Inhoudsopgave
College 1: Werkgeversaansprakelijkheid.....................................................................................2
College 2: Begroting van letselschade.......................................................................................10
College 3: Causaliteit en letselschade.......................................................................................17
College 4: Derdenschade..........................................................................................................25
College 5: Smartengeld | Voeging in het strafproces...............................................................34
College 6: Letselschade en verzekeringen................................................................................40
College 7: Proces- en bewijsrecht in letselschadezaken...........................................................50
Jurisprudentiesamenvatting......................................................................................................55
Week 1...................................................................................................................................55
Week 2...................................................................................................................................81
Week 3...................................................................................................................................93
Week 4................................................................................................................................111
Week 5................................................................................................................................126
Week 6................................................................................................................................145
Week 7................................................................................................................................163
1
, College 1: Werkgeversaansprakelijkheid
Sheet 1
Werkgeversaansprakelijkheid. Jaarlijks 70 mensen die overlijden op hun werk. Enorm veel
letselzaken. Je hebt eerst een aansprakelijke partij nodig voordat je toekomt aan de
schadevraag. Als aansprakelijkheid niet vast komt te staan dan maakt het ook niet uit welke
schade iemand geleden heeft. Eerste vraag dus: is er een aansprakelijke partij.
Aansprakelijkheidsvraag is een vraag van groot belang, wordt veel over geprocedeerd. Het is
echt rechtersrecht. Enorm veel uitspraken. Bouwwerk van werkgeversaansprakelijkheid is
ontstaan in de rechtspraak van de HR.
Sheet 2
Vrouw werkt bij AH als caissière. Leidinggevende ziek. Werd gevraagd aan haar om af te
sluiten. Ze sluit winkel af, ze is de laatste. Via achteruitgang naar buiten. Deur op slot. Man
met bivakmuts wacht haar op met mes. Vrouw moest weer naar binnen. Overvaller wil geld
zien. Ze raakt in paniek. Krijgt kassa niet open. Uiteindelijk pakt overvaller haar portemonnee
en vlucht. Psychische klap. Ze raakt arbeidsongeschikt. Psycholoog bevestigt dat. Is de
werkgever aansprakelijk voor dit incident? Aantal vragen hierover. Aan het eind van het
college zullen we de antwoorden zien.
- uitoefening van werk? Strikt genomen na werktijd, winkel was dicht. Werkgever wel
verantwoordelijk?
- had de werkgever dit kunnen voorkomen (zorgplicht) art. 7:685 BW? Dit was behoorlijk
onvoorzienbaar. Maar je kan ook zeggen dat er veel geld ligt in een supermarkt en dat je hier
rekening mee moet houden.
- verzekeringsplicht? Voor sommige gevallen moet werkgever een verzekering afsluiten.
Geldt dit plicht ook hier bij schade door een roofoverval?
- zorgplicht 7:611 (dus buiten uitoefening van werk)? Zorgplicht voor bijvoorbeeld
bedrijfsuitjes etc. Activiteiten die niet het feitelijke werk betreffen maar wel met
arbeidsovereenkomst samenhangen.
- eigen schuld. Werkgever kan zeggen dat ze zelf ook een aandeel had in het uit de hand
lopen. Niet genoeg meegewerkt met overvaller etc.
- wie bewijst wat? Art. 6:162 BW: kelderluikgeval, dan is het aan jou als slachtoffer om aan te
tonen dat ander zorgplicht geschonden heeft. Hier wordt werknemer sterk beschermt. Dit
houdt in dat we niet te snel kunnen aankomen met eigen schuld (behalve bij opzet en bewuste
roekeloosheid). Werkgever moet aantonen zijn zorgplicht te hebben nageleefd. Werknemer
hoeft dit niet aan te tonen. Werkgever moet aantonen dat hij goed zit. Je moet alleen aantonen
dat er schade is in de uitoefening van werk. Vaak evident schade in uitoefening van werk. Je
hoeft alleen maar te stellen en aannemelijk te maken. Werkgever is snel aansprakelijk.
op tentamen casusposities. Als het over werkgeversaansprakelijkheid gaat moet je kijken
of je met een klassiek ongeval te maken hebt (hand in de pers etc., plotsklaps gebeurd er wat
en dan letsel) of andere categorie: beroepsziekten (elleboogklachten, RSI, burn-out)
kenmerkend verschil: sluimerend proces, voltrekt zich over een aantal jaren. En
multifactorieel bepaald. Kan een combinatie van factoren zijn. Werkgever alleen
verantwoordelijk voor werkgerelateerde zaken, hoe zit het daar mee? Dat is een moeilijkheid
bij beroepsziekten. Daar gaan we nog naar kijken.
