Inhoud
Hoofdstuk 11: Neurobiologische ontwikkelingsstoornissen bij volwassenen.......................................4
11.1: Autismespectrumstoornis (ASS)............................................................................................ 4
11.2: Aandachtsdeficiëntie-/hyperactiviteitsstoornis (ADHD).......................................................11
11.3: Tot besluit........................................................................................................................... 17
Hoofdstuk 12: Schrizofreniespectrum- en andere psychotische stoornissen....................................18
12.1: Klinisch beeld..................................................................................................................... 18
12.2: Epidemiologie..................................................................................................................... 24
12.3: Theoretische visie............................................................................................................... 28
12.5: Comorbiditeit en differentiële diagnostiek..........................................................................34
12.6: Diagnostiek en behandeling............................................................................................... 34
12.7: Tot besluit........................................................................................................................... 36
Hoofdstuk 13: Depressieve- en bipolaire-stemmingsstoornissen......................................................36
13.1: Klinisch beeld..................................................................................................................... 36
13.2: Epidemiologie..................................................................................................................... 44
13.3: Theoretische visie............................................................................................................... 46
13.4: Cultuur en gender............................................................................................................... 54
13.5: Comorbiditeit en differentiële diagnostiek..........................................................................54
13.6: Diagnostiek en behandeling............................................................................................... 55
Hoofstuk 14: Angststoornissen......................................................................................................... 59
14.1: Klinisch beeld..................................................................................................................... 59
14.2: Epidemiologie..................................................................................................................... 62
14.3: Theoretische visies............................................................................................................. 63
14.4: Cultuur en gender............................................................................................................... 66
14.5: Comorbiditeit en differentiële diagnostiek..........................................................................68
14.6: Diagnostiek en behandeling............................................................................................... 68
14.6: Tot besluit........................................................................................................................... 71
Hoofstuk 15: Obsessieve-compulsieve en verwante stoornissen......................................................71
15.1: Obsessieve-compulsieve stoornis (OCD).............................................................................71
15.2: Verzamelstoornis (hoarding disorder)................................................................................. 75
15.3: Morfodysfore stoornis (body dysmorphic disorder, BDD)....................................................78
15.4: Trichotillomanie en excoriatiestoornis................................................................................. 81
Hoofdstuk 16: Trauma- en stressor gerelateerde stoornissen...........................................................85
16.1: Klinisch beeld..................................................................................................................... 85
16.2: Epidemiologie..................................................................................................................... 90
16.3: Theoretische visies............................................................................................................. 90
16.4: Cultuur en gender............................................................................................................... 95
16.5: Comorbiditeit en differentiële diagnostiek..........................................................................95
16.6: Diagnostiek en behandeling............................................................................................... 95
16.7: Tot besluit........................................................................................................................... 97
,Hoofdstuk 17: Dissociatieve stoornis............................................................................................... 98
17.1: Klinisch beeld..................................................................................................................... 98
17.2: Epidemiologie................................................................................................................... 100
17.3: Theoretische visie............................................................................................................. 101
17.4: Cultuur en gender............................................................................................................. 105
17.5: Comorbiditeit en differentiële diagnostiek........................................................................ 106
17.6: Diagnostiek en behandeling............................................................................................. 106
17.7: Tot besluit......................................................................................................................... 110
Hoofdstuk 18: somatische-symptoom-stoornis en verwante stoornissen.......................................110
18.1: Klinisch beeld................................................................................................................... 110
18.2: Epidemiologie................................................................................................................... 113
18.3: Theoretische visies........................................................................................................... 115
18.4: Cultuur en gender............................................................................................................. 117
18.5: Comorbiditeit en differentiële diagnostiek........................................................................ 118
18.6: Diagnostiek en behandeling............................................................................................. 118
18.7: Tot besluit......................................................................................................................... 122
Hoofdstuk 19: Eetstoornissen........................................................................................................ 123
19.1: Klinisch beeld................................................................................................................... 123
19.2: Epidemiologie................................................................................................................... 125
19.3: Theoretische visies........................................................................................................... 125
