Pathologie en Farmacologie: Urologie en Nefrologie
Examen : mc
Urologie
Definities
- Onderscheid nefrologie en urologie :
o Nefrologie= een subspecialisme van de inwendige geneeskunde dat
zich bezighoudt met de nierpathologie, waarbij medicamenteuze
behandeling of behandeling via dialyse de optie is.
o Urologie= een heelkundige discipline die zich richt op de pathologie van
de urinewegen van nier tot urethra (voor man en vrouw) en de
mannelijke geslachtsorganen, waarbij chirurgie een optie van
behandelen is.
Symptomen van nier- en urineweglijden
- Polyurie= verhoogde urineproductie, meer dan 2l per dag
o Polydipsie= meer drinken (zowel oorzaak als gevolg van polyurie)
o Diuretica gebruik (=vocht afdrijvende middelen, gebruikt bij hartfalen en
hypertensie)
o Chronisch nierfalen
o Diabetes mellitus
- Oligurie: verminderde urineproductie, minder dan 0,4l/dag
o Vb. Deshydratatie
- Anurie: afwezige urineproductie
o Vb. Acute nierinsufficiëntie (een van de eerste symptomen)
- Nycturie: ‘s nachts opstaan om te wateren (meermaals)
o Komt voor als gevolg van: Polyurie, Prostatisme of bij ptn met
hartdecompensatie (pompfunctie verzwakt, hart kan onvoldoende bloed
rondpompen in lichaam)
- Pollakisurie (frequency): frequent plassen van kleine hoeveelheden (≠
polyurie!)
o Wijst op een overprikkeling van blaas, wat voorkomt bij cystitits
(blaasontsteking)
- Urgency: plots en dringend moeten plassen, gevolg van blaasirritatie.
o Met risico op te laat zijn, waardoor men incontinent is= urge incontinentie
o Vb. cystitis
- Dysurie: pijn bij mictie
o Wijst op cystitis
- Lendenpijn:
o Kan optreden bij ptn met een infectie van de nieren (=acute pyelonefritis)
o Komt voor bij ptn met urolithiase (nierkoliek)
- Nierkoliek: zeer hevige koliekpijn in lendenstreek, uitstralend naar genitaliën
o Komt door een niersteen die leidt tot een obstructie bij een van de ureters
1
, - Hematurie: bloed bij de urine
o Vb. glomerulonefritis, blaastumor
o Rode kleur van urine verwijst niet altijd op bloed, bv. rode bietensap
- Urineretentie: geen volledige lediging blaas na plassen
o Komt oa voor bij benigne prostaathypertrofie (BPH)
- Zwakke straal & moeilijke start: wijzen op urethrale obstructie
o Vb. BPH
o Duurt ook langer vooraleer men in staat is te urineren
- Nadruppelen: urine blijft in de urethra achter na mictie
o Vb. Urethradivertikel (uitstulping in urethra) of blaashalsstenose
(vernauwing blaashals)
- Incontinentie: onvrijwillig urineverlies
- LUTS ( lower urinary tract symptoms)
o Betreft een aantal klachten die gerelateerd zijn aan het plassen en worden
veroorzaak door een obstructie op niveau van prostaat of blaashals
o Wordt frequent veroorzaakt door pathologie van de prostaat
Onderzoeksmethoden in de urologie
- Klinisch onderzoek
o Genitaal onderzoek
Bij man: men onderzoekt anatomische structuren en gaat op zoek
naar zwellingen, pijnlijke structuren, eventuele urethrale afscheiding
en het aspect van de huid (huidtype, bv. droog, gevoelig…)
o Abdominaal onderzoek: aanwezigheid van globus?
Via palpatie onderzoeken of er een globus is
Globus= zwelling van de blaas
o Nierslagpijn
Nier heeft geen zenuwbanen, kapsel errond wel, wnr nier uitzet kan
dit pijn geven (bij bv. niersteen)
Verschil lumbale en nierpijn
Lumbale is met vingers palperen, doet pijn
Met de vuist slaan veroorzaakt diepe en pijnlijkere reactie=
nierpijn
DD/ lumbale (spier)pijn
o Rectaal toucher: wordt voornamelijk gedaan bij urologie op prostaat te
kunnen palperen
- Urineonderzoek
o Goede afname essentieel
o Man:
Glans penis ontbloten (voorhuid naar achter schuiven)
Middelste deel urine opvangen (MIDSTREAM)
o Vrouw:
Labia spreiden met 1 hand
2
, Middelste deel urine opvangen (MIDSTREAM)
o Analyse van urine kan informatie geven pber:
Infectie: aanwezigheid bacteriën, witten en/ of rode bloedcellen
De filtratiefunctie van de nier: proteïnurie, albuminurie
Steenvorming in de nierkelken: cilinders of kristallen
o Welke portie?
