Begrippenlijst Linguïstiek
Kenmerken menselijke taal
1. Creatief
Woordenschat aanpassen
Steeds nieuwe zinnen maken
Variëren in zinslengte
Variëren in woordgebruik afh van context
2. Interactief
Communicatiemiddel !
Cultuur vormgeven
Mpij organiseren
Wisselwerking
3. Spontaan
Geen directe aanleiding nodig
Op elk moment
Onafh van hier en nu
Spontaan ontstaan en niet gemaakt
4. Willekeurig
Arbitraire relatie vorm en betekenis
Conventioneel (afspraken tussen zelfde taal gebruikers)
Uitz: onomatopee, gebarentaal
Menselijke taal is conventioneel
Een taal behoort niet tot één individu. Betekenissen kunnen dus niet zomaar gewijzigd
worden.
Competence
Taalkennis of taalvermogen. Dit betekent de grammatica (fonologie, morfologie, semantiek
en syntaxis. De competence is moeilijk in kaart te brengen omdat onze taalkennis vrij
onbewust en abstract is.
Performance
Taalgebruik in bepaalde situaties. Is zichtbaar in versprekingen, vergissingen, ellipsen.
1
,Spraakverstaanbaarheid: duidelijke uitspraak van de klanken.
Spraakverstaan: goed capteren van de klanken.
Begrijpelijkheid: vatten van de betekenis achter de klankstroom.
Non-verbale communicatie
Combinatie van gebaren leidt meestal niet tot een andere betekenis
Bevat geen grammatica
De betekenis van één gebaar kan wel variëren afhankelijk van context en gebruiker.
Gebarentaal is een volwaardige taal
- Verschil met gesproken taal
Modaliteit: visueel-manueel
Iconiteit: bijna 1/3e verband vorm-betekenis
Lingua franca
Deel spreekt taal A, deel taal B -> 3e taal gebruiken om met elkaar te kunnen praten.
Kunsttaal
Interactief en willekeurig
Onveranderlijk ipv creatief
Bewust ontworpen ipv spontaan
Vb: Esperanto
Computertaal
Interactief en willekeurig
Onveranderlijk ipv creatief
Bewust ontworpen ipv spontaan
Vaste 1-op1-relatie tussen vorm en betekenis
Dieren menselijke taal leren?
- Ja
Taal als communicatiemiddel
- Nee
Niet interactief en niet willekeurig
Linguïstisch determinisme
Taal bepaalt denken
Maar ook zonder taal dingen bedenken en denken is deels non-verbaal.
Universalisme
Iedereen denkt op dezelfde manier.
2
, Besluit taal en denken
Taal heeft wel invloed op denken, omdat denken deels talig verloopt, maar geen
allesoverheersende rol. Je ziet de verwevenheid tussen taal en denken bvb ook in de
taalontwikkeling: een kind heeft bepaalde cognitieve vaardigheden nodig om taal te kunnen
verwerven.
Semiotiek
Systematische studies van tekens.
Semeion
Vorm die met iets anders (betekenis) wordt geassocieerd.
De Saussure
- Taal is een tekensysteem waarbij je aan elk teken 2 elementen kan onderscheiden
Vorm-signifiant
Betekenis-signifié
Beiden zijn wel abstract. Het abstracte taalteken noemt hij ook ‘langue’, het
taalsysteem. (competence)
- Parole is de individuele en concrete taaldaad. (performance)
Peirce
- Onderscheid 3 soorten tekens om een concept op te roepen
Index: verwijst naar iets in onmiddellijke nabijheid vb: rook verwijst naar vuur
Icoon: teken dat iets afbeeldt. Vb: plattegrond
Symbool: willekeurig teken zonder verband tsn vorm en betekenis. Vb: munteenheid
- Koppelt hieraan 3 structuurprincipes
Indexicaliteitsprincipe: verwijst naar de plaats of de oriëntatie van het vw.
Iconiciteitsprincipe: volgordeprincipe, afstandsprincipe en kwantiteitsprincipe.
Symbolisch principe: arbitraire, willekeurige afspraken die sprekers van eenzelfde taal
maken.
Intrinsieke oriëntatie
De voorkant van een vw is altijd de voorkant ongeacht de oriëntatie van de spreker.
Deictische oriëntatie
Voorkant van een vw hangt af van de oriëntatie van de spreker.
Universele grammatica van Chomsky
Idee van een universele grammatica: een aangeboren taalvermogen, voorgesteld als
dieptestructuur, wordt dmv transformatieregels eigen aan iedere taal omgezet in
oppervlaktestructuren.
