Samenvatting jeugdbescherming en inleiding jeugdrecht

Jeugdbescherming met inleiding jeugdrecht
1 Inleiding rond het ontstaan van de jeugdbescherming in België
De rechten van kinderen en jongeren zijn vandaag wettelijk geregeld in:
 Een nationale wetgeving
 Een internationale wetgeving

Deze wetgevingen bieden hen bescherming op verschillende vlakken, zoals:
 Onderwijs, huisvestiging, gezondheidszorg,…  vastgelegd in het Internationaal Verdrag inzake
de Rechten van het Kind
 Aangepaste maatregelen en straffen wanneer de jongere een misdrijf begaat
 Hulpverlening wanneer er zich een VOS voordoet
 Specifieke rechtswaarborgen wanneer een minderjarige in de jeugdhulp terechtkomt

Vroeger:
 Volwassenen en kinderen werden lange tijd als één categorie beschouwd
 Er werd wettelijk en sociaal nauwelijks een onderscheid gemaakt

Ontstaan kinderbeschermingswet:
 1912: kinderbeschermingswet
 1965: jeugdbeschermingswet
 Men merkte een verschil tussen kinderen en volwassenen

Cultuur wordt overgedragen door twee belangrijke processen:
 Het proces van socialisatie = het zich eigen maken van waarden en normen die in een
maatschappij aanwezig zijn en gelden als de norm van die maatschappij
o Wanneer dit niet lukt zoals bv. het niet begrijpen van de taal, punks, illegalen, krakers 
zijn niet altijd mensen die strafbare feiten plegen, maar je wordt aanzien door
maatschappij als mensen die niet echt passen tot de maatschappij
 Het proces van sociale controle = straffen en bestraffen als de norm van een maatschappij niet
wordt nageleefd
o Formele controle = de controle van de overheid op de waarden en normen, wetten bv.
politie
o Informele controle = mensen rondom je, ongeschreven regels,… bv. ouders die gsm
gebruik verbieden tijdens het eten, iemand achterna roepen die een portefeuille steelt,
uniform dragen in de Chiro,…

Visie over kind vroeger:
 Werd gezien als een volwassene die niet moest gesocialiseerd worden
 Werd gestraft als het iets fout deed
 Conclusie: kind moet anders bekeken worden als een volwassene

,Ontstaan van een categoriaal beleid:
 Veranderingen die de maatschappij doormaakte en verandering visie tov het kind
o Opkomst verschillende wetenschappen die inzichten verschaffen waardoor men
kinderen pedagogisch anders wil benaderen en bestraffen
 Criminologie = leer van de misdaad, het feit, de misdadiger
 Penologie = leer van de straffen
 Psychologie
 Verandering in de tijdsgeest (verlichting)

1.1 Jeugdbescherming in België: het ontstaan van een categoriaal beleid
1.1.1 Evolutie van de socialisatie
Het kindbeeld en de huidige opvattingen over socialisatie zijn een recente sociale constructie:
 De manier waarop we nu naar kinderen kijken is in de loop van de geschiedenis gegroeid en
geëvolueerd
 Er zijn altijd kinderen geweest maar de manier waarop men naar hen keek, verschilde in de
geschiedenis
 Tot het einde van de middeleeuwen was er een klein verschil in hoe men naar kinderen en
volwassenen keek
 Vanaf de verlichting begon men naar kinderen te kijken als een aparte categorie met aparte
kenmerken
 Men zag kinderen als de toekomst: ze bevinden zich in een ‘nog-niet-positie’, nog-niet-
zelfstandig dus afhankelijk, nog-niet-verantwoordelijk dus onverantwoordelijk,…
 Men moet dus kinderen anders benaderen

1.1.1.1 Geen kindbeeld
Kijk op kinderen in de Oudheid:
 Voor de leeftijd van 7 jaar waren ze van geen belang, beschouwd als een last
 Na de leeftijd werden ze beschouwd als volwassenen en werden ze ook ingeschakeld in de
leefwereld van de volwassenen (werk, seksualiteit,…)
 Veel kindersterfte
o Bv. kind na de bevalling op de mesthoop gooien
o Bv. kinderen achterlaten in het bos voor de wilde dieren
o Bv. kinderen offeren voor de goden
o Bv. kind in koude rivier gooien om hen te harden
 Vooral negativiteit tegenover meisjes, omdat ze in die tijd als ‘minder waard’ dan jongens
werden beschouwd
 Tot 18e eeuw:
o Kinderen van hogere sociale klassen werden naar een voedster gebracht
 Voedster = een moeder van een lagere sociale klasse om het kind te voeden
 Ze wouden niet bezig zijn met hun kinderen
 Gevolg: kinderen kregen geen aandacht en stierven ook sneller
o Het inbinden van kinderen = kinderen zoals een mummie inbinden zodat het niet anders
kon dan stil liggen, zodat je ze kon meenemen op het veld, zodat ze er geen last van
hadden  te hard inbinden leidde vaak tot verstikking
o Onhygiënische omstandigheden en ziektes veroorzaakte hoge kindersterfte
o Vanaf 7 jaar werden ze opgeleid in leerscholen door een leermeester waar ze een vak
leerden

