MOEDER EN KIND
1. PRECONCEPTIEZORG
1.1. ZWANGER WORDEN
Ø Gezonde levensstijl en aandacht voor voeding en beweging à niet enkel tijdens, MAAR OOK
voordien = preconceptie
Ø Een goede basis voor een gezonde zwangerschap valt onder noemer preconceptiezorg =
voorbereidingsperiode op zwangerschap van ong. 6 mnd.
Ø In vroege fase van zwangerschap (ZW) weet vrouw vaak nog niet dat ze zwanger is =
belangrijk om maatregelen ter bevordering van de gezondheidstoestand te implementeren
voor conceptie
Ø Aandachtspunten:
© Inname foliumzuur
© Niet roken
© Vermijden alcoholische dranken, …
Ø Taak als VPK
© Vrouwen en mannen correct informeren en adviseren over aanpassen levenswijze
© Inschatten risicofactoren om indien nodig correct te verwijzen
© Kans dat in 1e lijn hormonen toegediend moeten worden aan vrouw die
vruchtbaarheidsBH volgt
1.1.1. VRUCHTBAARHEID
Ø +/- 7,5% van zwangere vrouwen wordt pas zwanger na BH voor onvruchtbaarheid
Ø Verschillende factoren = invloed op vruchtbaarheid koppel
BASISVOORWAARDEN ZWANGERSCHAP
Ø Bij spontane ZW = # basisvoorwaarden
1) Regelmatige menstruele cyclus
à Tijdens ovulatie komt eicel vrij in eileider, 14 dagen voor einde menstruele
cyclus. Tijdens ovulatieperiode is vrouw vruchtbaat (gem. 12u)
2) Regelmatig seksuele betrekkingen hebben zonder voorbehoedsmiddel
3) Gezonde levensstijl nastreven
Ø Ong. 80-85% van koppels wordt binnen het jaar zwanger
Ø Resterende 15-20% à helft wordt in jaar hierna zwanger
Ø Kleine 10% probeert zwanger te worden met medische hulp
BEÏNVLOEDENDE FACTOREN
Ø Indien verschillende negatieve beïnvloedende factoren aanwezig zijn in de
preconceptieperiode daalt kans op bevruchting en zwangerschap
Ø Als gezondheidsMW kan je vrouw/koppel met zwangerschapswens doorverwijzen
,Alcohol Ø Aangeraden om alco te vermijden, zeker vanaf eisprong
Ø Binge-drinken = volledig afgeraden
Ø Overmatig alco gebruik, dagelijks of meer dan 7 eenheden per week = nefast voor
vruchtbaarheid bij zowel man als vrouw
Ø Alco zorgt voor verminderde kans op ZW
Roken Ø Voor zowel actief als passief roken tijdens ZW
Ø Roken vermindert vruchtbh zowel bij man als vrouw en verhoogt complicaties tijdens
ZW, bevalling en postpartum (PP)
Ø Het blijft zinvol om te stoppen met roken ongeacht ZWduur
Drugs Ø Belangrijk om druggebruik aan te kaarten bij vroedvrouw (VV) en/of gyne
Ø Sterk aangeraden om ZW uit te stellen tot druggebruik is gestopt
Cafeïne Ø Onvoldoende evidentie dat cafeïne effect heeft op vruchtbh
Ø Inname grote hoeveelheden koffie = afgeraden
Ø Max 4 tassen/dag of max 0,5l koffie of andere cafeïne-houdende dranken/dag = veiliger
Ø Cafeïne kan zorgen voor spontaan miskraam, laag geboortegewicht, …
Lichaamsgewicht Ø Overgewicht en obesitas verminderen vruchtbh
(BMI) Ø Vrouwen met overgewicht (BMI 25-29) aangeraden om gewicht te verliezen voor ZW,
aandacht voor gezonde voeding en meer lichaamsbeweging
Ø Bij obesitas (BMI >30) belangrijk om gewicht te verliezen en meestal geadviseerd om
anticonceptie te gebruiken tot doelgewicht bereikt is
Ø Ondergewicht (BMI <18,5) menstruatiecyclus kan ontregeld raken of uitgesteld worden
= belangrijk om te verzwaren door inname van gezonde en evenwichtige voeding à bij
afwezigheid cyclus = contact gyne!