19.4: Cultuur en gender............................................................................................................. 127
19.5: Comorbiditeit en differentiële diagnostiek........................................................................ 127
19.6: Diagnostiek en behandeling............................................................................................. 127
19.7: Tot besluit......................................................................................................................... 130
Hoofdstuk 20: Slaap- en waakstoornissen...................................................................................... 130
20.1: Klinisch beeld................................................................................................................... 130
20.2: Epidemiologie................................................................................................................... 135
20.3: Theoretische visie............................................................................................................. 136
20.4: Cultuur en gender............................................................................................................. 138
20.5: Comorbiditeit en differentiële diagnostiek........................................................................ 139
20.6: Diagnostiek en behandeling............................................................................................. 139
20.7: Tot besluit......................................................................................................................... 143
Hoofdstuk 21: Seksuele stoornissen............................................................................................... 144
21.1: Seksuele disfuncties......................................................................................................... 144
21.2: Genderdysforie................................................................................................................. 151
21.3: Parafiele stoornissen......................................................................................................... 156
21.4: Tot besluit......................................................................................................................... 164
Hoofdstuk 22: Disruptieve, impulsbeheersings- en andere gedragsstoornissen.............................164
22.1: Klinisch beeld................................................................................................................... 164
22.2: Epidemiologie................................................................................................................... 167
22.3: Theoretische visies........................................................................................................... 169
, 22.4: Cultuur en gender............................................................................................................. 170
22.5: Comorbiditeit en differentiële diagnostiek........................................................................ 171
22.6: Diagnostiek en behandeling............................................................................................. 171
Hoofdstuk 23: Middelgerelateerde en verslavingsstoornissen........................................................174
23.1: Klinisch beeld................................................................................................................... 174
23.2: Epidemiologie................................................................................................................... 183
23.3: Theoretische visies........................................................................................................... 183
23.4: Cultuur en gender............................................................................................................. 189
23.5: Comorbiditeit en differentiële diagnostiek........................................................................ 190
23.6: Diagnostiek en behandeling............................................................................................. 190
23.7: Tot besluit......................................................................................................................... 191
Hoofstuk 24: Neurocognitieve stoornissen..................................................................................... 192
24.1: Klinisch beeld................................................................................................................... 192
24.2: Epidemiologie................................................................................................................... 196
24.3: Theoretische visies........................................................................................................... 197
24.4: Cultuur en gender............................................................................................................. 198
24.5: Comorbiditeit en differentiële diagnostiek........................................................................ 199
24.6: Diagnostiek en behandeling............................................................................................. 199
24.7: Tot besluit......................................................................................................................... 200
Hoofdstuk 25: Persoonlijkheidsstoornissen.................................................................................... 201
25.1: Klinisch beeld................................................................................................................... 201
25.2: Epidemiologie................................................................................................................... 204
25.3: Theoretische visies........................................................................................................... 205
25.4: Cultuur en gender............................................................................................................. 207
25.5 Comorbiditeit en differentiële diagnostiek......................................................................... 208
25.6: Diagnostiek en behandeling............................................................................................. 208
, Hoofdstuk 11: Neurobiologische ontwikkelingsstoornissen bij
volwassenen
Neurobiologische ontwikkelingsstoornissen manifesteren zich vaak vroeg
in ontwikkeling, meestal voor zesde levensjaar.
Gekenmerkt door gebrek of bijzonderheid in neurobiologische
ontwikkeling, wat zorgt voor beperking in persoonlijke, sociale,
academische functioneren.
DSM onderscheid:
- verstandelijke beperking
- communicatiestoornissen
- autismespectrumstoornis (ASS)
- aandacht deficiëntie/hyperactiviteit stoornis (ADHD)
11.1: Autismespectrumstoornis (ASS)
Klinisch beeld
ASS wordt gekenmerkt door tekortkomingen (deficiënties) in sociale
communicatie en in de sociale interactie en door de aanwezigheid van
beperkte, repetitieve gedragspatronen, interesses of activiteiten.
Intelligentie en goed gestructureerd sociaal steunsysteem kan ervoor
zorgen dat ASS pas op latere leeftijd zichtbaar wordt.
Vaststellen van ASS moeten symptomen aanwezig zijn in twee
kerndomeinen
1. Betreft deficiënties in sociale communicatie en sociale interactie en
omvat:
- Deficiëntie in sociale wederkerigheid
o Vermogen om contact te leggen en gedachten/gevoelens te
delen
- Deficiëntie in non-verbale communicatie
o Onder meer beperkingen in het maken van oogcontact, moeite
hebben met gebruiken en begrijpen van gezichtsuitdrukkingen
en gebaren
- Deficiëntie in ontwikkelen, onderhouden en begrijpen van relaties
o Moeilijk vrienden maken, vriendschappen houden, beperkingen
in het afstemmen van gedrag op verschillende sociale situaties.
