Inhoudsopgave
College 1: Inleiding: Opsporingsonderzoek Algemeen...............................................................2
College 2: Grondrechten en Dwangmiddelen.............................................................................9
College 3: Inbeslagneming........................................................................................................16
College 4: Binnentreden en Zoeken..........................................................................................22
College 5: Positie Rechter-Commissaris....................................................................................28
College 6: Dwangmiddelen in Bijzondere Wetten....................................................................31
College 7: Strafrecht in Praktijk: de Rechter-Commissaris........................................................37
College 8: Heimelijke Opsporingsbevoegdheden.....................................................................41
College 9: Strafrecht in Praktijk: Het Team Criminele Inlichtingen...........................................47
College 10: Positie Functioneel Verschoningsgerechtigden......................................................51
College 11: Voorarrest 1: Nationale Normering........................................................................56
College 12: Voorarrest 2: Internationale Normering en Praktijk..............................................63
College 13: Voorarrest 3: Schorsing en Alternatieven, Opheffing, Rechtsmiddelen en
Schadevergoeding.....................................................................................................................70
College 14: Nemo Tenetur.........................................................................................................77
Jurisprudentiesamenvatting......................................................................................................84
College 1................................................................................................................................84
College 2................................................................................................................................85
College 3................................................................................................................................88
College 4................................................................................................................................93
College 5................................................................................................................................95
College 6................................................................................................................................97
College 8..............................................................................................................................100
College 10............................................................................................................................103
College 11............................................................................................................................110
College 12............................................................................................................................112
College 13............................................................................................................................115
College 14............................................................................................................................115
1
, College 1: Inleiding: Opsporingsonderzoek Algemeen
Sheet 1
Inleiding/Opsporingsonderzoek Algemeen.
Sheet 2
We gaan kijken naar dwangmiddelen. In strafrecht 3 ook al naar wat gekeken. Aanhouding,
staandehouding etc. We gaan er wat dieper op in. We gaan ook via verschillende
perspectieven kijken, bijvoorbeeld: functioneel verschoningsgerechtigden (artsen etc.). We
kijken niet zo wat dwangmiddelen precies zijn. Maar, definitie zou zijn: bevoegdheden die
inbreuk kunnen maken of daadwerkelijk maken op grondrechten. Dan heb je zeker de
aanhouding al te pakken. Dat maakt inbreuk op recht op vrijheid (art. 5 EVRM). Maar ook als
doorzoeken van woning (directe inbreuk op recht op privacy). Telefoontap ook. Recht op
correspondentie. Art. 8 EVRM. Naam van het vak is wat te beperkt. We kijken ook naar
opsporingsmethoden die geen/nauwelijks inbreuk maken op grondrechten. Om die
opsporingsmethoden die geen inbreuk maken gaat te ver om buiten spel te laten. We gaan
kijken naar de opsporing. Daarin kunnen bevoegdheden worden ingezet, zoals
dwangmiddelen, die soms inbreuk kunnen maken op grondrechten. Dat is het grote plaatje.
Sommige dwangmiddelen kunnen mensen ook dwingen om iets te doen. bij stelselmatige
observatie is dat bijvoorbeeld niet het geval. Dit zijn wat inleidende gedachten.
We kijken wat meer naar de klassieke bevoegdheden: betreden/doorzoeken plaatsen,
inbeslagneming.
Sheet 3
Literatuur.
Wetsvoorstel modernisering WvSv. Met name boeken 1 en 2 relevant. Zou 1 april 2029 in
werking moeten treden. 1 april 2025 aangenomen door tweede kamer. Aangenomen met een
aantal amendementen. Maar daarmee zijn we er nog lang niet. Eerste aanvullingswet beoogd
wetsvoorstel weer te wijzigen. Het wordt er niet makkelijker op. Dit materiaal is op zich geen
tentamenmateriaal, maar datgeen wat er over verteld wordt is wel tentamenstof.
Boek van Corstens mag mee naar het tentamen!
Sheet 4
Dit zijn de onderwerpen in de collegereeks.
Sheet 5
Onderdeel 1: Opsporingsonderzoek algemeen.
