENSCHEIDING
meerdere instellingen v/ dezelfde OH
= trias politica: UM, WM, RM
idee van Montesquieu:
machtswillekeur minimaliseren
→ had wantrouwen in machtswellust v/d mens
boek ‘Over de geest van de wetten’:
zegt dat 18e Britse constitutie superieur is want vorm van machtenscheiding
! daar geen absolute machtscheiding !
- absolute machtenscheiding
3 OHfuncties afgebakend en elk eigen afzonderlijk orgaan
- checks & balances / machtsevenwicht
voorkomen v/ machtsconcentratie
controleren elkaar onderling of participeren mee met elkaar
James Madison hier grote voorstander van
= ‘Vader v/d GW’
één v/d grondleggers Amerikaans federalisme, het representatieve stelsel eb de
Bill of Rights
VS anders dan andere landen:
WM & UM in handen van President & Congres: afzonderlijk verkozen organen
→ wetgevende functie bij Congres en President heeft vetorecht op wetsvoorstel
→ veto kan overgestemd worden door ⅔ v/ Huis van Afgevaardigden en Senaat
Franse Grondwet van 1791:
systeem van administration-juge
geen samenwerking tussen de machten
→ elke macht heeft toezicht op zichzelf
2
, Raad van State: jurisdictioneel dualisme
= naast elkaar bestaan van verschillende types van rechtscolleges
administratieve rechtscolleges
Angelsaksische systeem: jurisdictioneel monisme
= gewone rechter ook bevoegd voor geschillen tussen bestuur en burger
hoven en rechtbanken
Hamilton vond rechterlijke macht minst gevaarlijke van de machten
→ pas in 20e E systeem van rechterlijke grondwettigheidscontrole in VS
VERTICALE MACHTENSCHEIDING
= territoriaal
→ gelaagde rechtsorde want recht dat op ons van toepassing is behoort tot
verschillende structuren
FEDERALISME
spreiding van bvgdh tussen verschillende autonome rechtsordes
DECENTRALISATIE
centrale OH kent taken toe aan ondergeschikte lokale besturen
bvgh verdeling in grondwet
elke OH binnen gelaagde rechtsorde kan eigen grondwet aannemen
→ constitutioneel pluralisme
verdelen van bvgdh en sturen naar lagere niveaus ook goed voor democratie
→ hoe minder mensen stemmen, hoe meer een stem telt
VERANKEREN VAN RECHTEN EN VRIJHEDEN
= onvervreemdbare rechten voor burgers
1215: Magna Carta
burgers niet gevangen genomen zonder rechterlijke vonnis
was deel van materiële GW
1356: Blijde Inkomst Brabant
recht op vrije meningsuiting v/ ambtenaren
+ geen belastingen zonder instemming
1689: Bill of Rights
1789: Déclaration des droits de l’homme et du citoyen
1948: UVRM
1950: Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens
grondrechten: regering kan geen beslissing nemen tegen rechten v/d mens
3
, OVERIGE FUNCTIES
- natie- en staatsvorming
- programmatorische functie:
doelstellingen die staat moet nastreven
vb. beschermen leefmilieu
GRONDWET ALS MAATSCHAPPELIJK CONTRACT
→ GW is fictieve ock tussen vrije individuen om een georganiseerde politieke gemeenschap
te vormen
GRONDWET IN MATERIËLE EN FORMELE ZIN
GW in materiële zin GW in formele zin
= regels over organisatie en beperking = specifieke tekst in codex
OHgezag → is bekleed met gezag
- moeilijk te hervormen
→ bevoegdheidsverdelende regels
→ afgeschermd v/d gewone
vb. BWHI meerderheidsbesluitvorming
- hiërarchisch hoogste rechtsregel
binnen rechtsysteem
→ de twee vallen niet samen
in sommige landen geen codificatie van materiële GW
vb. in VK staat het in geschreven en ongeschreven bronnen
BELANGRIJKE CLASSIFICATIES
binnen democratische GW ook verschillende soorten
GRONDWET EN DEMOCRATIEVORM
“ideale democratie” moeilijk te definiëren
directe democratie
bevolking maakt zelf wetten en burgers nemen rechtstreeks mee aan politieke
besluitvorming
→ sluit nauw aan bij letterlijke betekenis democratie
vb. town meetings in VS en volksvergaderingen in Genève in 18e E of griekse oudheid
kan ook op grotere schaal
→ is dan bindend of niet bindend
bestaat nu niet meer!
