PERSONEN, FAMILIE- EN
RELATIEVERMOGENSRECHT
Samenvatting 2024-2025
, Personen- familie- en relatievermogensrecht
Deel 1. Verticale Familiale relaties
Titel I. Afstamming
Hoofdstuk 1. Algemeen
Begrip en grondslagen
Afstamming van het frans woord “La filiation”
Hieruit kun je afleiden dat het om een verticale familiale relatie gaat
o Een band van bloedverwantschap in de algemene betekenis, op individueel niveau
kom je op de relatie tussen ouders en kinderen
Verschillende betekenissen v/h begrip
Algemeen => bloedverwantschap (= de relatie tussen persoon die verwekt en degene die
verwekt wordt)
(grondslag moederschap = bevalling ↔ grondslag vaderschap = biologische band
(genetische verwantschap tussen man en kind))
Bijzonder => ouderschap (= de directe verwantschap tussen ouder en kind)
(individuele betekenis)
Biologische vs. Juridische afstamming
In de les: juridisch vastgestelde oorspronkelijke afstamming
o Indien band van ouder tov kind is gevestigd overeenkomstig de door wet bepaalde
regels
Biologische afstamming wordt niet altijd juridisch vertaald (uitzondering: moederschap)
→ niet elk kind heeft een oorspronkelijke afstammingsband met moeder én vader
o Meeste mensen denken als er een biologische band wordt afgestemd, dat er dan ook
een juridische band kan worden vastgesteld (vb. vaderschap wordt niet bij alle
kinderen juridisch vastgesteld → een goede partner erkent het kind, indien ze niet
zijn gehuwd anders is er geen sprake van een afstammingsband)
o Soms mag de biologische afstamming niet juridisch vertaald worden (vb. kind
verwekken bij je zus => incestueuze afstamming => afstammingsband mag juridisch
niet vertaald worden; vb. kind verwekken met dochter van 14 jaar)
Juridische afstamming heeft niet altijd een biologische grondslag (vb. vaststellen van niet-
biologisch vaderschap) (vb. kind geboren binnen huwelijk moeder = echtgenoot is
automatisch de vader (vaderschapsregel). Dit wil niet zeggen dat je het kind automatisch
verwekt hebt)
o Stel je voor je hebt 2 dochters, maar je hebt ze niet moeten erkennen want op ogenblik van de
geboorte was je getrouwd met de moeder => vermoeden van vaderschap
Maar dit zegt niets over de biologische realiteit, want je vrouw kan overspelig zijn geweest
Wanneer deze niet samensporen, krijgen we zaken rond afstamming (vb. betwisting v/e
vaderlijke erkenning)
o => een andere persoon dan de biologische en/of juridische ouder vervult vaak in de
praktijk de ouderrol
Enerzijds: verwekker wenst soms geen afstammingsband, waardoor mogelijkheid
vrijwillige vestiging vaderschap van man die wel verantwoordelijkheid voor kind wil
opnemen
Anderzijds: juridisch vastgestelde vaderschap belet niet dat andere man zich
daadwerkelijk over kind bekommert en feitelijk vaderrol vervult
1
,Verschillende grondslagen voor juridische afstamming
Bloedband tussen ouder en kind (= biologische realiteit)
o Belangrijkste grondslag
o Bij betwisting = bewijzen dat er geen biologische grondslag is
Sociaal gedrag als ouder (= bezit van staat) (=socioaffectieve realiteit)
o Ouderschap bewijzen door gedrag en ook verhinderen dat een bestaande juridische
afstammingsband betwist wordt
o De vader die zich als vader sociaal gedraagt, die stelt sociaal gedrag waaraan bepaalde
juridische gevolgen gekoppeld worden
Wil of intentie om ouder te worden (= volitieve realiteit)
o Grondslag meemoederschap
o ‘ik wil een kind erkennen, ik wil juridische vader zijn, ook al ben ik geen biologische
vader”
Belang v/h kind (collectief om in een bepaalde procedure de voorrang te geven aan een
bepaalde grondslag: belang meerderjarig kind
(vb. Zaak Boëll: juridische strijd rondom de erkenning van vaderschap en erfopvolging. Een man claimde de
zoon te zijn van industrieel Alfred Boëll en eiste wettelijke erkenning om aanspraak te maken op erfenisrechten.