Drie onderwerpen. Startpunt is art. 1 Sv. Opsporingsbegrip en bij tijd over kijken we naar de
casus. Opsporingsbegrip is het omvangrijkst.
Sheet 6
Art. 1 Sv. Strafvordering heeft alleen plaats op de wijze bij de wet voorzien. Het
strafvorderlijk legaliteitsbeginsel.
Voorbeeld van een compact zinnetje wat logisch lijkt. Elk woordje heeft een enorme lading.
‘Strafvordering’, wat is strafvordering? Wetsgeschiedenis, 1926: begrip strafvordering wordt
gebruikt voor gehele procedure in strafzaken, omvattende zowel opsporing als vervolging als
2
,tenuitvoerlegging. Strafvordering is te zien als soort procedure met verschillende fasen.
Binnen dit vak concentreren wij ons op de opsporing, de eerste fase.
Sheet 7
Art. 1 Sv. De opsporing moet “bij de wet” geregeld zijn. Algemeen nemen we hier aan: de wet
in formele zin. Wet in formele zin: wet die parlementaire bemoeienis heeft gehad. SG +
koning. Belangrijke relatie met art. 107 Gw: de wet regelt het strafrecht.
Hebben we het legaliteitsbeginsel nodig? Het legaliteitsbeginsel heeft een tweeledige
achtergrond: rechtseenheid en rechtszekerheid/rechtsbescherming.
Rechtseenheid: art. 1 Sv dwingt tot een eenvormig nationaal strafprocesrecht. We willen geen
plaatselijke onderscheidingen (bijvoorbeeld per provincie). Ooit wat plaatselijke
verscheidenheid erg groot. Dat gebeurde al in 1838 met een voorloper van art. 1 Sv.
Rechtszekerheid: hier komt rechtsstaatsgedachte in het spel. Overheid is gebonden aan regels
bij haar machtsuitoefening. Die regels bieden de burgers de nodige rechtszekerheid. Die
regels proberen iets te voorkomen, namelijk: willekeur. Behoefte aan rechtszekerheid neemt
toe wanneer overheid meer bevoegdheden krijgt. Dat is precies wat er gebeurd in
strafvordering/opsporing. Denk bijvoorbeeld bij inbeslagname van je auto. Of dat je wordt
vastgezet. Je woning mag worden doorzocht. Je smartphone mag worden leeggetrokken. Het
mag en het kan onder omstandigheden.
Art. 1 Sv eist een wet in formele zin. Democratiebeginsel. Dit, gezien de ingrijpendheid van
de strafvordering. Wet in formele zin is gewoon nodig. Wij kiezen het parlement, als burgers
moeten wij hierin gekend worden.
Artikel blijft ongewijzigd in modernisering in art. 1.1.1 Wetsvoorstel.
Elk handelen in het kader van de opsporing moet kunnen worden teruggevoerd op zijn minst
een wettelijke grondslag.
Sheet 8
Is art. 1 Sv wel een hele harde regel. We zien toch wat fenomenen in de strafvordering die
twijfel zaaien omtrent het uitgangspunt. Het geldende recht lijkt op bepaalde punten in strijd
met art. 1 Sv.
Zo delegeert bijvoorbeeld de formele wetgever op diverse punten de nadere regelgeving aan
materiële wetgever. Bijvoorbeeld die artikelen op de sheet. Het gaat dan over maatregelen die
kunnen worden toegepast ten aanzien van iemand die in voorarrest zit. Besluit toepassing
maatregel in het belang onderzoek. Art. 15 Besluit: nadere regeling over plaatsing van
voorlopig gehechten in observatiecel. Moet sprake zijn van gevaar bij verdachte. Behoorlijk
stukje normering in een niet-formele wet. Regering heeft daar over besloten, eerste en tweede
kamer zijn daarin niet in gekend. Maar wel gebaseerd op wet in formele zin. Maar
twijfelachtig gezien art. 1 Sv.
