Persoonlijkheidspsychologie:
Module 1: Introductie van persoonlijkheidspsychologie
Psychologie is een combinatie van:
1. Psychologische kenmerken (persoonlijkheidstrekken)
2. Psychologische mechanismen (processen van bijv. informatieverwerking)
- Ook is persoonlijkheid op een bepaalde manier georganiseerd
(mensen die vriendelijk zijn, kunnen vaak ook goed samenwerken ) en
beïnvloeden het onze interactie (perceptie, sensatie, evocatie of
manipulatie) met andere mensen.
- Evocatie = de reacties die we bij anderen teweegbrengen.
- Daarnaast hebben we het vermogen om ons aan te passen, ook wel
een centraal kenmerk. Zo kunnen we na het behalen van een doel een
nieuw doel stellen.
Drie benaderingen van persoonlijkheidstrekken:
1. Theoretisch = eigenschappen worden op basis van theorie gedefinieerd,
beschreven of gemeten. Voorbeeld is Hans Eysencks model van extraversie
en neuroticisme.
2. Extern = een groot aantal vragen wordt aan twee groepen gepresenteerd.
Een groep zal zeker hoog scoren op de eigenschappen (criterium) en de
andere groep laag (controle). Hierin worden de statistische verschillen
gemeten. Vragen komen bijvoorbeeld uit de DSM.
3. Lexical hypothesis (Gordon Allport en Henry Odbert): zij verkleinde het
aantal persoonlijkheidstrekken omdat die er op een gegeven moment te veel
kwamen. Dit deden ze door in het woordenboek te kijken welke
persoonlijkheidswoorden vaak samen voorkomen (bijv. “aardig” en
“vriendelijk”). Hierdoor konden ze de grote hoeveelheid trekken bij elkaar
voegen. Dit werd gedaan door middel van factoranalyse.
Five-factor theorie:
- Eigenschappen worden door de biologie gemaakt en ons affect, behavior,
cognition and desires (ABCD). Om de eigenschappen te meten, meten we de
ABCD’s.
1. Affect = hoe voel je je richting acties?
2. Behavior = hoe gedraag je je richting anderen?
3. Cognition = hoeveel denk je aan andere?
4. Desire = hoe graag wil je bij anderen zijn?
- Onze persoonlijkheid past zich telkens aan de situatie aan, daarom is er een
persoonlijkheidstaat (= hoe je ABCD’s zijn op een bepaald moment ).
Persoonlijkheid kun je dus zien als je gemiddelde manier van gedragen.
Hierin is een langere tijd out-of-character treden afwijkend.
PEN-model:
, - Theoretische benadering: Er zijn hierin drie trekken het belangrijkst. Voor
twee van de drie heeft bij ook een biologische verklaring:
- Extraversie = minder gevoelig in het ARA-gebied, deze is
verantwoordelijk voor arousal, aandacht en slaap-waak cyclus.
Extraverte mensen hebben dus meer stimulatie nodig en raken
bijvoorbeeld sneller verveeld dan introverte mensen.
- Neuroticisme = verhoogde reactiviteit in het limbisch systeem die
verantwoordelijk is voor emotionele zaken.
- Ook kwam Eysenck met het circumplex waarin hij alle
persoonlijkheidsverschillen verklaarde door verschillende combinaties van E
en N.
Gray's Reinforcement Sensitivity theory:
(= In hoeverre wordt je gemotiveerd door straffen en beloningen?)
- Gray zegt dat via twee neurale systemen verloopt:
1. Gedragsactivatie via de BAS (gevoelig voor positieve stimuli en
beloning)
2. Gedragsinhibitie via de BIS (gevoelig voor negatieve stimuli en
straf)
- Hij trok hier twee persoonlijkheidstrekken uit: impulsiviteit (BAS) en angst
(BIS).
- Dit is een mechanistische kijk op persoonlijkheid.
Erfelijkheid:
- Veel persoonlijkheidsmodellen richten zich op de erfelijkheid van
persoonlijkheid.
Video 2 - Ted talk:
- De drie niveaus van hoe we kunnen zijn:
1. Biologisch: zoals alle anderen, menselijke natuur.
2. Sociaal: zoals sommige anderen, individuele en groepsverschillen. Dit
kan bijvoorbeeld zijn tussen man en vrouw.