o Vooral vrouwen wel sociale contacten, maar is hard werken
2. Betreft beperkte, repetitieve gedragspatronen, interesses en
activiteiten
- Stereotiepe bewegingen, gedragingen of spraak
o Niet functionele, stereotiepe bewegingen en gewoonten
(wiegen)
- Moeite met verandering, routines en rituelen
o Hardnekkig vasthouden aan hetzelfde en een inflexibele
hechting aan bepaalde routines
- Beperkte, gefixeerde interesses
o Op zeer intense manier bezighouden met bepaalde voorwerpen,
onderwerpen, hobby’s
Hoofdstuk 11: Neurobiologische ontwikkelingsstoornissen bij volwassenen.......................................4
11.1: Autismespectrumstoornis (ASS)............................................................................................ 4
11.2: Aandachtsdeficiëntie-/hyperactiviteitsstoornis (ADHD).......................................................11
11.3: Tot besluit........................................................................................................................... 17
Hoofdstuk 12: Schrizofreniespectrum- en andere psychotische stoornissen....................................18
12.1: Klinisch beeld..................................................................................................................... 18
12.2: Epidemiologie..................................................................................................................... 24
12.3: Theoretische visie............................................................................................................... 28
12.5: Comorbiditeit en differentiële diagnostiek..........................................................................34
12.6: Diagnostiek en behandeling............................................................................................... 34
12.7: Tot besluit........................................................................................................................... 36
Hoofdstuk 13: Depressieve- en bipolaire-stemmingsstoornissen......................................................36
13.1: Klinisch beeld..................................................................................................................... 36
13.2: Epidemiologie..................................................................................................................... 44
13.3: Theoretische visie............................................................................................................... 46
13.4: Cultuur en gender............................................................................................................... 54
13.5: Comorbiditeit en differentiële diagnostiek..........................................................................54
13.6: Diagnostiek en behandeling............................................................................................... 55
Hoofstuk 14: Angststoornissen......................................................................................................... 59
14.1: Klinisch beeld..................................................................................................................... 59
14.2: Epidemiologie..................................................................................................................... 62
14.3: Theoretische visies............................................................................................................. 63
14.4: Cultuur en gender............................................................................................................... 66
14.5: Comorbiditeit en differentiële diagnostiek..........................................................................68
14.6: Diagnostiek en behandeling............................................................................................... 68
14.6: Tot besluit........................................................................................................................... 71
Hoofstuk 15: Obsessieve-compulsieve en verwante stoornissen......................................................71
15.1: Obsessieve-compulsieve stoornis (OCD).............................................................................71
15.2: Verzamelstoornis (hoarding disorder)................................................................................. 75
15.3: Morfodysfore stoornis (body dysmorphic disorder, BDD)....................................................78
15.4: Trichotillomanie en excoriatiestoornis................................................................................. 81
Hoofdstuk 16: Trauma- en stressor gerelateerde stoornissen...........................................................85
16.1: Klinisch beeld..................................................................................................................... 85
16.2: Epidemiologie..................................................................................................................... 90
16.3: Theoretische visies............................................................................................................. 90
16.4: Cultuur en gender............................................................................................................... 95
16.5: Comorbiditeit en differentiële diagnostiek..........................................................................95
16.6: Diagnostiek en behandeling............................................................................................... 95
16.7: Tot besluit........................................................................................................................... 97
,Hoofdstuk 17: Dissociatieve stoornis............................................................................................... 98
17.1: Klinisch beeld..................................................................................................................... 98
17.2: Epidemiologie................................................................................................................... 100
17.3: Theoretische visie............................................................................................................. 101
17.4: Cultuur en gender............................................................................................................. 105
17.5: Comorbiditeit en differentiële diagnostiek........................................................................ 106
17.6: Diagnostiek en behandeling............................................................................................. 106
17.7: Tot besluit......................................................................................................................... 110
Hoofdstuk 18: somatische-symptoom-stoornis en verwante stoornissen.......................................110
18.1: Klinisch beeld................................................................................................................... 110
18.2: Epidemiologie................................................................................................................... 113
18.3: Theoretische visies........................................................................................................... 115
18.4: Cultuur en gender............................................................................................................. 117
18.5: Comorbiditeit en differentiële diagnostiek........................................................................ 118
18.6: Diagnostiek en behandeling............................................................................................. 118
18.7: Tot besluit......................................................................................................................... 122
Hoofdstuk 19: Eetstoornissen........................................................................................................ 123
19.1: Klinisch beeld................................................................................................................... 123
19.2: Epidemiologie................................................................................................................... 125
19.3: Theoretische visies........................................................................................................... 125
