Politicologie
Periode 1
Boek: Profiel van de Nederlandse overheid
Hoofdstuk: 2 – 4 – 8 – 9 – 10 – 11 – 12
Hoofdstuk 2
6 Vragen
Vroeger: 3 soorten arbeidsverdeling
Samenlevingen op basis van gelijkheid
In dit soort samenlevingen was leiderschap op deelgebieden mogelijk. Voorbeeld:
Jagerssamenleving.
Samenleving met rangorde
Samenleving met machtsposities, bijvoorbeeld door productieoverschotten. Iemand die een
machtspositie heeft probeert deze vast te houden, bijvoorbeeld door erfopvolging.
Samenleving met gelaagdheid
Niet alleen het leiderschap, maar ook de bestaansmiddelen zijn niet voor iedereen
toegankelijk. Op deze manier kunnen er verschillende groepen ontstaan (Bedelaars,
middenstand, adel), zoals in de eerste steden het geval was.
3 criteria om van een staat te spreken
Afgegrensd grondgebied
Geaccepteerd bestuursgezag
Onderscheiden staatsvolk
Trias politica
- Bedacht door franse filosoof theoreticus Montesquieu
- In Nederland ingevoerd door Johan Thorbecke
3 Machten van een staat
Wetgevende macht
Regering (Koningin en ministers) en parlement (Eerste en tweede kamer)
Uitvoerende macht
Regering, provincies en gemeenten
Rechterlijke macht
Rechters
- Zodra de rechters een uitspraak hebben gedaan waar een politici niet mee eens is, mogen zij
niet ingrijpen in de uitspraak, maar kunnen zij de wet wel aanpassen om de volgende keer
deze uitspraak te voorkomen
- In Nederland is het trias politica niet zo toegepast zo als Montesquieu dat wilde.
Na de tweede wereldoorlog breid de overheidstaak zich sterk uit. De overheid gaat zich steeds meer
met de samenleving bemoeien. Aan deze verschuiving zou je de volgende twee juridische begrippen
kunnen koppelen: Codificatie en Modificatie
Codificatie: De overheid volgt eerste de ontwikkelingen van de samenleving en stelt daarna
(eenmalig) wetten op, die passen bij de ontwikkeling. Overheid heeft hierbij een passieve houding.
Modificatie: Hierbij blijft het niet bij eenmalig opstellen van wetgeving. De overheid wil continu
inspelen op de ontwikkelingen van de samenleving en mogelijk zelfs vooruitlopen op nieuwe
ontwikkelingen. De overheid gaat de samenleving dus sturen en schept hiervoor zelf de
randvoorwaarden: hierdoor ontstaat een verzorgingsstaat. De overheid heeft hierbij een actieve
houding.
, Verzorgingstaat: hiermee wordt wel gezegd dat het een samenleving was waar de burgers van de
wieg tot aan het graf werd verzorgd. Met de verzorgingstaat ontstaan dan ook de vele sociale
voorzieningen en de sociale verzekeringen
Overheid
- De overheid bestaat in feite uit een heleboel verschillende overheden
- De overheid is een verzameling van overheidsorganisaties en belangen
- Elk overheidsorganisatie heeft eigen doelstellingen en eigen belangen. De doelstellingen en
belangen van verschillende overheden hoeven niet met elkaar in overstemming te zijn en
soms kan er zelfs sprake zijn van een belangenstrijd.
- Voorbeelden overheden: De gemeente, de provincie, een rijksinstantie, de EU, een
ambtenaar
Gedecentraliseerde eenheidsstaat: Veel taken en bevoegdheden zijn aan andere overheidsorganen
dan de centrale overheid toebedeeld. De centrale overheid staat in voor de eenheid.
- In hoofdzaak zijn deze taken en bevoegdheden onderverdeeld over drie bestuurslagen: Rijk,
Provincie, Gemeente. Deze taakverdeling zit niet muurvast, er zit steeds beweging in.
Territoriale decentralisatie: Andere overheidsorganen (Provincies en gemeentes) dan de centrale
overheid besturen een gebied
- De taken van een territoriale decentralisatie is om bijvoorbeeld een provincie of een
gemeente te besturen
Functionele decentralisatie: Een overheidsorgaan dat is ingesteld ter behartiging van een bepaald
doel (bijvoorbeeld: waterschappen)
- De taken van een functionele decentralisatie is om bijvoorbeeld de waterschappen te
besturen
Algemeen belang
- Hoofdtaak van de overheid is het behartigen van het algemeen belang
- Er bestaat geen één algemeen belang, maar alles en iedereen heeft een ander belang
- Elke organisatie heeft een eigen belang, maar afdelingen of individuen binnen die organisatie
kunnen weer een ander belang hebben
- Elke overheid moet bij het behartigen van het algemeen belang dan ook kiezen uit
deelbelangen. In de praktijk zie je dat bij het maken van zo’n keuze geld en politieke winst
vaak ene doorslaggevende rol spelen.