3
Kenmerken menselijke taal
1. Creatief
Woordenschat aanpassen
Steeds nieuwe zinnen maken
Variëren in zinslengte
Variëren in woordgebruik afh van context
2. Interactief
Communicatiemiddel !
Cultuur vormgeven
Mpij organiseren
Wisselwerking
3. Spontaan
Geen directe aanleiding nodig
Op elk moment
Onafh van hier en nu
Spontaan ontstaan en niet gemaakt
4. Willekeurig
Arbitraire relatie vorm en betekenis
Conventioneel (afspraken tussen zelfde taal gebruikers)
Uitz: onomatopee, gebarentaal
Menselijke taal is conventioneel
Een taal behoort niet tot één individu. Betekenissen kunnen dus niet zomaar gewijzigd
worden.
Competence
Taalkennis of taalvermogen. Dit betekent de grammatica (fonologie, morfologie, semantiek
en syntaxis. De competence is moeilijk in kaart te brengen omdat onze taalkennis vrij
onbewust en abstract is.
Performance
Taalgebruik in bepaalde situaties. Is zichtbaar in versprekingen, vergissingen, ellipsen.
1
,Spraakverstaanbaarheid: duidelijke uitspraak van de klanken.
Spraakverstaan: goed capteren van de klanken.
Begrijpelijkheid: vatten van de betekenis achter de klankstroom.
Non-verbale communicatie
Combinatie van gebaren leidt meestal niet tot een andere betekenis
Bevat geen grammatica
De betekenis van één gebaar kan wel variëren afhankelijk van context en gebruiker.
Gebarentaal is een volwaardige taal
- Verschil met gesproken taal
Modaliteit: visueel-manueel
Iconiteit: bijna 1/3e verband vorm-betekenis
Lingua franca
Deel spreekt taal A, deel taal B -> 3e taal gebruiken om met elkaar te kunnen praten.
Kunsttaal
Interactief en willekeurig
Onveranderlijk ipv creatief
Bewust ontworpen ipv spontaan
Vb: Esperanto
Computertaal
Interactief en willekeurig
Onveranderlijk ipv creatief
Bewust ontworpen ipv spontaan
Vaste 1-op1-relatie tussen vorm en betekenis
Dieren menselijke taal leren?
- Ja
Taal als communicatiemiddel
- Nee
Niet interactief en niet willekeurig
Linguïstisch determinisme
Taal bepaalt denken
Maar ook zonder taal dingen bedenken en denken is deels non-verbaal.
Universalisme
Iedereen denkt op dezelfde manier.
2
, Besluit taal en denken
Taal heeft wel invloed op denken, omdat denken deels talig verloopt, maar geen
allesoverheersende rol. Je ziet de verwevenheid tussen taal en denken bvb ook in de
taalontwikkeling: een kind heeft bepaalde cognitieve vaardigheden nodig om taal te kunnen
verwerven.
Semiotiek
Systematische studies van tekens.
Semeion
Vorm die met iets anders (betekenis) wordt geassocieerd.
De Saussure
- Taal is een tekensysteem waarbij je aan elk teken 2 elementen kan onderscheiden
Vorm-signifiant
Betekenis-signifié
Beiden zijn wel abstract. Het abstracte taalteken noemt hij ook ‘langue’, het
taalsysteem. (competence)
- Parole is de individuele en concrete taaldaad. (performance)
Peirce
- Onderscheid 3 soorten tekens om een concept op te roepen
Index: verwijst naar iets in onmiddellijke nabijheid vb: rook verwijst naar vuur
Icoon: teken dat iets afbeeldt. Vb: plattegrond
Symbool: willekeurig teken zonder verband tsn vorm en betekenis. Vb: munteenheid
- Koppelt hieraan 3 structuurprincipes
Indexicaliteitsprincipe: verwijst naar de plaats of de oriëntatie van het vw.
Iconiciteitsprincipe: volgordeprincipe, afstandsprincipe en kwantiteitsprincipe.
Symbolisch principe: arbitraire, willekeurige afspraken die sprekers van eenzelfde taal
maken.
Intrinsieke oriëntatie
De voorkant van een vw is altijd de voorkant ongeacht de oriëntatie van de spreker.
Deictische oriëntatie
Voorkant van een vw hangt af van de oriëntatie van de spreker.
Universele grammatica van Chomsky
Idee van een universele grammatica: een aangeboren taalvermogen, voorgesteld als
dieptestructuur, wordt dmv transformatieregels eigen aan iedere taal omgezet in
oppervlaktestructuren.
3