Gewoon staal: enkel nuttig voor cytologisch onderzoek
Eerste staal: bij man belangrijk voor urethrale afwijkingen
(Chlamydia-infectie)
Midstream: belangrijk voor onderzoek blaas
Urineportie na prostaatmassage: om ontstekingscomponent in de
prostaat terug te vinden
o Kinderen: opvangen urine als mogelijk (‘clean catch’ / ‘midstream’) na
reinigen met water, event. plaszakje (meer contaminatie)
o Alternatieven:
Blaaskatherisatie
Blaaspunctie: vrij agressief, CAVE hematurie
Verblijfskatheter: langs de poort
o Verschillende onderzoeken
Inspectie: troebel wbc
Dipstick:
Hematurie
Proteïnurie
Glucosurie
Nitrieten infectie (aanw.h. bacteriën)
Zwangerschapstest (HCG)
Kweek bij kinderen <12j noodzakelijk vr D/
Antibiogram
- Bloedonderzoek
o Verschillende parameters correleren met nierfunctie:
Creatinine = afvalstof v/h spiermetabolisme verwijderd via urine
Creatinineklaring (Bloed+24u-urine) vermogen om bloed te
zuiveren
GFR = glomerulaire filtration rate
Ureum = afbraakproduct eiwitten (lever)
De nierfunctie kan geëvalueerd worden door de concentratie van
ureum en creatinine te bepalen
Deze afvalstoffen worden door de nieren uitgescheiden
Des te slechter de nietfuctie (bapaald via GFR), des te hoger
de concentratie van beide stoffen in bloed
o Verhoogd bloedcreatinine bij:
een ontsteking in de nier (glomerulonefritis, pyelonefritis) t.g.v.
een bacteriële infectie
beschadiging van niercellen door vergiftiging (inname van een
schadelijke stof) of als bijwerking van een geneesmiddel
een auto-immuunziekte
3
, als gevolg van processen die de afvoer van urine hinderen:
prostaatziekte, nierstenen
een verminderde doorbloeding van het nierweefsel (door shock,
uitdroging, hartfalen, vaatziekte en complicaties van diabetes)
een tijdelijke verhoging treedt op bij spierbeschadiging, vb. door
trauma.
o Verschillende parameters correleren met nierfunctie:
Electrolyten ( Na, K, P, ..) = aspecifiek
Albumine verlaagd door verlies
Calcium / urinezuur stenen
PSA= prostaat specifiek antigen
Kunnen geanalyseerd worden in de diagnostiek en opvolging
van prostaattumoren
Verhoging PSA-waarden kunnen wijzen op goedaardige of
kwaadaardige tumoren
- Zaadstaal (semen, sperma)
o Normaal zaadstaal:
2ml en meer in volume
Neutrale ph van 7,2
Sperma:
tenminste 20 milj per ml
50% hiervan beweeglijkheid vertonen
Of 25% goede beweeglijkheid
15-20% vd zaadcellen normale morfologie
o Zaadstaal
Vooraf 3 dagen sexuele onthouding
Eerst urine lozen
Zaadstaal opvangen door masturbatie
Volledig staal opvangen
Potje afsluiten en direct naar labo brengen
Transport: tegen lichaam houden (warm houden)
- Medische beeldvorming
o RX abdomen
Hier wordt soms contraststof gebruikt:
Moderne contraststoffen zijn weinig of niet toxisch
Wateropblosbare
Bijwerkingen:
o Allergische reacties: milde tot anafylactische shock
o nierinsufficiëntie
o IVP of intraveneuze pyelografie
Kan tot 80% van de urologische diagnosen stellen
Wordt wel minder gebruikt en meer vervangen door CT
Met contrast zo de verschillende structuren van de
urinewegen gaan bekijken
o Cystografie
4
Examen : mc
Urologie
Definities
- Onderscheid nefrologie en urologie :
o Nefrologie= een subspecialisme van de inwendige geneeskunde dat
zich bezighoudt met de nierpathologie, waarbij medicamenteuze
behandeling of behandeling via dialyse de optie is.
o Urologie= een heelkundige discipline die zich richt op de pathologie van
de urinewegen van nier tot urethra (voor man en vrouw) en de
mannelijke geslachtsorganen, waarbij chirurgie een optie van
behandelen is.