3. Idogenic: zoals niemand anders, wat ieder uniek maakt.
- De nomothetische en idiografische methodes maken hierin ook
onderscheid. De nomothetische methode bekijkt persoonlijkheid vanuit
biologisch niveau, vergelijkend met alle anderen. Terwijl idiografisch op een
uniek niveau kijkt.
- Vrije persoonlijkheidstrekken (= gedrag dat uit je karakter treedt) >
bijvoorbeeld: je bent een aardig persoon maar omdat je moeder in het
ziekenhuis ligt ben je tegen iedereen chagrijnig.
Literatuur 1: Persoonlijkheidstrekken
,(= de karakteristieke patronen die een persoon laat zien in gedrag, bedachtens en
gevoelens)
- Persoonlijkheid (= de karakteristieke manieren waarop een persoon van
andere verschilt). Gordon Allport was een voorstander dit te meten met de
Big Five.
- De Big Five meet geen uiterste (iemand is niet 100% extravert) maar een
schaal waarop iemand scoort, ook wel continuous distributions.
- Er zijn drie criteria waaraan persoonlijkheidstrekken moeten voldoen:
1. Consistentie, als je graag thuis praat dan waarschijnlijk ook op je
werk.
2. Stabiliteit, over 10 jaar heb je nog steeds dezelfde soort trekken.
3. Individuele verschillen, praten op zich is geen persoonlijkheidstrek
maar hoeveel of hoe snel wel.
- Elke dimensie van de Big Five heeft facetten (subschalen) om een vollediger
en complexer persoonlijkheidsbeeld te geven:
1. O: fantasierijk, open voor gevoelens, open voor verschillend gedrag,
open voor nieuwe en andere ideeën en open voor verschillende
waarden.
2. C: competent, ordelijk, plichtsgetrouw, bezig met prestaties,
gedisciplineerd en bedachtzaam.
3. E: sociaal, warm, assertief, actief, zoekend naar opwinding en positief.
4. A: loyaal, eerlijk, aardig, complementair, ingetogen en naïef.
5. N: angstig, boos, depressief, zelfbewust, impulsief en kwetsbaar.
- Het HEXACO model zegt wat anders, zij voegen een dimensie toe. Honesty-
humility (= streven naar eerlijkheid en niet naar manipulatie of
zelfingenomenheid).
- Daarnaast zijn er nog veel meer persoonlijkheidstrekken die niet in de Big
Five vermeld worden.
- Walter Mischel kwam met het persoon-situatie debat. Hij stelde dat er niet
zoiets bestond als een persoonlijkheid omdat iemand zijn gedrag afhankelijk
is van de situatie. Zo is iemand die afkijkt op een toets niet meer eerlijk, ook
al noemen zijn ouders hem zo. Maar later werd ondervonden dat
persoonlijkheid daadwerkelijk bestaat en dat de situatie niet de belangrijkste
“factor” is voor iemand zijn gedrag. Er bestaat dus wel een patroon.
- Kenmerken van introversie:
- Zijn niet per se antisociaal;
- Halen meer energie uit alleen zijn of presteren op zijn best;
- Ze praten graag complexer;
- Kenmerken van extraversie:
- Halen meer energie uit sociale interacties;
- Ze willen veel sociaal contact, ze staan bijvoorbeeld veel dichter bij
mensen die ze leren kennen;
- Veel oogcontact;
- Ze voelen zich sneller close met een persoon;
, - Ze praten graag snel, duidelijk en een beetje zwart/wit;
Literatuur 2: Roberts, personality psychology:
Wat zijn de analysepunten binnen persoonlijkheidspsychologie?
- Persoonlijkheidstrekken. De Big Five heeft ervoor gezorgd dat er niet te
veel nieuwe trekken worden bedacht en helpt een structuur bieden waarin
persoonlijkheid iets over de toekomst of relaties kan zeggen. Toch wordt er in
sommige gevallen nog een 6 dimensie toegevoegd van “H”.