4
BASISBEGRIPPEN EN CENTRALE THEMA’S
GRONDWET
1776: Declaration of Independence
Thomas Jefferson
onafhankelijkheid v/d 13 Britse koloniën
1789: Déclaration des droits de l’homme et du citoyen
18e E: filosofische ideeën
+ geïnspireerd door charters en keuren v/h Ancien Régime:
● 1312 Charter v/ Kortenberg
● 1356 Blijde Inkomst v/h Hertogdom Brabant
● 1581 Plakkaat v/ Verlatinghe
1787: Amerikaanse grondwet
→ geen grondrechten want vanzelfsprekend
1791: Franse grondwet
elke wisselwerking tussen de machten uitgesloten, ook wederzijdse controle
→ systeem van administration-juge
FUNCTIES V/D GRONDWET
1. DEMOCRATISCHE ORGANISATIE V/D OHMACHT
= positieve functie
- politieke gemeenschap constitueert zich tot een rechtsgemeenschap
- fundamentele regels voor de organisatie en werking v/d staatsmachten
- regels totstandkoming en geldigheid
- GW legitimeert macht dus het wordt bvgdh
democratische OHmacht1: moderne GWidee
→ volkssoevereiniteit
consent: instemming v/d geregeerden
maar je kan altijd discussiëren dat er democratisch tekort is
façadeGW: niet-democratische GW
1
Jefferson hier voorstander van
1
,2. BEPERKEN V/D OHMACHT
= negatief karakter
gematigd bestuur + bestrijden van willekeur
vrijheid v/ burgers beschermen + machtsmisbruik tegengaan
geïnspireerd door John Locke (Two treatises of government) 1689
en De Montesquieu (De l’esprit des lois) 1748
VERDELEN VAN OHMACHT TUSSEN DIVERSE AMBTEN, INSTELLINGEN EN
ORGANEN
= machtschending
meeste GW combineren beide technieken:
HORIZONTALE MACHTENSCHEIDING
meerdere instellingen v/ dezelfde OH
= trias politica: UM, WM, RM
idee van Montesquieu:
machtswillekeur minimaliseren
→ had wantrouwen in machtswellust v/d mens
boek ‘Over de geest van de wetten’:
zegt dat 18e Britse constitutie superieur is want vorm van machtenscheiding
! daar geen absolute machtscheiding !
- absolute machtenscheiding
3 OHfuncties afgebakend en elk eigen afzonderlijk orgaan
- checks & balances / machtsevenwicht
voorkomen v/ machtsconcentratie
controleren elkaar onderling of participeren mee met elkaar
James Madison hier grote voorstander van
= ‘Vader v/d GW’
één v/d grondleggers Amerikaans federalisme, het representatieve stelsel eb de
Bill of Rights
VS anders dan andere landen:
WM & UM in handen van President & Congres: afzonderlijk verkozen organen
→ wetgevende functie bij Congres en President heeft vetorecht op wetsvoorstel
→ veto kan overgestemd worden door ⅔ v/ Huis van Afgevaardigden en Senaat
Franse Grondwet van 1791:
systeem van administration-juge
geen samenwerking tussen de machten
→ elke macht heeft toezicht op zichzelf
2
, Raad van State: jurisdictioneel dualisme
= naast elkaar bestaan van verschillende types van rechtscolleges
administratieve rechtscolleges
Angelsaksische systeem: jurisdictioneel monisme
= gewone rechter ook bevoegd voor geschillen tussen bestuur en burger
hoven en rechtbanken
Hamilton vond rechterlijke macht minst gevaarlijke van de machten
→ pas in 20e E systeem van rechterlijke grondwettigheidscontrole in VS
VERTICALE MACHTENSCHEIDING
= territoriaal
→ gelaagde rechtsorde want recht dat op ons van toepassing is behoort tot
verschillende structuren
FEDERALISME
spreiding van bvgdh tussen verschillende autonome rechtsordes
DECENTRALISATIE
centrale OH kent taken toe aan ondergeschikte lokale besturen
bvgh verdeling in grondwet
elke OH binnen gelaagde rechtsorde kan eigen grondwet aannemen
→ constitutioneel pluralisme
verdelen van bvgdh en sturen naar lagere niveaus ook goed voor democratie
→ hoe minder mensen stemmen, hoe meer een stem telt
VERANKEREN VAN RECHTEN EN VRIJHEDEN
= onvervreemdbare rechten voor burgers
1215: Magna Carta
burgers niet gevangen genomen zonder rechterlijke vonnis
was deel van materiële GW
1356: Blijde Inkomst Brabant
recht op vrije meningsuiting v/ ambtenaren
+ geen belastingen zonder instemming
1689: Bill of Rights
1789: Déclaration des droits de l’homme et du citoyen
1948: UVRM
1950: Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens
grondrechten: regering kan geen beslissing nemen tegen rechten v/d mens
3
, OVERIGE FUNCTIES
- natie- en staatsvorming
- programmatorische functie:
doelstellingen die staat moet nastreven
vb. beschermen leefmilieu
GRONDWET ALS MAATSCHAPPELIJK CONTRACT
→ GW is fictieve ock tussen vrije individuen om een georganiseerde politieke gemeenschap
te vormen
GRONDWET IN MATERIËLE EN FORMELE ZIN
GW in materiële zin GW in formele zin
= regels over organisatie en beperking = specifieke tekst in codex
OHgezag → is bekleed met gezag
- moeilijk te hervormen
→ bevoegdheidsverdelende regels
→ afgeschermd v/d gewone
vb. BWHI meerderheidsbesluitvorming
- hiërarchisch hoogste rechtsregel
binnen rechtsysteem
→ de twee vallen niet samen
in sommige landen geen codificatie van materiële GW
vb. in VK staat het in geschreven en ongeschreven bronnen
BELANGRIJKE CLASSIFICATIES
binnen democratische GW ook verschillende soorten
GRONDWET EN DEMOCRATIEVORM
“ideale democratie” moeilijk te definiëren
directe democratie
bevolking maakt zelf wetten en burgers nemen rechtstreeks mee aan politieke
besluitvorming
→ sluit nauw aan bij letterlijke betekenis democratie
vb. town meetings in VS en volksvergaderingen in Genève in 18e E of griekse oudheid
kan ook op grotere schaal
→ is dan bindend of niet bindend
bestaat nu niet meer!
4