Symptomen van nier- en urineweglijden
- Polyurie= verhoogde urineproductie, meer dan 2l per dag
o Polydipsie= meer drinken (zowel oorzaak als gevolg van polyurie)
o Diuretica gebruik (=vocht afdrijvende middelen, gebruikt bij hartfalen en
hypertensie)
o Chronisch nierfalen
o Diabetes mellitus
- Oligurie: verminderde urineproductie, minder dan 0,4l/dag
o Vb. Deshydratatie
- Anurie: afwezige urineproductie
o Vb. Acute nierinsufficiëntie (een van de eerste symptomen)
- Nycturie: ‘s nachts opstaan om te wateren (meermaals)
o Komt voor als gevolg van: Polyurie, Prostatisme of bij ptn met
hartdecompensatie (pompfunctie verzwakt, hart kan onvoldoende bloed
rondpompen in lichaam)
- Pollakisurie (frequency): frequent plassen van kleine hoeveelheden (≠
polyurie!)
o Wijst op een overprikkeling van blaas, wat voorkomt bij cystitits
(blaasontsteking)
- Urgency: plots en dringend moeten plassen, gevolg van blaasirritatie.
o Met risico op te laat zijn, waardoor men incontinent is= urge incontinentie
o Vb. cystitis
- Dysurie: pijn bij mictie
o Wijst op cystitis
- Lendenpijn:
o Kan optreden bij ptn met een infectie van de nieren (=acute pyelonefritis)
o Komt voor bij ptn met urolithiase (nierkoliek)
- Nierkoliek: zeer hevige koliekpijn in lendenstreek, uitstralend naar genitaliën
o Komt door een niersteen die leidt tot een obstructie bij een van de ureters
1
, - Hematurie: bloed bij de urine
o Vb. glomerulonefritis, blaastumor
o Rode kleur van urine verwijst niet altijd op bloed, bv. rode bietensap
- Urineretentie: geen volledige lediging blaas na plassen
o Komt oa voor bij benigne prostaathypertrofie (BPH)
- Zwakke straal & moeilijke start: wijzen op urethrale obstructie
o Vb. BPH
o Duurt ook langer vooraleer men in staat is te urineren
- Nadruppelen: urine blijft in de urethra achter na mictie
o Vb. Urethradivertikel (uitstulping in urethra) of blaashalsstenose
(vernauwing blaashals)
- Incontinentie: onvrijwillig urineverlies
- LUTS ( lower urinary tract symptoms)
o Betreft een aantal klachten die gerelateerd zijn aan het plassen en worden
veroorzaak door een obstructie op niveau van prostaat of blaashals
o Wordt frequent veroorzaakt door pathologie van de prostaat
Onderzoeksmethoden in de urologie
- Klinisch onderzoek
o Genitaal onderzoek
Bij man: men onderzoekt anatomische structuren en gaat op zoek
naar zwellingen, pijnlijke structuren, eventuele urethrale afscheiding
en het aspect van de huid (huidtype, bv. droog, gevoelig…)
o Abdominaal onderzoek: aanwezigheid van globus?
Via palpatie onderzoeken of er een globus is
Globus= zwelling van de blaas
o Nierslagpijn
Nier heeft geen zenuwbanen, kapsel errond wel, wnr nier uitzet kan
dit pijn geven (bij bv. niersteen)
Verschil lumbale en nierpijn
Lumbale is met vingers palperen, doet pijn
Met de vuist slaan veroorzaakt diepe en pijnlijkere reactie=
nierpijn
DD/ lumbale (spier)pijn
o Rectaal toucher: wordt voornamelijk gedaan bij urologie op prostaat te
kunnen palperen
- Urineonderzoek
o Goede afname essentieel
o Man:
Glans penis ontbloten (voorhuid naar achter schuiven)
Middelste deel urine opvangen (MIDSTREAM)
o Vrouw:
Labia spreiden met 1 hand
2
, Middelste deel urine opvangen (MIDSTREAM)
o Analyse van urine kan informatie geven pber:
Infectie: aanwezigheid bacteriën, witten en/ of rode bloedcellen
De filtratiefunctie van de nier: proteïnurie, albuminurie
Steenvorming in de nierkelken: cilinders of kristallen
o Welke portie?