DNA-bewijs en juridische kwesties rond afstamming speelden hierbij een cruciale rol .)
o = Geen echte grondslag voor afstammingsrecht, maar een criterium om toe te
passen wanneer voorgaande aanknopingspunten conflicteren
Functie afstammingsrecht = kind ouders geven + ouders krijgen rechten en plichten
Elke wetgevende hervorming biedt een nieuw evenwicht
GwH speelt voor een stuk wetgever => prof vindt dat de politiek een belangrijkere rol speelt
Het recht is niet alleen de wetgeving, maar ook de hoogste rechtspraak
Diverse gevolgen
Gekoppeld aan een juridisch vastgestelde afstammingsband:
Familienaam = rechtstreeks gevolg v/d oorspronkelijke afstamming
Erfrecht: juridisch vastgestelde oorspronkelijke afstammingsband
Alimentatie: ouderschap o.g.v. juridisch vastgestelde afstammingsband
Ouderlijke gezag: juridisch vastgestelde oorspronkelijke of adoptieve afstammingsband
o Momenteel: niet mogelijk zonder oorspronkelijke of adoptieve afstamming
…
2
, Afstamming vs. Adoptie
(oorspronkelijke) Afstamming Adoptie
Gebaseerd op biologische werkelijkheid (blijkt Gebaseerd op genegenheidsbanden (daarom
uit bloedband) wordt adoptie ook louter juridische of zuiver
wettelijke afstamming genoemd)
Declaratief van aard = bevestigt/verklaart iets Constitutief van aard = vestigt iets nieuws
wat altijd heeft bestaan (werkt terug tot de (vestigt iets wat voor de adoptie niet bestond –
verwekking v/h kind – retroactief, vader wordt beperkte retroactiviteit, werkt terug tot de
vermoed vanaf de verwekking de vader te zijn) neerlegging v/h verzoekschrift tot adoptie,
enkel voor de toekomst = ex tunc)
Als een man een kind erkent, wordt hij
vermoed de vader te zijn vanaf de verwekking
v/h kind
Biologisch concept Socio-affectief concept = adoptie geeft ouders
aan een kind => ouders moeten voor kind
zorgen
Laatste onderscheid is relatief (want bezit van staat is ook relevant)
Openbareordekarakter van het afstammingsrecht
Afstammingsrecht raakt integraal de openbare orde
Betreft de staat v/d persoon in de familie (status familiae) (ouder-kindrelatie)
Men kan er niet van afwijken bij overeenkomst (bv. draagmoederschapscontract in strijd met
de inhoud v/d artikelen 312-333 oud BW = nietig → want de essentie van zo’n contract is om
de wensmoeder een juridische moeder te maken, en dus niet de draagmoeder, dit is in strijd
met het afstammingsrecht)
o Gevolg: absolute nietigheid
Verwantschap
Bloedverwanten
2 soorten:
In rechte lijn = stammen van elkaar af (bv. uw vader, grootvader, overgrootvader,…) (art 4.11,
§1 BW)
o In stamboom = verticaal
Descendenten = naar beneden
Ascendenten = naar boven
In de zijlijn = hebben een gemeenschappelijke stamouder (bv. uw broer of zus, oom, tante,
neef of nicht) (art 4.11, §2 BW)
o In stamboom = horizontaal
Collateralen
o Onderscheid volle/halve/stief- broers en -zussen
Twee gezamenlijke ouders → volle broers/zussen
Één gezamenlijke ouder → halve broers/zussen
Geen gemeenschappelijke ouder → stiefbroers/zussen (dus ook geen
bloedverwant!)