Leeftijd Ø Leeftijd van zowel vrouw als man heeft invloed, grootst bij vrouw
Ø VROUW: Vruchtbh neemt af vanaf 30j en daalt verder vanaf 35j
Ø MAN: Vruchtbh neemt af vanaf 45j
Ø Vrouwen +38j, die na 6mnd proberen nog steeds niet ZW zijn à contact gyne
Temperatuur Ø Invloed temperatuurveranderingen op vruchtbh vrouw = niet gekend
Ø Invloed temperatuurveranderingen op vruchtbh mannen = gekend à sauna, strak
ondergoed, langdurig zitten en laptopgebruik kunnen een invloed hebben op
vermindering van kwaliteit sperma en mannelijke vruchtbh
Ø Preventief = aangeraden om activiteiten die zorgen voor verhoogde temp. in balzak te
vermijden/tot minimum te beperken
Stress-gerelateerde Ø Relationele problemen, financiële problemen, problemen met huisvesting, intrafamiliaal
factoren geweld, …
Werkomstandigheden Ø Tijdens preconceptieperiode xordt vrouw niet altijd beschermd tegen schadelijke
factoren op werk à belangrijk om bij ZWwens te informeren over pot. Risico’s bij
arbeidsgeneesheer
Ø Indien risicovolwerk + ZW = arbeidsgeneesheer verwittigen à in werkomgeving pas
moederschapsbescherming indien bevestiging van ZW
Ø In preconceptieperiode kan arbeidsgeneesheer wel extra preventieve maatregelen
nemen, maar preventieve verwijdering kan niet
, Aandachtspunten bij werkomstandigheden
Ø Werksituatie
Ø Cosmetica zoals haarkleuring, producten manicure/pedicure, … = chemicaliën
vermijden in 1e ZWtrimester
Ø Verven met schimmelwerende verf of niet-water gedragen verven en gebruik
beitsproducten= afgeraden in preconceptieperiode/prille ZW
Ø Röntgenstralen, blootstelling dienst = vermijden tijdens preconceptie + belangrijk
om bij OZ te vermelden dat je ZW bent à zowel voor ZO als HV belangrijk
OORZAKEN VRUCHTBAARHEIDSPROBLEMEN
Ø Problemen met eisprong
Ø Problemen eileiders
Ø Endometriose = AD waarbij cellen van baarmoederslijmvlies aanwezig zijn buiten de
baarmoeder en haarden met baarmoederweefsel vormen
Ø Slechte verminderde spermakwaliteit
Ø Alg. med. AD: diabetes, epilepsie, darmproblemen, …
Ø Seksuele problemen: pijn tijdens vrijen, afwezigheid erectie of ejaculatie, minder dan
1x/week vrijen, …
Ø De oorzaak van vruchtbhproblemen à 25% bij vrouw, 25% bij mannen, 25% bij beide, bij
rest onbekend
VERSCHILLENDE TERMEN
Fertiliteit Vruchtbaarheid
Subfertiliteit Een koppek heeft meer dan 12 mnd. nodig om ZW te worden ondanks regelmatige cyclus
en frequente seksuele betrekkingen
à +/- 15% van de koppels wordt hiermee geconfronteerd
Steriliteit Onvruchtbaar, geen mogelijkheid tot verwekken van kinderen
BEHANDELING VRUCHTBAARHEIDSPROBLEMEN
Ø Om alsnog de kinderwens te vervullen à onderstaande BH
Ø Indien sprake van vruchtbhproblemen = doorverwijzing en BH van gyne noodzakelijk
IUI Indien Q van sperma daalt à IUI = sperma wordt tijdens eisprong in de baarmoeder
Intra-Uteriene gebracht via een fijne katheter
Inseminatie Gebeurt in ZHsetting
Vaak bij lesbische koppels, alleenstaande moeders, …
IVF Kan gebruikt worden indien verminderde vruchtbh aanwezig is bij man en/of vrouw of om
In-VitroFertilisatie genetische ziekte uit te sluiten bij ongeboren baby à bevruchting van eicel vindt plaats,
buiten baarmoeder in reageerbuis
, Verloopt in 6 stappen:
1) Stimulatie: stimuleren van groeien van eicellen bij de vrouw
2) Pick-up: afname van eicellen uit eierstokken (vaginaal), op deze dag wordt ook
spermastaal afgegeven (eicel en spermastaal kan als 2 stappen gezien worden)
3) Inseminatie: eicellen en zaadcellen worden samengebracht en via een microscoop
gekeken of bevruchting plaatsvindt
