VOLKZGEZONDHEID
WAT IS GEZONDHEID?
BELANGRIJKE EVOLUTIE
1. Biomedisch model (19e – begin 20ste eeuw)
- Gezondheid is de afwezigheid van ziekte of gebreken
o Focus op fysieke gezondheid en medische behandelingen
2. Wereldgezondheidsorganisatie = WHO (1948)
- Bredere definitie
- “Gezondheid is een toestand van volledig fysiek, mentaal en sociaal welzijn
o Niet slechts afwezigheid van ziekte of gebreken
- Kritiek hierop:
o Olympische spelen = gezond <-> olympische spelen = ongezond??
o Volledig welbevinden niet haalbaar → risico op medicalisering
o Stijging levensverwachting en chronische ziekten → zeer veel mensen ongezond
3. Dynamische en functionele benadering (21ste eeuw)
- “Gezondheid is het vermogen om zich aan te passen en te managen in het licht van:
o Fysieke uitdaginen (bv: revalidatie na beroerte)
o Emotionele uitdaginen (bv: omgaan met rouw)
o Sociale uitdagingen (bv: verlies van werk)
- Deze definitie benadrukt:
o aanpassingsvermogen i.p.v. statisch welzijn
o Rol van zelfmanagement en kwaliteit van leven
o Meer persoonlijke en contextuele benadering van gezondheid
WAT IS DAN ZIEKTE?
ILNESS – DISEASE – SICKNESS
- Illness: mensen voelen zich ziek/slecht
o Perspectief van ‘ik’-persoon
o Perceptie van ongezond zijn
- Disease: mensen zijn ziek
o Perspectief van professional
o Objectief vast te stellen
- Sickness: mensen vertonen symptomen
o Perspectief van de samenleving
o Ziektegedrag
,HOE GEZONDHEID METEN?
- Op individueel niveau:
o Subjectief:
▪ Afwezigheid van ziekte
▪ Bevraging van “klachten”
o Objectief:
▪ Medisch onderzoek
▪ Screening
▪ Maar…. beperkingen!
WAT IS VOLKSGEZONDHEID?
ALGEMEEN
- Definitie WHO: “Volksgezondheid is de wetenschap en kunst van het voorkomen van ziekten,
het verlengen van het leven en het bevorderen van de gezondheid door de georganiseerde
inspanningen van de samenleving.”
- Volksgezondheid is de wetenschap die:
o De gezondheid van een gemeenschap van mensen
o Beschermen en verbeteren → Door
▪ Onderwijs/opleiding
▪ Promotiecampagnes
▪ Onderzoek naar ziekte- en ongevalpreventie
WAT DOET VOLKSGEZONDHEID?
WAT
- Preventie van epidemieën, verspreiden van ziekten, ongevallen/verwondingen
- Beschermen tegen gevaren van milieu en omgeving
- Promoten en bevorderen van gezonde levensstijl en mentale gezondheid
- Snel reageren bij rampen en helpen bij heropbouw
- Kwaliteit en toegankelijkheid van gezondheidszorg verzekeren
WIE
- Professionele binnen de volksgezondheid:
o Analyseren effect van factoren (levensstijl) op gezondheid
o Ontwikkelen programma’s voor beschermen/bevorderen van gezondheid
VOLKSGEZONDHEID VS. GENEESKUNDE
,WAT DOET VOLKSGEZONDHEIDSONDERZOEK?
OBJECTIEVEN
- Waar willen we antwoord op krijgen?
o Hoe gezond/hoe ziek is de bevolking?
▪ Bv: de gezondheidstoestand van inwoners van België, Vlaanderen,…
▪ Meten via Indicatoren (levensverwachting, aantal zieken,…)
o Waardoor wordt dat bepaald?
▪ Meten via determinanten (levensstijl, omgeving, genetica,…)
o Hoe verandert dit in de tijd en per regio?