3
RELATIEVERMOGENSRECHT
Samenvatting 2024-2025
, Personen- familie- en relatievermogensrecht
Deel 1. Verticale Familiale relaties
Titel I. Afstamming
Hoofdstuk 1. Algemeen
Begrip en grondslagen
Afstamming van het frans woord “La filiation”
Hieruit kun je afleiden dat het om een verticale familiale relatie gaat
o Een band van bloedverwantschap in de algemene betekenis, op individueel niveau
kom je op de relatie tussen ouders en kinderen
Verschillende betekenissen v/h begrip
Algemeen => bloedverwantschap (= de relatie tussen persoon die verwekt en degene die
verwekt wordt)
(grondslag moederschap = bevalling ↔ grondslag vaderschap = biologische band
(genetische verwantschap tussen man en kind))
Bijzonder => ouderschap (= de directe verwantschap tussen ouder en kind)
(individuele betekenis)
Biologische vs. Juridische afstamming
In de les: juridisch vastgestelde oorspronkelijke afstamming
o Indien band van ouder tov kind is gevestigd overeenkomstig de door wet bepaalde
regels
Biologische afstamming wordt niet altijd juridisch vertaald (uitzondering: moederschap)
→ niet elk kind heeft een oorspronkelijke afstammingsband met moeder én vader
o Meeste mensen denken als er een biologische band wordt afgestemd, dat er dan ook
een juridische band kan worden vastgesteld (vb. vaderschap wordt niet bij alle
kinderen juridisch vastgesteld → een goede partner erkent het kind, indien ze niet
zijn gehuwd anders is er geen sprake van een afstammingsband)
o Soms mag de biologische afstamming niet juridisch vertaald worden (vb. kind
verwekken bij je zus => incestueuze afstamming => afstammingsband mag juridisch
niet vertaald worden; vb. kind verwekken met dochter van 14 jaar)
Juridische afstamming heeft niet altijd een biologische grondslag (vb. vaststellen van niet-
biologisch vaderschap) (vb. kind geboren binnen huwelijk moeder = echtgenoot is
automatisch de vader (vaderschapsregel). Dit wil niet zeggen dat je het kind automatisch
verwekt hebt)
o Stel je voor je hebt 2 dochters, maar je hebt ze niet moeten erkennen want op ogenblik van de
geboorte was je getrouwd met de moeder => vermoeden van vaderschap
Maar dit zegt niets over de biologische realiteit, want je vrouw kan overspelig zijn geweest
Wanneer deze niet samensporen, krijgen we zaken rond afstamming (vb. betwisting v/e
vaderlijke erkenning)
o => een andere persoon dan de biologische en/of juridische ouder vervult vaak in de
praktijk de ouderrol
Enerzijds: verwekker wenst soms geen afstammingsband, waardoor mogelijkheid
vrijwillige vestiging vaderschap van man die wel verantwoordelijkheid voor kind wil
opnemen
Anderzijds: juridisch vastgestelde vaderschap belet niet dat andere man zich
daadwerkelijk over kind bekommert en feitelijk vaderrol vervult
1
,Verschillende grondslagen voor juridische afstamming
Bloedband tussen ouder en kind (= biologische realiteit)
o Belangrijkste grondslag
o Bij betwisting = bewijzen dat er geen biologische grondslag is
Sociaal gedrag als ouder (= bezit van staat) (=socioaffectieve realiteit)
o Ouderschap bewijzen door gedrag en ook verhinderen dat een bestaande juridische
afstammingsband betwist wordt
o De vader die zich als vader sociaal gedraagt, die stelt sociaal gedrag waaraan bepaalde
juridische gevolgen gekoppeld worden
Wil of intentie om ouder te worden (= volitieve realiteit)
o Grondslag meemoederschap
o ‘ik wil een kind erkennen, ik wil juridische vader zijn, ook al ben ik geen biologische
vader”
Belang v/h kind (collectief om in een bepaalde procedure de voorrang te geven aan een
bepaalde grondslag: belang meerderjarig kind
(vb. Zaak Boëll: juridische strijd rondom de erkenning van vaderschap en erfopvolging. Een man claimde de
zoon te zijn van industrieel Alfred Boëll en eiste wettelijke erkenning om aanspraak te maken op erfenisrechten.
