Scheikunde Samenvatting
H6 - Evenwichten
Indy Faassen
§6.1 Evenwichtsreacties
Omkeerbare reacties
Omkeerbare reacties kunnen zowel van links naar rechts, als van rechts naar links plaatsvinden. Een voorbeeld is de
verbranding van waterstof en de ontleding (elektrolyse) van water.
2 H2O(l) ➢ 2 H2(g) + O2(g) ……………………………….. 2 H2(g) + O2(g) ➢ 2 H2O(l)
De ontleding van water is endotherm en gebeurt niet spontaan, maar alleen als er voortdurend elektrische energie
wordt toegevoerd. Als de toevoer van elektrische energie stopt, stopt ook de elektrolyse. Het ontstane mengsel van
waterstof en zuurstof heet knalgas. Met behulp van een klein vonkje (activeringsenergie) verbrandt het waterstof
weer en ontstaat er water.
Omkeerbare reactie = reacties waarbij de reactieproducten weer kunnen worden omgezet in beginstoffen. Het is
dus een reactie die twee kanten op kan verlopen.
❏ Ook alle fase-overgangen, bijvoorbeeld verdampen en condenseren zijn omkeerbare processen.
Niet omkeerbare processen
Het bakken van een cake is een reactie die niet omkeerbaar is. De cake kan niet spontaan weer bestaan uit eieren,
suiker, bloem, boter enzovoort. De verbrandingsreacties van koolwaterstoffen zijn niet-omkeerbare reacties.
Aflopende reacties = de reactie gaat net zolang door tot een van de beginstoffen op is (verbranding van aardgas)
Evenwichtsreactie = de heengaande en teruggaande reactie vinden allebei tegelijkertijd plaats.
Chemisch evenwicht (⇆) = als de heen- en teruggaande reactie met dezelfde snelheid verlopen, waardoor de
concentraties van de stoffen gelijk blijft. De beginstoffen raken niet op.
- In een evenwichtsmengsels zijn zowel alle stoffen voor de pijl, als alle stoffen na de pijl aanwezig.
Bij een lage temperatuur is de verbranding van een stof, zoals waterstof of aardgas een aflopende reactie. Voor
ontledingsreacties geldt dat ze een aflopende reactie zijn bij hoge temperaturen.
Verschil aflopende reactie en evenwichtsreactie: Een aflopende reactie vindt maar naar één kant plaats en gaat door
tot een van de beginstoffen op is. Een evenwichtsreactie vindt tegelijkertijd plaats van links naar rechts en van rechts
naar links.
§6.2 Evenwichtsvoorwaarde
Chemisch evenwicht betekent dat er balans is tussen de heengaande en teruggaande reactie. Er treden nog steeds
reacties op, maar de concentraties veranderen niet meer, doordat de heen- en teruggaande reactie even snel
verlopen. De snelheden van de heen- en teruggaande reacties worden bepaald door de concentraties van de begin-
en eindstoffen.
Concentratiebreuk (Q)
● Hoge waarde van Q: evenwicht aan de rechterkant.
● Lage waarde van Q: evenwicht aan de linkerkant.
Als de waarde van een concentratiebreuk niet meer verandert, heb je chemisch evenwicht. In een concentratiebreuk
staan alleen gassen of opgeloste deeltjes. Vaste stoffen en oplosmiddelen worden vervangen door het getal 1.
1
H6 - Evenwichten
Indy Faassen
§6.1 Evenwichtsreacties
Omkeerbare reacties
Omkeerbare reacties kunnen zowel van links naar rechts, als van rechts naar links plaatsvinden. Een voorbeeld is de
verbranding van waterstof en de ontleding (elektrolyse) van water.
2 H2O(l) ➢ 2 H2(g) + O2(g) ……………………………….. 2 H2(g) + O2(g) ➢ 2 H2O(l)
De ontleding van water is endotherm en gebeurt niet spontaan, maar alleen als er voortdurend elektrische energie
wordt toegevoerd. Als de toevoer van elektrische energie stopt, stopt ook de elektrolyse. Het ontstane mengsel van
waterstof en zuurstof heet knalgas. Met behulp van een klein vonkje (activeringsenergie) verbrandt het waterstof
weer en ontstaat er water.
Omkeerbare reactie = reacties waarbij de reactieproducten weer kunnen worden omgezet in beginstoffen. Het is
dus een reactie die twee kanten op kan verlopen.
❏ Ook alle fase-overgangen, bijvoorbeeld verdampen en condenseren zijn omkeerbare processen.
Niet omkeerbare processen
Het bakken van een cake is een reactie die niet omkeerbaar is. De cake kan niet spontaan weer bestaan uit eieren,
suiker, bloem, boter enzovoort. De verbrandingsreacties van koolwaterstoffen zijn niet-omkeerbare reacties.
Aflopende reacties = de reactie gaat net zolang door tot een van de beginstoffen op is (verbranding van aardgas)
Evenwichtsreactie = de heengaande en teruggaande reactie vinden allebei tegelijkertijd plaats.
Chemisch evenwicht (⇆) = als de heen- en teruggaande reactie met dezelfde snelheid verlopen, waardoor de
concentraties van de stoffen gelijk blijft. De beginstoffen raken niet op.
- In een evenwichtsmengsels zijn zowel alle stoffen voor de pijl, als alle stoffen na de pijl aanwezig.
Bij een lage temperatuur is de verbranding van een stof, zoals waterstof of aardgas een aflopende reactie. Voor
ontledingsreacties geldt dat ze een aflopende reactie zijn bij hoge temperaturen.
Verschil aflopende reactie en evenwichtsreactie: Een aflopende reactie vindt maar naar één kant plaats en gaat door
tot een van de beginstoffen op is. Een evenwichtsreactie vindt tegelijkertijd plaats van links naar rechts en van rechts
naar links.
§6.2 Evenwichtsvoorwaarde
Chemisch evenwicht betekent dat er balans is tussen de heengaande en teruggaande reactie. Er treden nog steeds
reacties op, maar de concentraties veranderen niet meer, doordat de heen- en teruggaande reactie even snel
verlopen. De snelheden van de heen- en teruggaande reacties worden bepaald door de concentraties van de begin-
en eindstoffen.
Concentratiebreuk (Q)
● Hoge waarde van Q: evenwicht aan de rechterkant.
● Lage waarde van Q: evenwicht aan de linkerkant.
Als de waarde van een concentratiebreuk niet meer verandert, heb je chemisch evenwicht. In een concentratiebreuk
staan alleen gassen of opgeloste deeltjes. Vaste stoffen en oplosmiddelen worden vervangen door het getal 1.
1