- Belangrijk voor:
o Preventieve gezondheidszorg
o Gezondheidsbeleid
DEFINITIE
- Onderzoek naar:
o Wat de (volks)gezondheid begunstigt
o Wat de (volks)gezondheid bedreigt
o Hoe de (volks)gezondheid te vrijwaren
o Wat de meest optimale gezondheidszorgsystemen en -structuren zijn
- Op niveau van bevolking
- Indicatoren van volksgezondheid:
o Overlijdensstatistieken
o Levensverwachting
o Verloren potentiële levensjaren
o Kindersterfte
o Fitheid
o Vaccinatiestatus
o …
EPIDEMIOLOGISCHE TRANSITIE
- Demografie: studie van het volk (loopt samen met epidemiologische transitie)
1. Hoog geboorte- en sterftecijfer (slechte hygiëne,
zorg, veel infecties, kindersterfte)
2. Sterftecijfer daalt sterk, geboortecijfer blijft
(welvaart nam toe, medisch vooruitgang)
3. Geboortecijfer daalt ook
4. Geboorte- en sterftecijfer laag
5. Stabilisatie op laag niveau
- nog langer overleven
, GEZONDHEIDSINDICATOREN
WAT ZIJN GEZONDHEIDSINDICATOREN?
- WHO: een indicator toepasbaar op gezondheid en gezondheidsgerelateerde situaties
o Indicator: verschijnsel dat op iets wijst, factor die iets aangeeft
o Bv: stijgende levensverwachting 〜 economische groei
- Belangrijke criteria:
o Definitie: goed gedefiniteerd + defintie moet internationeel uniform worden toegepast
o Validiteit:
▪ Valide: meten wat verondersteld wordt te meten
▪ Betrouwbaar: repliceerbaar en consistent tussen verschillende settings
▪ Gemakkelijk interpreteerbaar
o Haalbaarheid: haalbaar en betaalbaal zonder systeem te overbelasten (tijd, kosten)
o Nut: nuttige info verschaffen voor besluitvormers (het moet nuttig zijn)
BRONNEN
- WHO:
o Global health observatory (heel breed, globaal)
o 100 Core Health Indicators
▪ Elk lidstaat moet hier elk jaar informatie over verschaffen
▪ Samenvattend in 4 categorieën:
→ Health status
→ Risk factors = determinanten
→ Service coverage
→ Health systems
- European Commission:
o European core health indicators (ECHI): bestaat uit 88 factoren
WAT IS GEZONDHEID?
BELANGRIJKE EVOLUTIE
1. Biomedisch model (19e – begin 20ste eeuw)
- Gezondheid is de afwezigheid van ziekte of gebreken
o Focus op fysieke gezondheid en medische behandelingen
2. Wereldgezondheidsorganisatie = WHO (1948)
- Bredere definitie
- “Gezondheid is een toestand van volledig fysiek, mentaal en sociaal welzijn
o Niet slechts afwezigheid van ziekte of gebreken
- Kritiek hierop:
o Olympische spelen = gezond <-> olympische spelen = ongezond??
o Volledig welbevinden niet haalbaar → risico op medicalisering
o Stijging levensverwachting en chronische ziekten → zeer veel mensen ongezond
3. Dynamische en functionele benadering (21ste eeuw)
- “Gezondheid is het vermogen om zich aan te passen en te managen in het licht van:
o Fysieke uitdaginen (bv: revalidatie na beroerte)
o Emotionele uitdaginen (bv: omgaan met rouw)
o Sociale uitdagingen (bv: verlies van werk)
- Deze definitie benadrukt:
o aanpassingsvermogen i.p.v. statisch welzijn
o Rol van zelfmanagement en kwaliteit van leven
o Meer persoonlijke en contextuele benadering van gezondheid
WAT IS DAN ZIEKTE?
ILNESS – DISEASE – SICKNESS
- Illness: mensen voelen zich ziek/slecht
o Perspectief van ‘ik’-persoon
o Perceptie van ongezond zijn
- Disease: mensen zijn ziek
o Perspectief van professional
o Objectief vast te stellen
- Sickness: mensen vertonen symptomen
o Perspectief van de samenleving
o Ziektegedrag
,HOE GEZONDHEID METEN?
- Op individueel niveau:
o Subjectief:
▪ Afwezigheid van ziekte
▪ Bevraging van “klachten”
o Objectief:
▪ Medisch onderzoek
▪ Screening
▪ Maar…. beperkingen!
WAT IS VOLKSGEZONDHEID?