DNA-bewijs en juridische kwesties rond afstamming speelden hierbij een cruciale rol .)
o = Geen echte grondslag voor afstammingsrecht, maar een criterium om toe te
passen wanneer voorgaande aanknopingspunten conflicteren
Functie afstammingsrecht = kind ouders geven + ouders krijgen rechten en plichten
Elke wetgevende hervorming biedt een nieuw evenwicht
GwH speelt voor een stuk wetgever => prof vindt dat de politiek een belangrijkere rol speelt
Het recht is niet alleen de wetgeving, maar ook de hoogste rechtspraak
Diverse gevolgen
Gekoppeld aan een juridisch vastgestelde afstammingsband:
Familienaam = rechtstreeks gevolg v/d oorspronkelijke afstamming
Erfrecht: juridisch vastgestelde oorspronkelijke afstammingsband
Alimentatie: ouderschap o.g.v. juridisch vastgestelde afstammingsband
Ouderlijke gezag: juridisch vastgestelde oorspronkelijke of adoptieve afstammingsband
o Momenteel: niet mogelijk zonder oorspronkelijke of adoptieve afstamming
…
2
, Afstamming vs. Adoptie
(oorspronkelijke) Afstamming Adoptie
Gebaseerd op biologische werkelijkheid (blijkt Gebaseerd op genegenheidsbanden (daarom
uit bloedband) wordt adoptie ook louter juridische of zuiver
wettelijke afstamming genoemd)
Declaratief van aard = bevestigt/verklaart iets Constitutief van aard = vestigt iets nieuws
wat altijd heeft bestaan (werkt terug tot de (vestigt iets wat voor de adoptie niet bestond –
verwekking v/h kind – retroactief, vader wordt beperkte retroactiviteit, werkt terug tot de
vermoed vanaf de verwekking de vader te zijn) neerlegging v/h verzoekschrift tot adoptie,
enkel voor de toekomst = ex tunc)
Als een man een kind erkent, wordt hij
vermoed de vader te zijn vanaf de verwekking
v/h kind
Biologisch concept Socio-affectief concept = adoptie geeft ouders
aan een kind => ouders moeten voor kind
zorgen
Laatste onderscheid is relatief (want bezit van staat is ook relevant)
Openbareordekarakter van het afstammingsrecht
Afstammingsrecht raakt integraal de openbare orde
Betreft de staat v/d persoon in de familie (status familiae) (ouder-kindrelatie)
Men kan er niet van afwijken bij overeenkomst (bv. draagmoederschapscontract in strijd met
de inhoud v/d artikelen 312-333 oud BW = nietig → want de essentie van zo’n contract is om
de wensmoeder een juridische moeder te maken, en dus niet de draagmoeder, dit is in strijd
met het afstammingsrecht)
o Gevolg: absolute nietigheid
Verwantschap
Bloedverwanten
2 soorten:
In rechte lijn = stammen van elkaar af (bv. uw vader, grootvader, overgrootvader,…) (art 4.11,
§1 BW)
o In stamboom = verticaal
Descendenten = naar beneden
Ascendenten = naar boven
In de zijlijn = hebben een gemeenschappelijke stamouder (bv. uw broer of zus, oom, tante,
neef of nicht) (art 4.11, §2 BW)
o In stamboom = horizontaal
Collateralen
o Onderscheid volle/halve/stief- broers en -zussen
Twee gezamenlijke ouders → volle broers/zussen
Één gezamenlijke ouder → halve broers/zussen
Geen gemeenschappelijke ouder → stiefbroers/zussen (dus ook geen
bloedverwant!)
3