4) Inbrengen embryo (bevruchtte eicel): #dagen na inseminatie wordt embryo
teruggeplaatst in baarmoeder
5) Nabehandeling: 15 dagen na pick-up wordt 1e ZWtest gedaan om te zien of embryo
ingenesteld is in baarmoederslijmvlies
ICSI Vnl toegepast bij mannelijke vruchtbhproblemen
IntraCytoplastische Via naald wordt vooraf geselecteerde zaadcel rechtstreeks ingebracht in eicel
Sperma Injectie Indien geen kwalitatieve spermacellen terug te vinden zijn in spermastaal, kan het sperma
rechtstreeks uit de teelbal verkregen worden via biopsie
1.2. GEZOND LEVEN
Ø Maternele gezondheid =belangrijk voor zowel zwangere als kind
Ø Heel veel externe factoren kunnen een invloed hebben op ZW
Ø Maternele sterfte wereldwijd nog bestaande
© Vrouwen van ‘niet-Westerse’ origine = 60% meer kans
1.2.1. GEZONDE VOEDING
Ø Tijdens preconceptieperiode en ZW = streven naar evenwichtige en gevarieerde voeding
Ø Voedingsdriehoek geeft aanwijzingen over verhoudingen
Ø Voedingssanbevelingen gelden in preconceptiefase als tijdens ZW
Ø Kwalitatieve evenwichtige en gevarieerde voeding verhoogt kans op normale ontwikkeling
foetus
Ø Niet enkel hoeveelheid calorieën, MAAR OOK kwaliteit van voeding = belangrijk
Ø Daarnaast ook rekening houden met adviezen voor infectierisico
3 PRINCIPES
1) Eet evenwichtig
© Drie hoofdmaaltijden + 2-3 tssdoortjes/dag = ideaal
© Extra aandacht voor opname vitamines en voldoende vochtinname
2) Eet met mate
© Eten voor 2 = uit den boze
© Tijdens ZW heeft de vrouw slechts nood aan +/- 200 kcal
3) Eet gevarieerd
© Voldoende variatie binnen éénzelfde groep is aan te raden (bv. graanprod: rijst,
aardappelen, brood, …)
Ø Zwangeren = vegetarisch/veganistisch à best professionele hulp zoeken om uitgebalanceerd
dieet samen te stellen
© Sterk af te raden om vlees, melk en eieren uit voedingspatroon te bannen à
aangepaste vervangproducten nodig
Ø Ook geloof kan belangrijk zijn = bv. ramadan
1. PRECONCEPTIEZORG
1.1. ZWANGER WORDEN
Ø Gezonde levensstijl en aandacht voor voeding en beweging à niet enkel tijdens, MAAR OOK
voordien = preconceptie
Ø Een goede basis voor een gezonde zwangerschap valt onder noemer preconceptiezorg =
voorbereidingsperiode op zwangerschap van ong. 6 mnd.
Ø In vroege fase van zwangerschap (ZW) weet vrouw vaak nog niet dat ze zwanger is =
belangrijk om maatregelen ter bevordering van de gezondheidstoestand te implementeren
voor conceptie
Ø Aandachtspunten:
© Inname foliumzuur
© Niet roken
© Vermijden alcoholische dranken, …
Ø Taak als VPK
© Vrouwen en mannen correct informeren en adviseren over aanpassen levenswijze
© Inschatten risicofactoren om indien nodig correct te verwijzen
© Kans dat in 1e lijn hormonen toegediend moeten worden aan vrouw die
vruchtbaarheidsBH volgt
1.1.1. VRUCHTBAARHEID
Ø +/- 7,5% van zwangere vrouwen wordt pas zwanger na BH voor onvruchtbaarheid
Ø Verschillende factoren = invloed op vruchtbaarheid koppel
BASISVOORWAARDEN ZWANGERSCHAP
Ø Bij spontane ZW = # basisvoorwaarden
1) Regelmatige menstruele cyclus
à Tijdens ovulatie komt eicel vrij in eileider, 14 dagen voor einde menstruele
cyclus. Tijdens ovulatieperiode is vrouw vruchtbaat (gem. 12u)
2) Regelmatig seksuele betrekkingen hebben zonder voorbehoedsmiddel
3) Gezonde levensstijl nastreven
Ø Ong. 80-85% van koppels wordt binnen het jaar zwanger
Ø Resterende 15-20% à helft wordt in jaar hierna zwanger
Ø Kleine 10% probeert zwanger te worden met medische hulp
BEÏNVLOEDENDE FACTOREN
Ø Indien verschillende negatieve beïnvloedende factoren aanwezig zijn in de