ALGEMEEN
- Definitie WHO: “Volksgezondheid is de wetenschap en kunst van het voorkomen van ziekten,
het verlengen van het leven en het bevorderen van de gezondheid door de georganiseerde
inspanningen van de samenleving.”
- Volksgezondheid is de wetenschap die:
o De gezondheid van een gemeenschap van mensen
o Beschermen en verbeteren → Door
▪ Onderwijs/opleiding
▪ Promotiecampagnes
▪ Onderzoek naar ziekte- en ongevalpreventie
WAT DOET VOLKSGEZONDHEID?
WAT
- Preventie van epidemieën, verspreiden van ziekten, ongevallen/verwondingen
- Beschermen tegen gevaren van milieu en omgeving
- Promoten en bevorderen van gezonde levensstijl en mentale gezondheid
- Snel reageren bij rampen en helpen bij heropbouw
- Kwaliteit en toegankelijkheid van gezondheidszorg verzekeren
WIE
- Professionele binnen de volksgezondheid:
o Analyseren effect van factoren (levensstijl) op gezondheid
o Ontwikkelen programma’s voor beschermen/bevorderen van gezondheid
VOLKSGEZONDHEID VS. GENEESKUNDE
,WAT DOET VOLKSGEZONDHEIDSONDERZOEK?
OBJECTIEVEN
- Waar willen we antwoord op krijgen?
o Hoe gezond/hoe ziek is de bevolking?
▪ Bv: de gezondheidstoestand van inwoners van België, Vlaanderen,…
▪ Meten via Indicatoren (levensverwachting, aantal zieken,…)
o Waardoor wordt dat bepaald?
▪ Meten via determinanten (levensstijl, omgeving, genetica,…)
o Hoe verandert dit in de tijd en per regio?
- Belangrijk voor:
o Preventieve gezondheidszorg
o Gezondheidsbeleid
DEFINITIE
- Onderzoek naar:
o Wat de (volks)gezondheid begunstigt
o Wat de (volks)gezondheid bedreigt
o Hoe de (volks)gezondheid te vrijwaren
o Wat de meest optimale gezondheidszorgsystemen en -structuren zijn
- Op niveau van bevolking
- Indicatoren van volksgezondheid:
o Overlijdensstatistieken
o Levensverwachting
o Verloren potentiële levensjaren
o Kindersterfte
o Fitheid
o Vaccinatiestatus
o …
EPIDEMIOLOGISCHE TRANSITIE
- Demografie: studie van het volk (loopt samen met epidemiologische transitie)
1. Hoog geboorte- en sterftecijfer (slechte hygiëne,
zorg, veel infecties, kindersterfte)
2. Sterftecijfer daalt sterk, geboortecijfer blijft
(welvaart nam toe, medisch vooruitgang)
3. Geboortecijfer daalt ook
4. Geboorte- en sterftecijfer laag
5. Stabilisatie op laag niveau
- nog langer overleven
, GEZONDHEIDSINDICATOREN
WAT ZIJN GEZONDHEIDSINDICATOREN?
- WHO: een indicator toepasbaar op gezondheid en gezondheidsgerelateerde situaties
o Indicator: verschijnsel dat op iets wijst, factor die iets aangeeft
o Bv: stijgende levensverwachting 〜 economische groei
- Belangrijke criteria:
o Definitie: goed gedefiniteerd + defintie moet internationeel uniform worden toegepast
o Validiteit:
▪ Valide: meten wat verondersteld wordt te meten
▪ Betrouwbaar: repliceerbaar en consistent tussen verschillende settings
▪ Gemakkelijk interpreteerbaar
o Haalbaarheid: haalbaar en betaalbaal zonder systeem te overbelasten (tijd, kosten)
o Nut: nuttige info verschaffen voor besluitvormers (het moet nuttig zijn)
BRONNEN
- WHO:
o Global health observatory (heel breed, globaal)
o 100 Core Health Indicators
▪ Elk lidstaat moet hier elk jaar informatie over verschaffen
▪ Samenvattend in 4 categorieën:
→ Health status
→ Risk factors = determinanten
→ Service coverage
→ Health systems
- European Commission:
o European core health indicators (ECHI): bestaat uit 88 factoren