2
,Sheet 3
Zie ook aantekeningen bij vorige sheet.
Flexibele arbeidsovereenkomsten. Vrijwilligers, stagiaires. Daar zijn ook regelingen voor.
ZZP’ers in de bouw zien we ook vaak. In die gevallen geen arbeidsovereenkomst. Wetgever
zegt in 7:658 lid 4 BW dat ingeleende arbeidskrachten op een lijn worden gesteld met eigen
werknemers, maar gelden wel voorwaarden voor.
Verzekeringsplicht verkeersongevallen. HR heeft hier een verzekeringsplicht geïntroduceerd
voor werkgevers die werknemers aan het verkeer laten deelnemen. Best bijzonder want de HR
is geen wetgever. Hier ziet ook de zorgplicht van art. 7:658 op maar art 7:611 is vangnet.
Extra bescherming in de zin van verzekeringsplicht. Bouwvakker die op grote hoogte valt
moet het alleen doen met art. 7:658 BW. Stukje rechtsongelijkheid, soms wel wrang.
Bedrijfsuitjes. Je bent niet aan het werk, maar wel samenhangend met werk.
Sheet 4
Huidig systeem.
Drie verschillende smaken.
Sheet 5
Wettekst.
Art. 7:658 BW.
Werkgever heeft zorgplicht. Moet maatregelen nemen om schade te voorkomen.
Werknemer moet aantonen dat schade door werk komt. Werkgever dan gehouden schade
vergoeden. Twee escapes: zorgplicht voldaan, of opzet of bewuste roekeloosheid (maar dan
moet het wel heel bont worden).
Komt dus neer op zorgplicht.
7:611 BW.
Twee aansprakelijkheden gecreëerd door HR. Verzekering voor werknemers in het verkeer.
En ook zorg voor veiligheid als werknemer meedoet met bedrijfsuitje. Je drijft verder van je
eigen werk af, geen 7:658 BW meer, maar wel verantwoordelijkheid. Variant 2: bescherming
is minder dan 7:658 BW. Hoe meer je van je werk afdrijft, hoe minder bescherming. Daarom
duwen advocaten vaak de zaak onder art. 7:658 BW vanwege de betere bescherming.
Waarom verschillende grondslagen en verschillende voorwaarden (en verschillende gevolgen
volledige vergoeding of bedrag wat verzekering zou hebben uitgekeerd)?
Sheet 6
Bonte lappendeken.
In 1907 alleen mensen die van lader/steiger vielen. Geen uitzendkrachten, gevaarlijke stoffen,
auto’s/scooters. Wettekst zag op klassieke ongelukken. Vandaag de dag werken we nog steeds
met die oude wettekst.
Sheet 7
Tegenwoordig hebben we lastige beroepsziekten, flexibele werkers, verkeer etc. met de
wettekst alleen kunnen we het niet meer doen. HR moest mouwen aanpassen om het systeem
nog in de lucht te houden. Wetgever kwam wel met lid 4. We modderen maar wat aan met
3
, oude wettekst. Mooier zou zijn als wetgever met nieuwe wettekst komen, maar dat staat niet
hoog op de politieke agenda.
Sheet 8
Art. 7:658 BW is de centrale bepaling. Strenge zorgplicht. Waarom vergaande bescherming
werknemer? In Nederland zijn bijna alle werkgevers goed WA-verzekerd. Werkgever is
sterkere partij sociaal-economisch bovenliggend en bepaalt werkzaamheden. Profijt
werkgever. Niet alleen lusten, maar ook lasten. Ervaringsfeit: op dag 1 let je op, maar na 3
maand worden dingen vanzelfsprekend, je verkeerd in de routine.
Sheet 9
Als werknemer zeggen dat schade in uitoefening werkzaamheden is geleden.
Als je dat hebt geleverd moet werkgever aan de bak. Aansprakelijk tenzij twee escapes.
Sheet 10
Klassieke arbeidsongevallen vallen daar onder. Deze drie pijlers gaan we nu verder over
praten.
