Het didactisch werkvormenboek hoofdstuk 8 Instructievormen
Instructie is een centraal kenmerk van frontaal onderwijs: leerlingen zitten frontaal (tegenover) de
docent. Men noemt dit ook wel docentgestuurd onderwijs, omdat (bijna) alle activiteiten van de
docent uitgaan en over leerlingen heen bij hen terugkeren.
Dergelijke opstellingen zeggen iets over de relatie tussen docent en leerlingen:
- De rangschikking van leerlingen: docent en leerling zitten tegenover elkaar, ‘staan’ tegenover
elkaar
- (vastgeschroefd) meubilair dat vaak dwingt tot een bepaalde opstelling, waardoor de klas
moeilijk(er) flexibel ingericht kan worden
- Naast de ruimtelijke en materiële situatie is ook de onderwijsvisie van de docent van belang.
Het is niet voldoende tafels en stoelen in bijv. een carré te zetten en dan te veronderstellen
dat de relatie tussen docent en leerlingen alleen daardoor veranderd is
Instructievormen zijn met name geschikt voor:
- Het (gestructureerd) doorgeven van basale kennis of de uitleg van ingewikkelde
onderwerpen, in een tamelijk korte tijd en aan grote groepen
- Het presenteren van een inleiding, oriëntatiebasis of verhaal waardoor interesse voor een
bepaald onderwerp wordt gewekt en de leerlingen vervolgens zelfstandig (verder) kunnen
werken
- Het samenvatten van (veel) leerstof of wanner informatie voor relatief korte duur onthouden
moet worden
- Het (meer) reproductieve niveau van beheersing door de leerlingen
- Het geven van richtlijnen voor bepaalde taken
Voor bijna alle instructievormen is het van belang dat de docent…
- Aansluit bij de voorkennis van de leerlingen en deze in het begin activeert
- Duidelijk aangeeft wat het doel is en zijn verwachtingen aan de leerlingen overbrengt
- Aan het begin de te gegeven informatie in een groter geheel plaatst
- De instructie stapsgewijs opbouwt (heldere structuur), steeds verbanden legt en concrete
voorbeelden geeft
- De uitleg zoveel mogelijk afstemt op de interesse en de leefwereld van de leerlingen;
hetzelfde geldt voor tempo en inhoud
- Zorgt voor gevarieerd stemgebruik, ondersteunt met (non-verbale) gebaren e.d. en
functioneel gebruikmaakt van hulpmiddelen
Bij de doceervorm is er sprake van
- Eén docent, die
- Aan één groep leerlingen
- (hoofdzakelijk) verbaal informatie doorgeeft,
- Waarbij de leerlingen vooral luisteren en (meestal) aantekeningen maken
Doceren kan onderscheiden worden in:
- Informeren; d.w.z. het doorgeven van informatie die leerlingen moeten weten en waar
meestal geen (nadere) problemen te onderscheiden zijn. Zo geeft de docent het kader aan
voor zelfstudie
- Vertellen; hierbij gaat het om een verhaal, een belevenis, een voorbeeld, dat bedoeld is om
een levendig beeld van een onderwerp op te roepen
- Uitleggen; hierbij gaat het om het verduidelijken van ideeën, het laten zien van
wetmatigheden of om het verklaren/ophelderen van problemen of ingewikkelde onderdelen
- Bespreken; hierbij gaat het bijv. om het bespreken van gemaakt werk of een boek
De les zelf…
- Introductie of warming-up is een goed begin om de belangstelling van de leerlingen op te
wekken
Instructie is een centraal kenmerk van frontaal onderwijs: leerlingen zitten frontaal (tegenover) de
docent. Men noemt dit ook wel docentgestuurd onderwijs, omdat (bijna) alle activiteiten van de
docent uitgaan en over leerlingen heen bij hen terugkeren.
Dergelijke opstellingen zeggen iets over de relatie tussen docent en leerlingen:
- De rangschikking van leerlingen: docent en leerling zitten tegenover elkaar, ‘staan’ tegenover
elkaar
- (vastgeschroefd) meubilair dat vaak dwingt tot een bepaalde opstelling, waardoor de klas
moeilijk(er) flexibel ingericht kan worden
- Naast de ruimtelijke en materiële situatie is ook de onderwijsvisie van de docent van belang.
Het is niet voldoende tafels en stoelen in bijv. een carré te zetten en dan te veronderstellen
dat de relatie tussen docent en leerlingen alleen daardoor veranderd is
Instructievormen zijn met name geschikt voor:
- Het (gestructureerd) doorgeven van basale kennis of de uitleg van ingewikkelde
onderwerpen, in een tamelijk korte tijd en aan grote groepen
- Het presenteren van een inleiding, oriëntatiebasis of verhaal waardoor interesse voor een
bepaald onderwerp wordt gewekt en de leerlingen vervolgens zelfstandig (verder) kunnen
werken
- Het samenvatten van (veel) leerstof of wanner informatie voor relatief korte duur onthouden
moet worden
- Het (meer) reproductieve niveau van beheersing door de leerlingen
- Het geven van richtlijnen voor bepaalde taken
Voor bijna alle instructievormen is het van belang dat de docent…
- Aansluit bij de voorkennis van de leerlingen en deze in het begin activeert
- Duidelijk aangeeft wat het doel is en zijn verwachtingen aan de leerlingen overbrengt
- Aan het begin de te gegeven informatie in een groter geheel plaatst
- De instructie stapsgewijs opbouwt (heldere structuur), steeds verbanden legt en concrete
voorbeelden geeft
- De uitleg zoveel mogelijk afstemt op de interesse en de leefwereld van de leerlingen;
hetzelfde geldt voor tempo en inhoud
- Zorgt voor gevarieerd stemgebruik, ondersteunt met (non-verbale) gebaren e.d. en
functioneel gebruikmaakt van hulpmiddelen
Bij de doceervorm is er sprake van
- Eén docent, die
- Aan één groep leerlingen
- (hoofdzakelijk) verbaal informatie doorgeeft,
- Waarbij de leerlingen vooral luisteren en (meestal) aantekeningen maken
Doceren kan onderscheiden worden in:
- Informeren; d.w.z. het doorgeven van informatie die leerlingen moeten weten en waar
meestal geen (nadere) problemen te onderscheiden zijn. Zo geeft de docent het kader aan
voor zelfstudie
- Vertellen; hierbij gaat het om een verhaal, een belevenis, een voorbeeld, dat bedoeld is om
een levendig beeld van een onderwerp op te roepen
- Uitleggen; hierbij gaat het om het verduidelijken van ideeën, het laten zien van
wetmatigheden of om het verklaren/ophelderen van problemen of ingewikkelde onderdelen
- Bespreken; hierbij gaat het bijv. om het bespreken van gemaakt werk of een boek
De les zelf…
- Introductie of warming-up is een goed begin om de belangstelling van de leerlingen op te
wekken
