Samenvatting ethische vraagstukken

Ethische vraagstukken 2025
(2)
Spanningsvelden:

 Ethiek toont zich in dilemma’s: er is geen makkelijke oplossing 
spanning.
o Bepaalde dingen in de samenleving mogen niet  de
leerkrachten uitschelden mag niet.
o Ethiek toont zich in lastigheid, als je in een dilemma zit en er is
geen echt goede manier om te reageren, elke mogelijke
reactie heeft mogelijke nadelen voor een bepaalde persoon of
voor iedereen.  Hier komt ethiek naar voor.
o Voorbeelden ethische dilemma’s die met sociaal werk te
maken hebben:
 Abortus: sommige mensen gaan zeggen: je gaat je kind
vermoorden, maar in de situatie van de vrouw zijn er die
ongewenst zwanger zijn.
 Vondelingschuif: er zijn voor- en tegenstanders, andere
mensen zouden niet appreciëren dat ze een kind in een
schuif leggen, zoals een koopwaar >< wat als je niet in
staat bent om dat kind een kans te geven?
 Euthanasie: dilemma hierin: een eigen wil, een wens, we
leven in een samenleving waarin we onafhankelijk
keuzes mogen maken maar sommige keuzes worden
niet geapprecieerd, in hoeverre heeft die persoon zelf
wel gekozen voor die euthanasie, je helpt eigenlijk
iemand om zichzelf te doden.
 Maximiliaanpark: overheid verbiedt hulp aan gestrande
vluchtelingen >< gezinnen leven in winterse
omstandigheden op straat.
 Beroepsgeheim als sociaal werker, en bij ernstige
dreiging kan die vervallen >< wat met
vertrouwensrelatie met de persoon voor je?
 Regelgeving bepaalt dat je persoon niet kan helpen ><
persoon zit in een noodsituatie.
o Misdaad in onze samenleving wordt meestal veroorzaakt door
een persoon.
 Argument: preventief iets aan doen  aan welke groep
mensen denk je nu? Misdadigers (mannen  zeker
fysieke misdaad), een mannelijk probleem en een


1

, specifiek leeftijdsprobleem vanaf 14 jaar tot en met 25
jaar.
 Preventief iets doen aan mannen aan de samenleving.
 Logische redeneerfout: het is niet omdat er een
bepaalde uitkomst wordt veroorzaakt door een grote
groep mensen dat de grote groep mensen waar ze
allemaal uitkomen dat ze allemaal tot dat leiden.
 Radicale redeneerfout die hier gemaakt wordt om te
zeggen dat individuen in de samenleving bepaalde
dingen scheef verdelen.



Inhoudstafel

1. Ethiek: een inleiding
2. Descriptieve ethiek
a. Inleiding: belang mensbeeld
b. Wantrouwend mensbeeld
c. Vertrouwensvol mensbeeld
d. De context doet ertoe
3. Prescriptieve ethiek
a. Solidariteit
b. Zorgethisch kader
c. Mensenrechtenethisch kader
d. Capabilities-benadering

3 open vragen:

1) Leg het wantrouwend mensbeeld uit.
2) Bespreek het concept warme solidariteit en hoe Sociaal Werk daar
tegenover staat.
3) Wat is er volgens de tekst ‘The revolution and decolonization of
social work ethics’ problematisch aan het principe ‘respect voor
diversiteit’?

Spanningsvelden:

 Koude, lauwe en warme solidariteit, en waar willen we SOW zien?
 Wantrouwend vs. vertrouwensvol mensbeeld
 Zorgethische vs. mensenrechtenethische benadering SOW
 Empowerment vs. collectieve sociale verantwoordelijkheid (niet
altijd, maar dat maakt het niet ‘vrijblijvend’)