Sheet 11
Aldi caissière. Shift zit er op, maar moet nog privéboodschappen doen. Ze glijdt uit over de
vloer die ze kort daarvoor zelf gedweild heeft. Je gevoel zegt dat werknemer zelf
aansprakelijk is. Maar het hof oordeelde dat werkgever aansprakelijk is voor deze valpartij. Je
moet als werknemer aantonen dat schade in de uitoefening van werkzaamheden is. Rechtbank
zegt: je was klant. Hof dacht daar anders over. Ruime uitleg. Diensttijd zat er net op, maar
arbeidsplaats nog niet verlaten. Nog steeds gezagsverhouding. Baas had instructies kunnen
geven. Hof vindt dit nog voldoende samenhangend met uitoefening van werk. Had ook te
maken met aard van het ongeluk. Werkgever had geen instructies gegeven wat te doen met
viezigheid op de vloer of waarschuwingsbordje, geen schoonmaakprotocol of goed schoeisel.
Supermarktwerkgever moet goed schoonmaakprotocol en antislipvoorzieningen hebben. Is
dus op het randje, maar wel uitoefening van het werk.
Sheet 12
Werkgever aansprakelijk tenzij voldaan aan zorgplicht. Niet opzettelijk of bewust
roekeloosheid. Rechtbank kritisch: je moet zelf kijken waar je je voeten neerzet. Hof: als
werkgever moet je aandacht hebben voor je personeel. Instructies, protocol, etc. geen bewuste
roekeloosheid. Geen escapes werkgever. Werkgever aansprakelijk.
Werkgeversaansprakelijkheid gaat heel ver.
Sheet 13
Veel uitleg in voordeel werknemer. Van Uitert/Lasschuijt. Werknemer heeft instructies
gekregen om dak te dekken. Staat op ander dak. In strijd met instructies gehandeld. HR zegt
het was een soort nieuwbouwproject. Dat iemand in strijd met instructies op verkeerd dak
staat betekend niet niet in uitoefening werkzaamheden.
Feenstra/Haije. In strijd met instructies dak op geklommen. Viel van het dak. Nog steeds in
uitoefening werk. Handelen in strijd met instructies betekent niet dat je buiten het
beschermingsbereik van 658 komt.
Spelen met hijskraan-zaak. Iemand greep stroppen hijskraan. Wilde zichzelf laten optillen.
4
College 1: Werkgeversaansprakelijkheid.....................................................................................2
College 2: Begroting van letselschade.......................................................................................10
College 3: Causaliteit en letselschade.......................................................................................17
College 4: Derdenschade..........................................................................................................25
College 5: Smartengeld | Voeging in het strafproces...............................................................34
College 6: Letselschade en verzekeringen................................................................................40
College 7: Proces- en bewijsrecht in letselschadezaken...........................................................50
Jurisprudentiesamenvatting......................................................................................................55
Week 1...................................................................................................................................55
Week 2...................................................................................................................................81
Week 3...................................................................................................................................93
Week 4................................................................................................................................111
Week 5................................................................................................................................126
Week 6................................................................................................................................145
Week 7................................................................................................................................163
1
, College 1: Werkgeversaansprakelijkheid
Sheet 1
Werkgeversaansprakelijkheid. Jaarlijks 70 mensen die overlijden op hun werk. Enorm veel
letselzaken. Je hebt eerst een aansprakelijke partij nodig voordat je toekomt aan de
schadevraag. Als aansprakelijkheid niet vast komt te staan dan maakt het ook niet uit welke
schade iemand geleden heeft. Eerste vraag dus: is er een aansprakelijke partij.
Aansprakelijkheidsvraag is een vraag van groot belang, wordt veel over geprocedeerd. Het is
echt rechtersrecht. Enorm veel uitspraken. Bouwwerk van werkgeversaansprakelijkheid is
ontstaan in de rechtspraak van de HR.
Sheet 2
Vrouw werkt bij AH als caissière. Leidinggevende ziek. Werd gevraagd aan haar om af te
sluiten. Ze sluit winkel af, ze is de laatste. Via achteruitgang naar buiten. Deur op slot. Man
met bivakmuts wacht haar op met mes. Vrouw moest weer naar binnen. Overvaller wil geld
zien. Ze raakt in paniek. Krijgt kassa niet open. Uiteindelijk pakt overvaller haar portemonnee
en vlucht. Psychische klap. Ze raakt arbeidsongeschikt. Psycholoog bevestigt dat. Is de
werkgever aansprakelijk voor dit incident? Aantal vragen hierover. Aan het eind van het
college zullen we de antwoorden zien.