Periode 1
Boek: Profiel van de Nederlandse overheid
Hoofdstuk: 2 – 4 – 8 – 9 – 10 – 11 – 12
Hoofdstuk 2
6 Vragen
Vroeger: 3 soorten arbeidsverdeling
Samenlevingen op basis van gelijkheid
In dit soort samenlevingen was leiderschap op deelgebieden mogelijk. Voorbeeld:
Jagerssamenleving.
Samenleving met rangorde
Samenleving met machtsposities, bijvoorbeeld door productieoverschotten. Iemand die een
machtspositie heeft probeert deze vast te houden, bijvoorbeeld door erfopvolging.
Samenleving met gelaagdheid
Niet alleen het leiderschap, maar ook de bestaansmiddelen zijn niet voor iedereen
toegankelijk. Op deze manier kunnen er verschillende groepen ontstaan (Bedelaars,
middenstand, adel), zoals in de eerste steden het geval was.
3 criteria om van een staat te spreken
Afgegrensd grondgebied
Geaccepteerd bestuursgezag
Onderscheiden staatsvolk
Trias politica
- Bedacht door franse filosoof theoreticus Montesquieu
- In Nederland ingevoerd door Johan Thorbecke
3 Machten van een staat
Wetgevende macht
Regering (Koningin en ministers) en parlement (Eerste en tweede kamer)
Uitvoerende macht
Regering, provincies en gemeenten
Rechterlijke macht
Rechters
- Zodra de rechters een uitspraak hebben gedaan waar een politici niet mee eens is, mogen zij
niet ingrijpen in de uitspraak, maar kunnen zij de wet wel aanpassen om de volgende keer
deze uitspraak te voorkomen
- In Nederland is het trias politica niet zo toegepast zo als Montesquieu dat wilde.
Na de tweede wereldoorlog breid de overheidstaak zich sterk uit. De overheid gaat zich steeds meer
met de samenleving bemoeien. Aan deze verschuiving zou je de volgende twee juridische begrippen
kunnen koppelen: Codificatie en Modificatie
Codificatie: De overheid volgt eerste de ontwikkelingen van de samenleving en stelt daarna
(eenmalig) wetten op, die passen bij de ontwikkeling. Overheid heeft hierbij een passieve houding.
Modificatie: Hierbij blijft het niet bij eenmalig opstellen van wetgeving. De overheid wil continu
inspelen op de ontwikkelingen van de samenleving en mogelijk zelfs vooruitlopen op nieuwe
ontwikkelingen. De overheid gaat de samenleving dus sturen en schept hiervoor zelf de
randvoorwaarden: hierdoor ontstaat een verzorgingsstaat. De overheid heeft hierbij een actieve
houding.
, Verzorgingstaat: hiermee wordt wel gezegd dat het een samenleving was waar de burgers van de
wieg tot aan het graf werd verzorgd. Met de verzorgingstaat ontstaan dan ook de vele sociale
voorzieningen en de sociale verzekeringen
Overheid
- De overheid bestaat in feite uit een heleboel verschillende overheden
- De overheid is een verzameling van overheidsorganisaties en belangen
- Elk overheidsorganisatie heeft eigen doelstellingen en eigen belangen. De doelstellingen en
belangen van verschillende overheden hoeven niet met elkaar in overstemming te zijn en
soms kan er zelfs sprake zijn van een belangenstrijd.
- Voorbeelden overheden: De gemeente, de provincie, een rijksinstantie, de EU, een
ambtenaar
Gedecentraliseerde eenheidsstaat: Veel taken en bevoegdheden zijn aan andere overheidsorganen
dan de centrale overheid toebedeeld. De centrale overheid staat in voor de eenheid.
- In hoofdzaak zijn deze taken en bevoegdheden onderverdeeld over drie bestuurslagen: Rijk,
Provincie, Gemeente. Deze taakverdeling zit niet muurvast, er zit steeds beweging in.
Territoriale decentralisatie: Andere overheidsorganen (Provincies en gemeentes) dan de centrale
overheid besturen een gebied
- De taken van een territoriale decentralisatie is om bijvoorbeeld een provincie of een
gemeente te besturen
Functionele decentralisatie: Een overheidsorgaan dat is ingesteld ter behartiging van een bepaald
doel (bijvoorbeeld: waterschappen)
- De taken van een functionele decentralisatie is om bijvoorbeeld de waterschappen te
besturen
Algemeen belang
- Hoofdtaak van de overheid is het behartigen van het algemeen belang
- Er bestaat geen één algemeen belang, maar alles en iedereen heeft een ander belang
- Elke organisatie heeft een eigen belang, maar afdelingen of individuen binnen die organisatie
kunnen weer een ander belang hebben
- Elke overheid moet bij het behartigen van het algemeen belang dan ook kiezen uit
deelbelangen. In de praktijk zie je dat bij het maken van zo’n keuze geld en politieke winst
vaak ene doorslaggevende rol spelen.