19.4: Cultuur en gender............................................................................................................. 127
19.5: Comorbiditeit en differentiële diagnostiek........................................................................ 127
19.6: Diagnostiek en behandeling............................................................................................. 127
19.7: Tot besluit......................................................................................................................... 130
Hoofdstuk 20: Slaap- en waakstoornissen...................................................................................... 130
20.1: Klinisch beeld................................................................................................................... 130
20.2: Epidemiologie................................................................................................................... 135
20.3: Theoretische visie............................................................................................................. 136
20.4: Cultuur en gender............................................................................................................. 138
20.5: Comorbiditeit en differentiële diagnostiek........................................................................ 139
20.6: Diagnostiek en behandeling............................................................................................. 139
20.7: Tot besluit......................................................................................................................... 143
Hoofdstuk 21: Seksuele stoornissen............................................................................................... 144
21.1: Seksuele disfuncties......................................................................................................... 144
21.2: Genderdysforie................................................................................................................. 151
21.3: Parafiele stoornissen......................................................................................................... 156
21.4: Tot besluit......................................................................................................................... 164
Hoofdstuk 22: Disruptieve, impulsbeheersings- en andere gedragsstoornissen.............................164
22.1: Klinisch beeld................................................................................................................... 164
22.2: Epidemiologie................................................................................................................... 167
22.3: Theoretische visies........................................................................................................... 169
, 22.4: Cultuur en gender............................................................................................................. 170
22.5: Comorbiditeit en differentiële diagnostiek........................................................................ 171
22.6: Diagnostiek en behandeling............................................................................................. 171
Hoofdstuk 23: Middelgerelateerde en verslavingsstoornissen........................................................174
23.1: Klinisch beeld................................................................................................................... 174
23.2: Epidemiologie................................................................................................................... 183
23.3: Theoretische visies........................................................................................................... 183
23.4: Cultuur en gender............................................................................................................. 189
23.5: Comorbiditeit en differentiële diagnostiek........................................................................ 190
23.6: Diagnostiek en behandeling............................................................................................. 190
23.7: Tot besluit......................................................................................................................... 191
Hoofstuk 24: Neurocognitieve stoornissen..................................................................................... 192
24.1: Klinisch beeld................................................................................................................... 192
24.2: Epidemiologie................................................................................................................... 196
24.3: Theoretische visies........................................................................................................... 197
24.4: Cultuur en gender............................................................................................................. 198
24.5: Comorbiditeit en differentiële diagnostiek........................................................................ 199
24.6: Diagnostiek en behandeling............................................................................................. 199
24.7: Tot besluit......................................................................................................................... 200
Hoofdstuk 25: Persoonlijkheidsstoornissen.................................................................................... 201
25.1: Klinisch beeld................................................................................................................... 201
25.2: Epidemiologie................................................................................................................... 204
25.3: Theoretische visies........................................................................................................... 205
25.4: Cultuur en gender............................................................................................................. 207
25.5 Comorbiditeit en differentiële diagnostiek......................................................................... 208
25.6: Diagnostiek en behandeling............................................................................................. 208
, Hoofdstuk 11: Neurobiologische ontwikkelingsstoornissen bij
volwassenen
Neurobiologische ontwikkelingsstoornissen manifesteren zich vaak vroeg
in ontwikkeling, meestal voor zesde levensjaar.
Gekenmerkt door gebrek of bijzonderheid in neurobiologische
ontwikkeling, wat zorgt voor beperking in persoonlijke, sociale,
academische functioneren.
DSM onderscheid:
- verstandelijke beperking
- communicatiestoornissen
- autismespectrumstoornis (ASS)
- aandacht deficiëntie/hyperactiviteit stoornis (ADHD)
11.1: Autismespectrumstoornis (ASS)
Klinisch beeld
ASS wordt gekenmerkt door tekortkomingen (deficiënties) in sociale
communicatie en in de sociale interactie en door de aanwezigheid van
beperkte, repetitieve gedragspatronen, interesses of activiteiten.
Intelligentie en goed gestructureerd sociaal steunsysteem kan ervoor
zorgen dat ASS pas op latere leeftijd zichtbaar wordt.
Vaststellen van ASS moeten symptomen aanwezig zijn in twee
kerndomeinen
1. Betreft deficiënties in sociale communicatie en sociale interactie en
omvat:
- Deficiëntie in sociale wederkerigheid
o Vermogen om contact te leggen en gedachten/gevoelens te
delen
- Deficiëntie in non-verbale communicatie
o Onder meer beperkingen in het maken van oogcontact, moeite
hebben met gebruiken en begrijpen van gezichtsuitdrukkingen
en gebaren
- Deficiëntie in ontwikkelen, onderhouden en begrijpen van relaties
o Moeilijk vrienden maken, vriendschappen houden, beperkingen
in het afstemmen van gedrag op verschillende sociale situaties.
o Vooral vrouwen wel sociale contacten, maar is hard werken
2. Betreft beperkte, repetitieve gedragspatronen, interesses en
activiteiten
- Stereotiepe bewegingen, gedragingen of spraak
o Niet functionele, stereotiepe bewegingen en gewoonten
(wiegen)
- Moeite met verandering, routines en rituelen
o Hardnekkig vasthouden aan hetzelfde en een inflexibele
hechting aan bepaalde routines
- Beperkte, gefixeerde interesses
o Op zeer intense manier bezighouden met bepaalde voorwerpen,
onderwerpen, hobby’s