- uitoefening van werk? Strikt genomen na werktijd, winkel was dicht. Werkgever wel
verantwoordelijk?
- had de werkgever dit kunnen voorkomen (zorgplicht) art. 7:685 BW? Dit was behoorlijk
onvoorzienbaar. Maar je kan ook zeggen dat er veel geld ligt in een supermarkt en dat je hier
rekening mee moet houden.
- verzekeringsplicht? Voor sommige gevallen moet werkgever een verzekering afsluiten.
Geldt dit plicht ook hier bij schade door een roofoverval?
- zorgplicht 7:611 (dus buiten uitoefening van werk)? Zorgplicht voor bijvoorbeeld
bedrijfsuitjes etc. Activiteiten die niet het feitelijke werk betreffen maar wel met
arbeidsovereenkomst samenhangen.
- eigen schuld. Werkgever kan zeggen dat ze zelf ook een aandeel had in het uit de hand
lopen. Niet genoeg meegewerkt met overvaller etc.
- wie bewijst wat? Art. 6:162 BW: kelderluikgeval, dan is het aan jou als slachtoffer om aan te
tonen dat ander zorgplicht geschonden heeft. Hier wordt werknemer sterk beschermt. Dit
houdt in dat we niet te snel kunnen aankomen met eigen schuld (behalve bij opzet en bewuste
roekeloosheid). Werkgever moet aantonen zijn zorgplicht te hebben nageleefd. Werknemer
hoeft dit niet aan te tonen. Werkgever moet aantonen dat hij goed zit. Je moet alleen aantonen
dat er schade is in de uitoefening van werk. Vaak evident schade in uitoefening van werk. Je
hoeft alleen maar te stellen en aannemelijk te maken. Werkgever is snel aansprakelijk.
op tentamen casusposities. Als het over werkgeversaansprakelijkheid gaat moet je kijken
of je met een klassiek ongeval te maken hebt (hand in de pers etc., plotsklaps gebeurd er wat
en dan letsel) of andere categorie: beroepsziekten (elleboogklachten, RSI, burn-out)
kenmerkend verschil: sluimerend proces, voltrekt zich over een aantal jaren. En
multifactorieel bepaald. Kan een combinatie van factoren zijn. Werkgever alleen
verantwoordelijk voor werkgerelateerde zaken, hoe zit het daar mee? Dat is een moeilijkheid
bij beroepsziekten. Daar gaan we nog naar kijken.
2
,Sheet 3
Zie ook aantekeningen bij vorige sheet.
Flexibele arbeidsovereenkomsten. Vrijwilligers, stagiaires. Daar zijn ook regelingen voor.
ZZP’ers in de bouw zien we ook vaak. In die gevallen geen arbeidsovereenkomst. Wetgever
zegt in 7:658 lid 4 BW dat ingeleende arbeidskrachten op een lijn worden gesteld met eigen
werknemers, maar gelden wel voorwaarden voor.
Verzekeringsplicht verkeersongevallen. HR heeft hier een verzekeringsplicht geïntroduceerd
voor werkgevers die werknemers aan het verkeer laten deelnemen. Best bijzonder want de HR
is geen wetgever. Hier ziet ook de zorgplicht van art. 7:658 op maar art 7:611 is vangnet.
Extra bescherming in de zin van verzekeringsplicht. Bouwvakker die op grote hoogte valt
moet het alleen doen met art. 7:658 BW. Stukje rechtsongelijkheid, soms wel wrang.
Bedrijfsuitjes. Je bent niet aan het werk, maar wel samenhangend met werk.
Sheet 4
Huidig systeem.
Drie verschillende smaken.
Sheet 5
Wettekst.
Art. 7:658 BW.
Werkgever heeft zorgplicht. Moet maatregelen nemen om schade te voorkomen.
Werknemer moet aantonen dat schade door werk komt. Werkgever dan gehouden schade
vergoeden. Twee escapes: zorgplicht voldaan, of opzet of bewuste roekeloosheid (maar dan
moet het wel heel bont worden).
Komt dus neer op zorgplicht.
7:611 BW.
Twee aansprakelijkheden gecreëerd door HR. Verzekering voor werknemers in het verkeer.