Het geldende strafprocesrecht is in hoge mate jurisprudentierecht. Als je de rechtspraak er niet
bij betrekt kan je het strafprocesrecht niet snappen. Voorbeelden van onderwerpen die door
met name de rechtspraak zijn ingevuld: art. 359a Sv (vormverzuimen vooronderzoek):
jurisprudentie geeft hier invulling aan. Of voeging ad informandum. Binding OM aan eigen
richtlijnen. Doorbreking verschoningsrecht.
Internationale verdragen. Heel belangrijk. Denk aan rechtstreekse toepasselijkheid art. 6
EVRM. Dat vult art. 359a Sv bijvoorbeeld in. Maar ziet ook op termijnen etc. hoe gaan we
3
, om met anoniem getuigenbewijs. Belangrijk voor doorwerking in grondrechten. Ook het
handvest van grondrechten EU wordt steeds belangrijker wanneer het Unierecht betreft.
strijd met art. 1 Sv? Moeten we stoppen met jurisprudentierecht, AMvB’s en internationale
verdragen? Worden we als burger er zoveel slechter van? Als je bijvoorbeeld kijkt naar
internationaal recht en jurisprudentie kan je tot de conclusie komen dat veel jurisprudentie- en
verdragenrecht leidt tot versterking van rechtsbescherming en rechtseenheid. Bijvoorbeeld
regeling anonieme getuigen. Zo handel je in de geest met art. 1 Sv.
Delegatie is wel wat problematisch. Daar zou je mee moeten oppassen. Diep ingrijpen van
overheid op leven burgers vereist een wet in formele zin, burgers moeten daarin gekend
worden. Dat kan leiden tot de conclusie dat teveel delegatie, of delegatie ten aanzien van
belangwekkende uitgangspunten, dat je daarmee moet oppassen. Dat kan de rechtszekerheid
uithollen.
Sheet 9
Hoe denkt de moderniseringswetgever hierover?
Er is een toename geweest in de praktijk van strafprocesrecht in lagere wetgeving. Moeten we
daar categorisch op tegen zijn? Nee, we moeten het erkennen maar we moeten wel nadenken
wat zich leent voor delegatie en wat niet. Hier zijn wat uitgangspunten over gekomen. De
kern van de duurzame strafvorderlijke normering moet in het wetboek. Daarbuiten mogen
dingen wel via AMvB geregeld worden. WvSv als belangrijk raamwerk.
RvS is om advies gevraagd. RvS heeft daar een rapport over geschreven.
Sheet 10
Startpunt is dus art. 1 Sv. Maar hoe nu verder? Tweede boek Sv. Strafvordering in eerste
aanleg. Titel 1 opsporingsonderzoek. Eerste afdeling zijn de algemene bepalingen. Art. 140
e.v. Sv. Hieruit blijkt welke personen met opsporing zijn belast. We zien dat het WvSv een
lappendeken is. Die algemene bepalingen volgen na een hele batterij aan
opsporingsbepalingen die al vóór art. 140 Sv zitten. Oorspronkelijk was dat niet de bedoeling.
Na modernisering wordt die verdeling ook helemaal aangepast.
Wie met opsporing belast? Wet kent een tweedeling.
Sheet 11
Art. 141 Sv (en anderzijds art. 142 Sv).
Definitiebepalingen zijn altijd belangrijk. Art. 127 Sv geeft een definitie over de
opsporingsambtenaar.
Eerste helft art. 141 Sv. De hier genoemde personen noemen we de ‘gewone’
opsporingsambtenaren. Dat is geen wettelijke term. Toch gebruiken we die term om ze af te
zetten tegen de ‘buitengewone’ opsporingsambtenaren. In de moderne variant wordt die
terminologie wel overgenomen. Gewoon opsporingsambtenaar is bevoegd tot opsporing van
alle soorten strafbare feiten. Bij andere ambtenaren ligt dat soms wat anders.