preconceptieperiode daalt kans op bevruchting en zwangerschap
Ø Als gezondheidsMW kan je vrouw/koppel met zwangerschapswens doorverwijzen
,Alcohol Ø Aangeraden om alco te vermijden, zeker vanaf eisprong
Ø Binge-drinken = volledig afgeraden
Ø Overmatig alco gebruik, dagelijks of meer dan 7 eenheden per week = nefast voor
vruchtbaarheid bij zowel man als vrouw
Ø Alco zorgt voor verminderde kans op ZW
Roken Ø Voor zowel actief als passief roken tijdens ZW
Ø Roken vermindert vruchtbh zowel bij man als vrouw en verhoogt complicaties tijdens
ZW, bevalling en postpartum (PP)
Ø Het blijft zinvol om te stoppen met roken ongeacht ZWduur
Drugs Ø Belangrijk om druggebruik aan te kaarten bij vroedvrouw (VV) en/of gyne
Ø Sterk aangeraden om ZW uit te stellen tot druggebruik is gestopt
Cafeïne Ø Onvoldoende evidentie dat cafeïne effect heeft op vruchtbh
Ø Inname grote hoeveelheden koffie = afgeraden
Ø Max 4 tassen/dag of max 0,5l koffie of andere cafeïne-houdende dranken/dag = veiliger
Ø Cafeïne kan zorgen voor spontaan miskraam, laag geboortegewicht, …
Lichaamsgewicht Ø Overgewicht en obesitas verminderen vruchtbh
(BMI) Ø Vrouwen met overgewicht (BMI 25-29) aangeraden om gewicht te verliezen voor ZW,
aandacht voor gezonde voeding en meer lichaamsbeweging
Ø Bij obesitas (BMI >30) belangrijk om gewicht te verliezen en meestal geadviseerd om
anticonceptie te gebruiken tot doelgewicht bereikt is
Ø Ondergewicht (BMI <18,5) menstruatiecyclus kan ontregeld raken of uitgesteld worden
= belangrijk om te verzwaren door inname van gezonde en evenwichtige voeding à bij
afwezigheid cyclus = contact gyne!
Leeftijd Ø Leeftijd van zowel vrouw als man heeft invloed, grootst bij vrouw
Ø VROUW: Vruchtbh neemt af vanaf 30j en daalt verder vanaf 35j
Ø MAN: Vruchtbh neemt af vanaf 45j
Ø Vrouwen +38j, die na 6mnd proberen nog steeds niet ZW zijn à contact gyne
Temperatuur Ø Invloed temperatuurveranderingen op vruchtbh vrouw = niet gekend
Ø Invloed temperatuurveranderingen op vruchtbh mannen = gekend à sauna, strak
ondergoed, langdurig zitten en laptopgebruik kunnen een invloed hebben op
vermindering van kwaliteit sperma en mannelijke vruchtbh
Ø Preventief = aangeraden om activiteiten die zorgen voor verhoogde temp. in balzak te
vermijden/tot minimum te beperken
Stress-gerelateerde Ø Relationele problemen, financiële problemen, problemen met huisvesting, intrafamiliaal
factoren geweld, …
Werkomstandigheden Ø Tijdens preconceptieperiode xordt vrouw niet altijd beschermd tegen schadelijke
factoren op werk à belangrijk om bij ZWwens te informeren over pot. Risico’s bij
arbeidsgeneesheer
Ø Indien risicovolwerk + ZW = arbeidsgeneesheer verwittigen à in werkomgeving pas
moederschapsbescherming indien bevestiging van ZW
Ø In preconceptieperiode kan arbeidsgeneesheer wel extra preventieve maatregelen
nemen, maar preventieve verwijdering kan niet
, Aandachtspunten bij werkomstandigheden
Ø Werksituatie
Ø Cosmetica zoals haarkleuring, producten manicure/pedicure, … = chemicaliën
vermijden in 1e ZWtrimester
Ø Verven met schimmelwerende verf of niet-water gedragen verven en gebruik
beitsproducten= afgeraden in preconceptieperiode/prille ZW
Ø Röntgenstralen, blootstelling dienst = vermijden tijdens preconceptie + belangrijk
om bij OZ te vermelden dat je ZW bent à zowel voor ZO als HV belangrijk
OORZAKEN VRUCHTBAARHEIDSPROBLEMEN
Ø Problemen met eisprong
Ø Problemen eileiders
Ø Endometriose = AD waarbij cellen van baarmoederslijmvlies aanwezig zijn buiten de
baarmoeder en haarden met baarmoederweefsel vormen