- Motivatie. Waar verlangen mensen naar? Motivatie is minder gestructureerd
omdat het een wijdere betekenis en bereik heeft. Ook zijn er verschillende
theorieën over uit hoeveel dimensies motivatie zou moeten bestaan, dit
maakt het dus minder duidelijk dat de Big Five.
- Vaardigheden. Hierin werd eerst vooral gefocust op cognitieve
vaardigheden. Waar persoonlijkheidspsychologie zich vooral op focust zijn
de individuele verschillen. Hierin kwam ook een nieuwe term naar boven,
namelijk socio-emotionele vaardigheden. Deze houden zich bezig met het
inzetten van vaardigheden wanneer nodig (iemand die verlegen is kan
wanneer nodig de leiding op zich nemen).
- Narrative identity. De ervaringen, omgeving en relaties hebben invloed op
iemand zijn persoonlijkheid. Deze factoren vertellen het verhaal (=
narrative) van de persoon, of terwijl de persoonlijkheid.
De poging om de analyse punten te integreren:
- Modellen doen pogingen om “het” persoonlijkheidsmodel te ontwikkelen.
Maar hierin worden persoonlijkheidstrekken vaak niet geïntegreerd. Dit kan
leiden tot geen samenhangen van de schalen.
Persoonlijkheidsontwikkeling:
- Consistentie is heel belangrijk bij persoonlijkheid. In de ontwikkeling wordt
ondervonden dat persoonlijkheidstrekken steeds constanter worden en op
hele late leeftijd weer afzwakken. Maar de narratieve identity is bijvoorbeeld
veel minder consistent. Ook kun je kijken hoe mensen hun ontwikkeling van
elkaar verschillen wanneer ze dezelfde dingen mee maken. Maar ook relaties
of negatieve ervaringen hebben invloed op de ontwikkeling van iemand.
Persoonlijkheidsproces:
- Dit gaat over waarom en hoe, waarom en hoe hebben we de motivatie om
elke dag op te staan? Om tot de kern van deze vraag te komen vragen we
ons twee dingen af:
1. Is er een causaal verband?
2. Kan persoonlijkheid veranderd worden? > bijvoorbeeld door therapie
zou neuroticisme kunnen afnemen.
Module 1: Introductie van persoonlijkheidspsychologie
Psychologie is een combinatie van:
1. Psychologische kenmerken (persoonlijkheidstrekken)
2. Psychologische mechanismen (processen van bijv. informatieverwerking)
- Ook is persoonlijkheid op een bepaalde manier georganiseerd
(mensen die vriendelijk zijn, kunnen vaak ook goed samenwerken ) en
beïnvloeden het onze interactie (perceptie, sensatie, evocatie of
manipulatie) met andere mensen.
- Evocatie = de reacties die we bij anderen teweegbrengen.
- Daarnaast hebben we het vermogen om ons aan te passen, ook wel
een centraal kenmerk. Zo kunnen we na het behalen van een doel een
nieuw doel stellen.
Drie benaderingen van persoonlijkheidstrekken:
1. Theoretisch = eigenschappen worden op basis van theorie gedefinieerd,
beschreven of gemeten. Voorbeeld is Hans Eysencks model van extraversie
en neuroticisme.
2. Extern = een groot aantal vragen wordt aan twee groepen gepresenteerd.
Een groep zal zeker hoog scoren op de eigenschappen (criterium) en de
andere groep laag (controle). Hierin worden de statistische verschillen
gemeten. Vragen komen bijvoorbeeld uit de DSM.
3. Lexical hypothesis (Gordon Allport en Henry Odbert): zij verkleinde het
aantal persoonlijkheidstrekken omdat die er op een gegeven moment te veel
kwamen. Dit deden ze door in het woordenboek te kijken welke
persoonlijkheidswoorden vaak samen voorkomen (bijv. “aardig” en
“vriendelijk”). Hierdoor konden ze de grote hoeveelheid trekken bij elkaar
voegen. Dit werd gedaan door middel van factoranalyse.
Five-factor theorie:
- Eigenschappen worden door de biologie gemaakt en ons affect, behavior,
cognition and desires (ABCD). Om de eigenschappen te meten, meten we de
ABCD’s.