OvJ is gewoon opsporingsambtenaar. Zie verder art. 148 Sv. In lid 3 daarvan staat dat
denkbaar is dat OvJ zelf opspoort. In de regel gebeurd dat niet. OvJ heeft zeggenschap over
opsporing, die bewaakt de kwaliteit en rechtmatigheid daarvan. Verder zeer belangrijke
toetsende rol ten aanzien van diverse bevoegdheden na bevel OvJ. Is dat bevel er niet en je
4
College 1: Inleiding: Opsporingsonderzoek Algemeen...............................................................2
College 2: Grondrechten en Dwangmiddelen.............................................................................9
College 3: Inbeslagneming........................................................................................................16
College 4: Binnentreden en Zoeken..........................................................................................22
College 5: Positie Rechter-Commissaris....................................................................................28
College 6: Dwangmiddelen in Bijzondere Wetten....................................................................31
College 7: Strafrecht in Praktijk: de Rechter-Commissaris........................................................37
College 8: Heimelijke Opsporingsbevoegdheden.....................................................................41
College 9: Strafrecht in Praktijk: Het Team Criminele Inlichtingen...........................................47
College 10: Positie Functioneel Verschoningsgerechtigden......................................................51
College 11: Voorarrest 1: Nationale Normering........................................................................56
College 12: Voorarrest 2: Internationale Normering en Praktijk..............................................63
College 13: Voorarrest 3: Schorsing en Alternatieven, Opheffing, Rechtsmiddelen en
Schadevergoeding.....................................................................................................................70
College 14: Nemo Tenetur.........................................................................................................77
Jurisprudentiesamenvatting......................................................................................................84
College 1................................................................................................................................84
College 2................................................................................................................................85
College 3................................................................................................................................88
College 4................................................................................................................................93
College 5................................................................................................................................95
College 6................................................................................................................................97
College 8..............................................................................................................................100
College 10............................................................................................................................103
College 11............................................................................................................................110
College 12............................................................................................................................112
College 13............................................................................................................................115
College 14............................................................................................................................115
1
, College 1: Inleiding: Opsporingsonderzoek Algemeen
Sheet 1
Inleiding/Opsporingsonderzoek Algemeen.
Sheet 2
We gaan kijken naar dwangmiddelen. In strafrecht 3 ook al naar wat gekeken. Aanhouding,
staandehouding etc. We gaan er wat dieper op in. We gaan ook via verschillende
perspectieven kijken, bijvoorbeeld: functioneel verschoningsgerechtigden (artsen etc.). We
kijken niet zo wat dwangmiddelen precies zijn. Maar, definitie zou zijn: bevoegdheden die
inbreuk kunnen maken of daadwerkelijk maken op grondrechten. Dan heb je zeker de
aanhouding al te pakken. Dat maakt inbreuk op recht op vrijheid (art. 5 EVRM). Maar ook als
doorzoeken van woning (directe inbreuk op recht op privacy). Telefoontap ook. Recht op
correspondentie. Art. 8 EVRM. Naam van het vak is wat te beperkt. We kijken ook naar
opsporingsmethoden die geen/nauwelijks inbreuk maken op grondrechten. Om die
opsporingsmethoden die geen inbreuk maken gaat te ver om buiten spel te laten. We gaan
kijken naar de opsporing. Daarin kunnen bevoegdheden worden ingezet, zoals
dwangmiddelen, die soms inbreuk kunnen maken op grondrechten. Dat is het grote plaatje.
Sommige dwangmiddelen kunnen mensen ook dwingen om iets te doen. bij stelselmatige
observatie is dat bijvoorbeeld niet het geval. Dit zijn wat inleidende gedachten.
We kijken wat meer naar de klassieke bevoegdheden: betreden/doorzoeken plaatsen,
inbeslagneming.
Sheet 3
Literatuur.
Wetsvoorstel modernisering WvSv. Met name boeken 1 en 2 relevant. Zou 1 april 2029 in
werking moeten treden. 1 april 2025 aangenomen door tweede kamer. Aangenomen met een
aantal amendementen. Maar daarmee zijn we er nog lang niet. Eerste aanvullingswet beoogd
wetsvoorstel weer te wijzigen. Het wordt er niet makkelijker op. Dit materiaal is op zich geen
tentamenmateriaal, maar datgeen wat er over verteld wordt is wel tentamenstof.
Boek van Corstens mag mee naar het tentamen!
Sheet 4
Dit zijn de onderwerpen in de collegereeks.
Sheet 5
Onderdeel 1: Opsporingsonderzoek algemeen.