Ø Slechte verminderde spermakwaliteit
Ø Alg. med. AD: diabetes, epilepsie, darmproblemen, …
Ø Seksuele problemen: pijn tijdens vrijen, afwezigheid erectie of ejaculatie, minder dan
1x/week vrijen, …
Ø De oorzaak van vruchtbhproblemen à 25% bij vrouw, 25% bij mannen, 25% bij beide, bij
rest onbekend
VERSCHILLENDE TERMEN
Fertiliteit Vruchtbaarheid
Subfertiliteit Een koppek heeft meer dan 12 mnd. nodig om ZW te worden ondanks regelmatige cyclus
en frequente seksuele betrekkingen
à +/- 15% van de koppels wordt hiermee geconfronteerd
Steriliteit Onvruchtbaar, geen mogelijkheid tot verwekken van kinderen
BEHANDELING VRUCHTBAARHEIDSPROBLEMEN
Ø Om alsnog de kinderwens te vervullen à onderstaande BH
Ø Indien sprake van vruchtbhproblemen = doorverwijzing en BH van gyne noodzakelijk
IUI Indien Q van sperma daalt à IUI = sperma wordt tijdens eisprong in de baarmoeder
Intra-Uteriene gebracht via een fijne katheter
Inseminatie Gebeurt in ZHsetting
Vaak bij lesbische koppels, alleenstaande moeders, …
IVF Kan gebruikt worden indien verminderde vruchtbh aanwezig is bij man en/of vrouw of om
In-VitroFertilisatie genetische ziekte uit te sluiten bij ongeboren baby à bevruchting van eicel vindt plaats,
buiten baarmoeder in reageerbuis
, Verloopt in 6 stappen:
1) Stimulatie: stimuleren van groeien van eicellen bij de vrouw
2) Pick-up: afname van eicellen uit eierstokken (vaginaal), op deze dag wordt ook
spermastaal afgegeven (eicel en spermastaal kan als 2 stappen gezien worden)
3) Inseminatie: eicellen en zaadcellen worden samengebracht en via een microscoop
gekeken of bevruchting plaatsvindt
4) Inbrengen embryo (bevruchtte eicel): #dagen na inseminatie wordt embryo
teruggeplaatst in baarmoeder
5) Nabehandeling: 15 dagen na pick-up wordt 1e ZWtest gedaan om te zien of embryo
ingenesteld is in baarmoederslijmvlies
ICSI Vnl toegepast bij mannelijke vruchtbhproblemen
IntraCytoplastische Via naald wordt vooraf geselecteerde zaadcel rechtstreeks ingebracht in eicel
Sperma Injectie Indien geen kwalitatieve spermacellen terug te vinden zijn in spermastaal, kan het sperma
rechtstreeks uit de teelbal verkregen worden via biopsie
1.2. GEZOND LEVEN
Ø Maternele gezondheid =belangrijk voor zowel zwangere als kind
Ø Heel veel externe factoren kunnen een invloed hebben op ZW
Ø Maternele sterfte wereldwijd nog bestaande
© Vrouwen van ‘niet-Westerse’ origine = 60% meer kans
1.2.1. GEZONDE VOEDING
Ø Tijdens preconceptieperiode en ZW = streven naar evenwichtige en gevarieerde voeding
Ø Voedingsdriehoek geeft aanwijzingen over verhoudingen
Ø Voedingssanbevelingen gelden in preconceptiefase als tijdens ZW
Ø Kwalitatieve evenwichtige en gevarieerde voeding verhoogt kans op normale ontwikkeling
foetus
Ø Niet enkel hoeveelheid calorieën, MAAR OOK kwaliteit van voeding = belangrijk
Ø Daarnaast ook rekening houden met adviezen voor infectierisico
3 PRINCIPES
1) Eet evenwichtig
© Drie hoofdmaaltijden + 2-3 tssdoortjes/dag = ideaal
© Extra aandacht voor opname vitamines en voldoende vochtinname
2) Eet met mate
© Eten voor 2 = uit den boze
© Tijdens ZW heeft de vrouw slechts nood aan +/- 200 kcal
3) Eet gevarieerd
© Voldoende variatie binnen éénzelfde groep is aan te raden (bv. graanprod: rijst,
aardappelen, brood, …)
Ø Zwangeren = vegetarisch/veganistisch à best professionele hulp zoeken om uitgebalanceerd
dieet samen te stellen
© Sterk af te raden om vlees, melk en eieren uit voedingspatroon te bannen à
aangepaste vervangproducten nodig
Ø Ook geloof kan belangrijk zijn = bv. ramadan