1. Affect = hoe voel je je richting acties?
2. Behavior = hoe gedraag je je richting anderen?
3. Cognition = hoeveel denk je aan andere?
4. Desire = hoe graag wil je bij anderen zijn?
- Onze persoonlijkheid past zich telkens aan de situatie aan, daarom is er een
persoonlijkheidstaat (= hoe je ABCD’s zijn op een bepaald moment ).
Persoonlijkheid kun je dus zien als je gemiddelde manier van gedragen.
Hierin is een langere tijd out-of-character treden afwijkend.
PEN-model:
, - Theoretische benadering: Er zijn hierin drie trekken het belangrijkst. Voor
twee van de drie heeft bij ook een biologische verklaring:
- Extraversie = minder gevoelig in het ARA-gebied, deze is
verantwoordelijk voor arousal, aandacht en slaap-waak cyclus.
Extraverte mensen hebben dus meer stimulatie nodig en raken
bijvoorbeeld sneller verveeld dan introverte mensen.
- Neuroticisme = verhoogde reactiviteit in het limbisch systeem die
verantwoordelijk is voor emotionele zaken.
- Ook kwam Eysenck met het circumplex waarin hij alle
persoonlijkheidsverschillen verklaarde door verschillende combinaties van E
en N.
Gray's Reinforcement Sensitivity theory:
(= In hoeverre wordt je gemotiveerd door straffen en beloningen?)
- Gray zegt dat via twee neurale systemen verloopt:
1. Gedragsactivatie via de BAS (gevoelig voor positieve stimuli en
beloning)
2. Gedragsinhibitie via de BIS (gevoelig voor negatieve stimuli en
straf)
- Hij trok hier twee persoonlijkheidstrekken uit: impulsiviteit (BAS) en angst
(BIS).
- Dit is een mechanistische kijk op persoonlijkheid.
Erfelijkheid:
- Veel persoonlijkheidsmodellen richten zich op de erfelijkheid van
persoonlijkheid.
Video 2 - Ted talk:
- De drie niveaus van hoe we kunnen zijn:
1. Biologisch: zoals alle anderen, menselijke natuur.
2. Sociaal: zoals sommige anderen, individuele en groepsverschillen. Dit
kan bijvoorbeeld zijn tussen man en vrouw.
3. Idogenic: zoals niemand anders, wat ieder uniek maakt.
- De nomothetische en idiografische methodes maken hierin ook
onderscheid. De nomothetische methode bekijkt persoonlijkheid vanuit
biologisch niveau, vergelijkend met alle anderen. Terwijl idiografisch op een
uniek niveau kijkt.
- Vrije persoonlijkheidstrekken (= gedrag dat uit je karakter treedt) >
bijvoorbeeld: je bent een aardig persoon maar omdat je moeder in het
ziekenhuis ligt ben je tegen iedereen chagrijnig.
Literatuur 1: Persoonlijkheidstrekken
,(= de karakteristieke patronen die een persoon laat zien in gedrag, bedachtens en
gevoelens)
- Persoonlijkheid (= de karakteristieke manieren waarop een persoon van
andere verschilt). Gordon Allport was een voorstander dit te meten met de
Big Five.
- De Big Five meet geen uiterste (iemand is niet 100% extravert) maar een
schaal waarop iemand scoort, ook wel continuous distributions.
- Er zijn drie criteria waaraan persoonlijkheidstrekken moeten voldoen:
1. Consistentie, als je graag thuis praat dan waarschijnlijk ook op je
werk.
2. Stabiliteit, over 10 jaar heb je nog steeds dezelfde soort trekken.
3. Individuele verschillen, praten op zich is geen persoonlijkheidstrek
maar hoeveel of hoe snel wel.
- Elke dimensie van de Big Five heeft facetten (subschalen) om een vollediger
en complexer persoonlijkheidsbeeld te geven:
1. O: fantasierijk, open voor gevoelens, open voor verschillend gedrag,
open voor nieuwe en andere ideeën en open voor verschillende
waarden.
2. C: competent, ordelijk, plichtsgetrouw, bezig met prestaties,
gedisciplineerd en bedachtzaam.