Drie onderwerpen. Startpunt is art. 1 Sv. Opsporingsbegrip en bij tijd over kijken we naar de
casus. Opsporingsbegrip is het omvangrijkst.
Sheet 6
Art. 1 Sv. Strafvordering heeft alleen plaats op de wijze bij de wet voorzien. Het
strafvorderlijk legaliteitsbeginsel.
Voorbeeld van een compact zinnetje wat logisch lijkt. Elk woordje heeft een enorme lading.
‘Strafvordering’, wat is strafvordering? Wetsgeschiedenis, 1926: begrip strafvordering wordt
gebruikt voor gehele procedure in strafzaken, omvattende zowel opsporing als vervolging als
2
,tenuitvoerlegging. Strafvordering is te zien als soort procedure met verschillende fasen.
Binnen dit vak concentreren wij ons op de opsporing, de eerste fase.
Sheet 7
Art. 1 Sv. De opsporing moet “bij de wet” geregeld zijn. Algemeen nemen we hier aan: de wet
in formele zin. Wet in formele zin: wet die parlementaire bemoeienis heeft gehad. SG +
koning. Belangrijke relatie met art. 107 Gw: de wet regelt het strafrecht.
Hebben we het legaliteitsbeginsel nodig? Het legaliteitsbeginsel heeft een tweeledige
achtergrond: rechtseenheid en rechtszekerheid/rechtsbescherming.
Rechtseenheid: art. 1 Sv dwingt tot een eenvormig nationaal strafprocesrecht. We willen geen
plaatselijke onderscheidingen (bijvoorbeeld per provincie). Ooit wat plaatselijke
verscheidenheid erg groot. Dat gebeurde al in 1838 met een voorloper van art. 1 Sv.
Rechtszekerheid: hier komt rechtsstaatsgedachte in het spel. Overheid is gebonden aan regels
bij haar machtsuitoefening. Die regels bieden de burgers de nodige rechtszekerheid. Die
regels proberen iets te voorkomen, namelijk: willekeur. Behoefte aan rechtszekerheid neemt
toe wanneer overheid meer bevoegdheden krijgt. Dat is precies wat er gebeurd in
strafvordering/opsporing. Denk bijvoorbeeld bij inbeslagname van je auto. Of dat je wordt
vastgezet. Je woning mag worden doorzocht. Je smartphone mag worden leeggetrokken. Het
mag en het kan onder omstandigheden.
Art. 1 Sv eist een wet in formele zin. Democratiebeginsel. Dit, gezien de ingrijpendheid van
de strafvordering. Wet in formele zin is gewoon nodig. Wij kiezen het parlement, als burgers
moeten wij hierin gekend worden.
Artikel blijft ongewijzigd in modernisering in art. 1.1.1 Wetsvoorstel.
Elk handelen in het kader van de opsporing moet kunnen worden teruggevoerd op zijn minst
een wettelijke grondslag.
Sheet 8
Is art. 1 Sv wel een hele harde regel. We zien toch wat fenomenen in de strafvordering die
twijfel zaaien omtrent het uitgangspunt. Het geldende recht lijkt op bepaalde punten in strijd
met art. 1 Sv.
Zo delegeert bijvoorbeeld de formele wetgever op diverse punten de nadere regelgeving aan
materiële wetgever. Bijvoorbeeld die artikelen op de sheet. Het gaat dan over maatregelen die
kunnen worden toegepast ten aanzien van iemand die in voorarrest zit. Besluit toepassing
maatregel in het belang onderzoek. Art. 15 Besluit: nadere regeling over plaatsing van
voorlopig gehechten in observatiecel. Moet sprake zijn van gevaar bij verdachte. Behoorlijk
stukje normering in een niet-formele wet. Regering heeft daar over besloten, eerste en tweede
kamer zijn daarin niet in gekend. Maar wel gebaseerd op wet in formele zin. Maar
twijfelachtig gezien art. 1 Sv.
Het geldende strafprocesrecht is in hoge mate jurisprudentierecht. Als je de rechtspraak er niet
bij betrekt kan je het strafprocesrecht niet snappen. Voorbeelden van onderwerpen die door
met name de rechtspraak zijn ingevuld: art. 359a Sv (vormverzuimen vooronderzoek):
jurisprudentie geeft hier invulling aan. Of voeging ad informandum. Binding OM aan eigen
richtlijnen. Doorbreking verschoningsrecht.