1. Ethiek
 Is het dat wat mensen van dieren scheidt?


2

, o Veel mensen hebben gedacht dat ethiek daar zit het verschil
in, dieren kunnen dat niet.
o Dieren hebben het hogere zelf niet, ze volgen hun instinct.
o Mensen kunnen zeggen, misschien doen we het toch niet 
rationeel.
 Éthos: gewoonte, gebruik  gevaarlijk verplicht kader  het MOET
zo zijn.
 Klein (tafelgewoonten) en groot (geen seks met minderjarigen, ook
geen beelden).
o Seks met bloedverwanten, seks broer en zus  het
onzichtbare, je ziet dat niet maar als je het weet dan vinden de
meeste van ons het meestal niet kunnen.  Ethisch is niet
louter cultureel, er zit ook iets natuurlijks in ons om te zeggen
of iets kan of niet kan.
 Synoniem: moraal (mores)

 Ethiek= normen en waarden: hoe iets “zou moeten zijn”
o Het onzichtbare van de filosofie.
o We verwachten dat de ander vriendelijk, beleef, oprecht is…
 2 invalshoeken mogelijk:
o Prescriptief: voorschrijven, verplichten, regels, richtlijnen
 Bijvoorbeeld: de deur openhouden voor iemand
(ongeschreven regel)
o Descriptief: hoe doen we het feitelijk?
 Uit elkaar houden.
 Soms discours: iedereen sjoemelt als de kans zich voordoet
(descriptief)
o Is prescriptieve ethiek dan poging die tot mislukking gedoemd
is?
o Dit descriptief perspectief leidt er dan toe dat prescriptieve
ethiek nutteloos ofwel hoogstnoodzakelijk lijkt.
o VB. Thema wantrouwens vs. vertrouwensvol mensbeeld!
 Als ze weten waar de flitspaal staat, vertragen ze en
daarna doen ze gewoon verder  oplossing:
trajectcontrole.

 Sociaal werk is een ethisch beroep  Je gaat voortdurend in
aanraking komen met ethische dilemma’s  geen enkele van de
oplossingen zijn slagend.
o Onrecht van een individu/ groep in de samenleving.
 Idee achter onrecht: Onrechtvaardigheid: het ‘zou’
anders ‘moeten’: er is een norm/ criterium.


3

, o Opdrachten zijn niet ethisch neutraal (vb. controle), dwingen
mensen in een normatief keurslijf.
 In sommige gevallen moet je controle gaan uitoefenen
als sociaal werker. ‘Heb je dit gedaan om op iets recht te
hebben?’
 Hoe rechtvaardig is het om eisen te stellen aan mensen?
 Binnen sociaalwerkveld: spanning tussen medewerkers
OCMW  glijdende sociaal werkers.
o Methoden zijn niet ethisch neutraal (BV. empowerment
(mensen in hun kracht zetten)).
 Je geeft verantwoordelijkheid, maar als er iemand niet
aan kan doen aan die situatie is wijzen op
verantwoordelijkheid onrechtvaardig.
o “Sociaal werk is een praktijkgerichte professie en een
academische discipline…
 Die sociale verandering en ontwikkeling, sociale cohesie,
en ‘empowerment’ en emancipatie van mensen
bevordert  ethische karakter ‘Hoe het zou moeten zijn’.
 Principes van sociale rechtvaardigheid, mensenrechten,
collectieve verantwoordelijkheid en respect voor
diversiteit staan centraal in het sociaal werk.
 Onderbouwd door sociaalwerktheorieën, sociale
wetenschappen, menswetenschappen en de
(ervarings)kennis van de mensen zelf engageert sociaal
werk mensen en structuren om de uitdagingen van het
leven aan te pakken en welzijn te bevorderen.”


Ethiek (waarschuwing)

 Soms lijkt mijn uitleg ‘willekeur’ te suggereren (anything goes).
o Vb. 1 Jij hebt andere normen dan ik  moeten we relativeren.
o Vb. 2 Mensenrechten lijken soms holle slogans te zijn.
o Vb. 3 thema rechtvaardigheid: herstelgericht werken met
daders  mogelijk als onrechtvaardig ervaren door publiek
(substantiële onrechtvaardigheid (ondanks procedure
rechtvaardigheid)). Volgens de regels mag het maar eigenlijk
kan het toch niet dat een misdadiger zo een lichte straf
krijgt???

Maar die schijn bedriegt!!!

o Vb. 1 Gevaar van relativisme  sommige normen tolereren we
niet!


4