3. E: sociaal, warm, assertief, actief, zoekend naar opwinding en positief.
4. A: loyaal, eerlijk, aardig, complementair, ingetogen en naïef.
5. N: angstig, boos, depressief, zelfbewust, impulsief en kwetsbaar.
- Het HEXACO model zegt wat anders, zij voegen een dimensie toe. Honesty-
humility (= streven naar eerlijkheid en niet naar manipulatie of
zelfingenomenheid).
- Daarnaast zijn er nog veel meer persoonlijkheidstrekken die niet in de Big
Five vermeld worden.
- Walter Mischel kwam met het persoon-situatie debat. Hij stelde dat er niet
zoiets bestond als een persoonlijkheid omdat iemand zijn gedrag afhankelijk
is van de situatie. Zo is iemand die afkijkt op een toets niet meer eerlijk, ook
al noemen zijn ouders hem zo. Maar later werd ondervonden dat
persoonlijkheid daadwerkelijk bestaat en dat de situatie niet de belangrijkste
“factor” is voor iemand zijn gedrag. Er bestaat dus wel een patroon.
- Kenmerken van introversie:
- Zijn niet per se antisociaal;
- Halen meer energie uit alleen zijn of presteren op zijn best;
- Ze praten graag complexer;
- Kenmerken van extraversie:
- Halen meer energie uit sociale interacties;
- Ze willen veel sociaal contact, ze staan bijvoorbeeld veel dichter bij
mensen die ze leren kennen;
- Veel oogcontact;
- Ze voelen zich sneller close met een persoon;
, - Ze praten graag snel, duidelijk en een beetje zwart/wit;
Literatuur 2: Roberts, personality psychology:
Wat zijn de analysepunten binnen persoonlijkheidspsychologie?
- Persoonlijkheidstrekken. De Big Five heeft ervoor gezorgd dat er niet te
veel nieuwe trekken worden bedacht en helpt een structuur bieden waarin
persoonlijkheid iets over de toekomst of relaties kan zeggen. Toch wordt er in
sommige gevallen nog een 6 dimensie toegevoegd van “H”.
- Motivatie. Waar verlangen mensen naar? Motivatie is minder gestructureerd
omdat het een wijdere betekenis en bereik heeft. Ook zijn er verschillende
theorieën over uit hoeveel dimensies motivatie zou moeten bestaan, dit
maakt het dus minder duidelijk dat de Big Five.
- Vaardigheden. Hierin werd eerst vooral gefocust op cognitieve
vaardigheden. Waar persoonlijkheidspsychologie zich vooral op focust zijn
de individuele verschillen. Hierin kwam ook een nieuwe term naar boven,
namelijk socio-emotionele vaardigheden. Deze houden zich bezig met het
inzetten van vaardigheden wanneer nodig (iemand die verlegen is kan
wanneer nodig de leiding op zich nemen).
- Narrative identity. De ervaringen, omgeving en relaties hebben invloed op
iemand zijn persoonlijkheid. Deze factoren vertellen het verhaal (=
narrative) van de persoon, of terwijl de persoonlijkheid.
De poging om de analyse punten te integreren:
- Modellen doen pogingen om “het” persoonlijkheidsmodel te ontwikkelen.
Maar hierin worden persoonlijkheidstrekken vaak niet geïntegreerd. Dit kan
leiden tot geen samenhangen van de schalen.
Persoonlijkheidsontwikkeling:
- Consistentie is heel belangrijk bij persoonlijkheid. In de ontwikkeling wordt
ondervonden dat persoonlijkheidstrekken steeds constanter worden en op
hele late leeftijd weer afzwakken. Maar de narratieve identity is bijvoorbeeld
veel minder consistent. Ook kun je kijken hoe mensen hun ontwikkeling van
elkaar verschillen wanneer ze dezelfde dingen mee maken. Maar ook relaties
of negatieve ervaringen hebben invloed op de ontwikkeling van iemand.
Persoonlijkheidsproces:
- Dit gaat over waarom en hoe, waarom en hoe hebben we de motivatie om
elke dag op te staan? Om tot de kern van deze vraag te komen vragen we
ons twee dingen af:
1. Is er een causaal verband?
2. Kan persoonlijkheid veranderd worden? > bijvoorbeeld door therapie
zou neuroticisme kunnen afnemen.