En ook zorg voor veiligheid als werknemer meedoet met bedrijfsuitje. Je drijft verder van je
eigen werk af, geen 7:658 BW meer, maar wel verantwoordelijkheid. Variant 2: bescherming
is minder dan 7:658 BW. Hoe meer je van je werk afdrijft, hoe minder bescherming. Daarom
duwen advocaten vaak de zaak onder art. 7:658 BW vanwege de betere bescherming.
Waarom verschillende grondslagen en verschillende voorwaarden (en verschillende gevolgen
volledige vergoeding of bedrag wat verzekering zou hebben uitgekeerd)?
Sheet 6
Bonte lappendeken.
In 1907 alleen mensen die van lader/steiger vielen. Geen uitzendkrachten, gevaarlijke stoffen,
auto’s/scooters. Wettekst zag op klassieke ongelukken. Vandaag de dag werken we nog steeds
met die oude wettekst.
Sheet 7
Tegenwoordig hebben we lastige beroepsziekten, flexibele werkers, verkeer etc. met de
wettekst alleen kunnen we het niet meer doen. HR moest mouwen aanpassen om het systeem
nog in de lucht te houden. Wetgever kwam wel met lid 4. We modderen maar wat aan met
3
, oude wettekst. Mooier zou zijn als wetgever met nieuwe wettekst komen, maar dat staat niet
hoog op de politieke agenda.
Sheet 8
Art. 7:658 BW is de centrale bepaling. Strenge zorgplicht. Waarom vergaande bescherming
werknemer? In Nederland zijn bijna alle werkgevers goed WA-verzekerd. Werkgever is
sterkere partij sociaal-economisch bovenliggend en bepaalt werkzaamheden. Profijt
werkgever. Niet alleen lusten, maar ook lasten. Ervaringsfeit: op dag 1 let je op, maar na 3
maand worden dingen vanzelfsprekend, je verkeerd in de routine.
Sheet 9
Als werknemer zeggen dat schade in uitoefening werkzaamheden is geleden.
Als je dat hebt geleverd moet werkgever aan de bak. Aansprakelijk tenzij twee escapes.
Sheet 10
Klassieke arbeidsongevallen vallen daar onder. Deze drie pijlers gaan we nu verder over
praten.
Sheet 11
Aldi caissière. Shift zit er op, maar moet nog privéboodschappen doen. Ze glijdt uit over de
vloer die ze kort daarvoor zelf gedweild heeft. Je gevoel zegt dat werknemer zelf
aansprakelijk is. Maar het hof oordeelde dat werkgever aansprakelijk is voor deze valpartij. Je
moet als werknemer aantonen dat schade in de uitoefening van werkzaamheden is. Rechtbank
zegt: je was klant. Hof dacht daar anders over. Ruime uitleg. Diensttijd zat er net op, maar
arbeidsplaats nog niet verlaten. Nog steeds gezagsverhouding. Baas had instructies kunnen
geven. Hof vindt dit nog voldoende samenhangend met uitoefening van werk. Had ook te
maken met aard van het ongeluk. Werkgever had geen instructies gegeven wat te doen met
viezigheid op de vloer of waarschuwingsbordje, geen schoonmaakprotocol of goed schoeisel.
Supermarktwerkgever moet goed schoonmaakprotocol en antislipvoorzieningen hebben. Is
dus op het randje, maar wel uitoefening van het werk.
Sheet 12
Werkgever aansprakelijk tenzij voldaan aan zorgplicht. Niet opzettelijk of bewust
roekeloosheid. Rechtbank kritisch: je moet zelf kijken waar je je voeten neerzet. Hof: als
werkgever moet je aandacht hebben voor je personeel. Instructies, protocol, etc. geen bewuste
roekeloosheid. Geen escapes werkgever. Werkgever aansprakelijk.
Werkgeversaansprakelijkheid gaat heel ver.
Sheet 13
Veel uitleg in voordeel werknemer. Van Uitert/Lasschuijt. Werknemer heeft instructies
gekregen om dak te dekken. Staat op ander dak. In strijd met instructies gehandeld. HR zegt
het was een soort nieuwbouwproject. Dat iemand in strijd met instructies op verkeerd dak
staat betekend niet niet in uitoefening werkzaamheden.
Feenstra/Haije. In strijd met instructies dak op geklommen. Viel van het dak. Nog steeds in
uitoefening werk. Handelen in strijd met instructies betekent niet dat je buiten het
beschermingsbereik van 658 komt.
Spelen met hijskraan-zaak. Iemand greep stroppen hijskraan. Wilde zichzelf laten optillen.
4