Internationale verdragen. Heel belangrijk. Denk aan rechtstreekse toepasselijkheid art. 6
EVRM. Dat vult art. 359a Sv bijvoorbeeld in. Maar ziet ook op termijnen etc. hoe gaan we
3
, om met anoniem getuigenbewijs. Belangrijk voor doorwerking in grondrechten. Ook het
handvest van grondrechten EU wordt steeds belangrijker wanneer het Unierecht betreft.
strijd met art. 1 Sv? Moeten we stoppen met jurisprudentierecht, AMvB’s en internationale
verdragen? Worden we als burger er zoveel slechter van? Als je bijvoorbeeld kijkt naar
internationaal recht en jurisprudentie kan je tot de conclusie komen dat veel jurisprudentie- en
verdragenrecht leidt tot versterking van rechtsbescherming en rechtseenheid. Bijvoorbeeld
regeling anonieme getuigen. Zo handel je in de geest met art. 1 Sv.
Delegatie is wel wat problematisch. Daar zou je mee moeten oppassen. Diep ingrijpen van
overheid op leven burgers vereist een wet in formele zin, burgers moeten daarin gekend
worden. Dat kan leiden tot de conclusie dat teveel delegatie, of delegatie ten aanzien van
belangwekkende uitgangspunten, dat je daarmee moet oppassen. Dat kan de rechtszekerheid
uithollen.
Sheet 9
Hoe denkt de moderniseringswetgever hierover?
Er is een toename geweest in de praktijk van strafprocesrecht in lagere wetgeving. Moeten we
daar categorisch op tegen zijn? Nee, we moeten het erkennen maar we moeten wel nadenken
wat zich leent voor delegatie en wat niet. Hier zijn wat uitgangspunten over gekomen. De
kern van de duurzame strafvorderlijke normering moet in het wetboek. Daarbuiten mogen
dingen wel via AMvB geregeld worden. WvSv als belangrijk raamwerk.
RvS is om advies gevraagd. RvS heeft daar een rapport over geschreven.
Sheet 10
Startpunt is dus art. 1 Sv. Maar hoe nu verder? Tweede boek Sv. Strafvordering in eerste
aanleg. Titel 1 opsporingsonderzoek. Eerste afdeling zijn de algemene bepalingen. Art. 140
e.v. Sv. Hieruit blijkt welke personen met opsporing zijn belast. We zien dat het WvSv een
lappendeken is. Die algemene bepalingen volgen na een hele batterij aan
opsporingsbepalingen die al vóór art. 140 Sv zitten. Oorspronkelijk was dat niet de bedoeling.
Na modernisering wordt die verdeling ook helemaal aangepast.
Wie met opsporing belast? Wet kent een tweedeling.
Sheet 11
Art. 141 Sv (en anderzijds art. 142 Sv).
Definitiebepalingen zijn altijd belangrijk. Art. 127 Sv geeft een definitie over de
opsporingsambtenaar.
Eerste helft art. 141 Sv. De hier genoemde personen noemen we de ‘gewone’
opsporingsambtenaren. Dat is geen wettelijke term. Toch gebruiken we die term om ze af te
zetten tegen de ‘buitengewone’ opsporingsambtenaren. In de moderne variant wordt die
terminologie wel overgenomen. Gewoon opsporingsambtenaar is bevoegd tot opsporing van
alle soorten strafbare feiten. Bij andere ambtenaren ligt dat soms wat anders.
OvJ is gewoon opsporingsambtenaar. Zie verder art. 148 Sv. In lid 3 daarvan staat dat
denkbaar is dat OvJ zelf opspoort. In de regel gebeurd dat niet. OvJ heeft zeggenschap over
opsporing, die bewaakt de kwaliteit en rechtmatigheid daarvan. Verder zeer belangrijke
toetsende rol ten aanzien van diverse bevoegdheden na bevel OvJ. Is dat bevel er niet en je
4