,1.1.1.2 Een aanzet tot een kindbeeld
Vanaf 16e eeuw een lichte verandering in het beeld van kinderen:
 Jongens uit adellijke kring werden naar scholen gestuurd om kennis te vergaren (later ook
jongens uit lagere klasse en pas veel later meisjes)
 Nieuwe visies die aantonen dat kinderen belangrijker werden
o Moralisten: meenden dat het kind ‘slecht’ geboren wordt en de opvoeding het kind
‘goed’ hoort te maken
o De romantici, zoals Rousseau: een kind is van nature goed en de invloed van buitenaf kan
het kind negatief beïnvloeden

Deze trend zette zich voort tijdens de verlichting:
 Van cruciaal belang voor de verdere uitbouw van een categoriaal beleid
 Onder impuls van de verlichting werden kinderen meer en meer een aparte groep met eigen
kenmerken en eigen gedragingen
 Ontstaan van verschillende fases binnen het kind-zijn
 Ontstaan van eigen afdelingen binnen de wetenschappen zoals pediatrie
 Ontstaan van kinderwetten bv. verbod op kinderarbeid

Er ontstond een tweedeling in de visie op de ontwikkeling van de mens:
 Kind: kneedbaar, maakbaar, evolueerbaar
 Volwassene: kent zijn lot in de maatschappij

Sociogenese = het op grond van maatschappelijke veranderingen apart gaan zien van volwassene en
kinderen

Psychogenese = eigenschappen worden specifiek aan kinderen toegeschreven, worden op een
bepaald moment ontdekt en vanaf dan beschouwd als eigen aan kinderen en over geaccentueerd in
relatie met kinderen – wat vervolgens psychologisch consequenties heeft voor de kinderen

1.1.1.3 Het huidige kindbeeld
Visie op het kind vandaag:
 Krachtig persoon met eigen mogelijkheden
 Kijken naar het kunnen en niet naar het niet-kunnen
 Verschillende ontwikkelingsfases met eigen mogelijkheden en beperkingen
 Fases van kinderen/jongeren verschillen kwalitatief van volwassenen: ze zijn nog niet zelfstandig,
nog niet actief op de arbeidsmarkt,…
 Naarmate de kinderen ouder worden, zullen die specifieke benaderingen verminderen en
worden ze opgegeven bij volwassenheid

1.1.2 Evolutie van de sociale controle
Sociale controle:
 Gaat over bestraffing
 Iet zo heel lang geleden werd weinig of geren verschil gemaakt tussen kinderen en volwassenen
 Als er al een verschil werd gemaakt, lag dat in de handen van de pater familias en Godheid
 Door de verlichting kwam er een lichte wijziging in bewuste bestraffing van kinderen (ook invloed
van de criminologie en penologie)

, 1.1.2.1 Vroege tijden tot verlichting
Het Oud-Romeinse recht (500 na Chr.): wet der XII tafelen
 Uitzondering voor ‘onmondigen’
 Onderscheid tussen opzettelijke en niet-opzettelijke daden

Het klassieke tijdvak (rond 300 na Chr.)
 Geslachtsrijpheid: meisjes rond de 12 jaar, jongens 14 jaar
 Gebruik van het ‘oordeel des onderscheids’ (het aanvoelen van het goede en het kwade) 
huidig strafrecht

Na de val van het Romeinse Rijk:
 Pater familias bepaalde of er al dan niet een onderscheid gemaakt werd tussen kinderen en
volwassenen
 Recht verschillend van stam tot stam, de gewoonte bepaalde hoe men rechts spreekt

11e eeuw:
 Heropflakkering Romeinse recht
 Aandacht voor het onderscheid van het kind keerde terug

13e eeuw:
 Opkomst van staten
 Drang naar centralisatie, openbare orde en openbare rust
 Opsporen en bestraffen van misdrijven een belangrijk thema en een taak van de staat
 Ontstaan van staatsfuncties die meer en meer accusatoir (meer rechten voor beklaagde)
berechten in de plaats van het voorheen gebruikte inquisitoire systeem (rechter bepaald vanuit
een alleen zetelende opinie)

In 1532:
 Eerste wettelijke verwijzing naar het ‘oordeel des onderscheids’ in de Constitutio Criminalis
Carlinae
 Uitzonderlijk principe van de verzachting van een straf voor kinderen
 Belangrijk was het aangeven of een persoon had gebruikgemaakt van zijn rede (l’usage de raison)