Gewoon staal: enkel nuttig voor cytologisch onderzoek
Eerste staal: bij man belangrijk voor urethrale afwijkingen
(Chlamydia-infectie)
Midstream: belangrijk voor onderzoek blaas
Urineportie na prostaatmassage: om ontstekingscomponent in de
prostaat terug te vinden
o Kinderen: opvangen urine als mogelijk (‘clean catch’ / ‘midstream’) na
reinigen met water, event. plaszakje (meer contaminatie)
o Alternatieven:
Blaaskatherisatie
Blaaspunctie: vrij agressief, CAVE hematurie
Verblijfskatheter: langs de poort
o Verschillende onderzoeken
Inspectie: troebel wbc
Dipstick:
Hematurie
Proteïnurie
Glucosurie
Nitrieten infectie (aanw.h. bacteriën)
Zwangerschapstest (HCG)
Kweek bij kinderen <12j noodzakelijk vr D/
Antibiogram
- Bloedonderzoek
o Verschillende parameters correleren met nierfunctie:
Creatinine = afvalstof v/h spiermetabolisme verwijderd via urine
Creatinineklaring (Bloed+24u-urine) vermogen om bloed te
zuiveren
GFR = glomerulaire filtration rate
Ureum = afbraakproduct eiwitten (lever)
De nierfunctie kan geëvalueerd worden door de concentratie van
ureum en creatinine te bepalen
Deze afvalstoffen worden door de nieren uitgescheiden
Des te slechter de nietfuctie (bapaald via GFR), des te hoger
de concentratie van beide stoffen in bloed
o Verhoogd bloedcreatinine bij:
een ontsteking in de nier (glomerulonefritis, pyelonefritis) t.g.v.
een bacteriële infectie
beschadiging van niercellen door vergiftiging (inname van een
schadelijke stof) of als bijwerking van een geneesmiddel
een auto-immuunziekte
3
, als gevolg van processen die de afvoer van urine hinderen:
prostaatziekte, nierstenen
een verminderde doorbloeding van het nierweefsel (door shock,
uitdroging, hartfalen, vaatziekte en complicaties van diabetes)
een tijdelijke verhoging treedt op bij spierbeschadiging, vb. door
trauma.
o Verschillende parameters correleren met nierfunctie:
Electrolyten ( Na, K, P, ..) = aspecifiek
Albumine verlaagd door verlies
Calcium / urinezuur stenen
PSA= prostaat specifiek antigen
Kunnen geanalyseerd worden in de diagnostiek en opvolging
van prostaattumoren
Verhoging PSA-waarden kunnen wijzen op goedaardige of
kwaadaardige tumoren
- Zaadstaal (semen, sperma)
o Normaal zaadstaal:
2ml en meer in volume
Neutrale ph van 7,2
Sperma:
tenminste 20 milj per ml
50% hiervan beweeglijkheid vertonen
Of 25% goede beweeglijkheid
15-20% vd zaadcellen normale morfologie
o Zaadstaal
Vooraf 3 dagen sexuele onthouding
Eerst urine lozen
Zaadstaal opvangen door masturbatie
Volledig staal opvangen
Potje afsluiten en direct naar labo brengen
Transport: tegen lichaam houden (warm houden)
- Medische beeldvorming
o RX abdomen
Hier wordt soms contraststof gebruikt:
Moderne contraststoffen zijn weinig of niet toxisch
Wateropblosbare
Bijwerkingen:
o Allergische reacties: milde tot anafylactische shock
o nierinsufficiëntie
o IVP of intraveneuze pyelografie
Kan tot 80% van de urologische diagnosen stellen
Wordt wel minder gebruikt en meer vervangen door CT
Met contrast zo de verschillende structuren van de
urinewegen gaan bekijken
o Cystografie
4
