Samenvatting Evenwicht diagnostiek

ANATOMIE EN FYSIOLOGIE
1. INLEIDING – HET VESTIBULAIRE SYSTEEM

- Het evenwichtsorgaan is anatomisch en fysiologisch verwant aan het auditief
orgaan
o Het oor is het zintuigorgaan voor geluidwaarneming
 Dysfunctie van het gehoororgaan  gehoorverlies
o Het evenwichtsorgaan is het zintuigencomplex dat informatie verzamelt
over beweging en balans
 Dysfunctie van het evenwichtsorgaan  evenwichtsklachten (bijv.:
duizeligheid, vertigo, instabiliteit,…)
- Onderdelen:
1. Gehoorgang
2. Trommelvlies
3. Hamer
4. Aambeeld
5. Stijgbeugel
6. Buis van Eustachius
7. Slakkenhuis/cochlea
8. Voorhof met half cirkelvormige
kleppen
9. Gehoorzenuw
- Meest voorkomende
evenwichtsaandoeningen
o Benigne paroxysmale positionele
vertigo (BPPV)
o Vestibulaire migraine
o Neuritis vestibularis
o Ziekte van Ménière
- Vestibulaire stoornissen kunnen een grote impact hebben op de “quality of life”
(QoL)
o Hinder tijdens dagelijkse activiteiten
o Verminderde efficiëntie, afwezigheid op het werk
o Sociale relaties
o Reizen
o Gemoedstoestand (angst, depressie)
o Cognitie (“brain fog”) en aandacht
o Verhoogd risico op vallen




1

,1.1. HET EVENWICHTSSYTEEM

- Wat? Functie?
o Het evenwichtssysteem levert een belangrijke bijdrage aan het in stand
houden van het evenwicht bij het stilstaan en bij beweging, stabiliteit van
het hoofd
o Zorgt voor een stabiele blik tijdens hoofdbewegingen
- Hoe?
o Via inputsystemen die centraal verwerkt worden en leiden tot
output(reflexen)
 INPUT
 Verschillende inputsystemen voor balans:
o Evenwichtsorganen: geven informatie over ZK-
veranderingen, hoofversnellingen en helpen bij
balans en stabiliteit van de blik
o Visueel systeem: geeft informatie over
lichaamshouding en beweging t.o.v. de omgeving
o Proprioceptief systeem: gebruikt gewrichtsstand
en spierspanning om informatie te geven over
lichaamsbeweging en houding
o Graviceptoren (gastro-intestinaal stelsel): leveren
aanvullende informatie over stand en beweging
o Gehoor: speelt een rol bij lokalisatie van geluiden
 CENTRALE VERWERKING
 Sensorische informatie wordt verwerkt in de vestibulaire
kernen en het cerebellum
 Vestibulaire kernen gebruiken deze informatie om een
subjectieve gewaarwording te creëren van de positie van
het hoofd t.o.v. omgeving
o Helpt bij oriëntatie en navigatie in de ruimte
 De sensorische input wordt gekoppeld aan motorische
outputreflexen
 Het cerebellum heeft een adaptieve functie
o Helpt bij het aanpassen van bewegingen
 OUTPUT
 Projecties vanuit de hersenkernen:
o De hersenkernen creëren output die belangrijk is
voor het reguleren van evenwicht
 Motorische outputreflexen: zijn essentieel voor het
beheersen van evenwicht
o Vestibulo-oculaire reflex (VOR): zorgt voor
oogbewegingen bij hoofdbewegingen, zodat het
beeld stabiel blijft
o Vestibulospinale reflex (VSR) en
vestibulicollische reflex (VCR): behouden de
rechtopstaande houding en stabiliseren het hoofd
t.o.v. de ZK
 Autonome functie regulatie:



2

, o Vestibulo-sympathische reflexbanen beïnvloeden het
autonome systeem, zoals het verhogen van het
hartritme bij houdingsveranderingen
 Projecties naar de cortex en andere
hersenstructuren:
o Sensorische input helpt de hersenen om de
hoofdpositie te bepalen voor oriëntatie en navigatie,
en draagt bij aan aandacht, geheugen, emoties en
het ritme van de dag

2. INPUT: HET VESTIBULAIR ORGAAN

- Het evenwichtsorgaan is gelegen in het binnenoor, en bestaat uit:
o Het benig labyrint
 Door het rotsbeen (temporaal bot) omgeven
 Bevat perilyfme
o Het membraneus (vliezig) labyrint
 Opgehangen in het benige labyrint
 Door een membraan omgeven
 Bevat endolymfe
 Omvat het gehoororgaan en het evenwichtsorgaan
o Bevat volgende structuren:
 3 semicirculaire kanalen (SCK)1
 Horizontaal semicirculair kanaal (HSCK)
 Anterieur semicirculair kanaal (ASCK)
 Posterieur semicirculair kanaal (PSCK)
 Vestibulum (otolietorganen)
 Sacculus
 Utriculus
 N. Vestibulocochlearis (N VIII)
- Hoe wordt het vestibulair orgaan geprikkeld?
1. Hoofdbeweging: rotatieversnellingen (hoekversnellingen/angulaire
versnellingen)
 Rond z-as (yaw)
 Rond x-as (roll)
 Rond y-as (pitch)
 Detectie door semicirculaire kanalen (SCK)
2. Hoofdbeweging: lineaire versnellingen
Hoofdpositie: hoofdkanteling en zwaartekracht
 Langs z-as (yaw)
 Langs x-as (roll)
 Langs y-as (pitch)
 Detectie door otolietorganen (utriculus en
sacculus)

HET VESTIBULAIRE ORGAAN




1
SCK kanalen gaan over in het vestibulum, en zijn rechtsreeks verbonden met de
utriculus (ligt anatomisch dichtst)

3

, Hier zie je een
voorbeeld van
hoe het
vestibulaire
orgaan eruit
ziet, met het
benig gedeelte
en het
membraneuze
gedeelte




2.1.
SEMICIRCULAIRE KANALEN: ANATOMIE & FYSIOLOGIE


2.1.1. ANATOMIE

- Het horizontaal kanaal staat onder een hoek van 30° ten
opzichte van de horizontale as
- De verticale kanalen:
o Het anterieur en posterieur kanaal van dezelfde zijde
staan loodrecht op elkaar
o Het anterieur kanaal van de ene zijde en het posterieur
kanaal van de andere kant staan in hetzelfde vlak
(evenwijdig)
- De positie van de kanalen zal belangrijk zijn bij bewegingen:
o Elk kanaal is gevoelig voor versnellingen volgens een as
loodrecht op het vlak waarin het kanaal zich bevindt
(figuur links onderaan)
- Gevoelig voor angulaire (hoek) versnellingen
- Op elk SCK bevindt zich een verwijding (ampulla)
met daarin een richel (crista)
o Op de crista bevinden zich de haarcellen
(type I en type II)  Deze steken met hun
trilharen in een gelatineuze massa  vormen
hiermee een elastische structuur, de cupula
 de sensitieve structuren

Belangrijk: De ampulla is een verdikking aan het uiteinde van elk kanaal, die de
overgang naar de utriculus afsluit aan één zijde. Op de figuur zie je dat de SCK overgaan
in de utriculus en de sacculus. Aan de andere zijde is er een open zijde richting de
utriculus.

- Elke haarcel op de crista, bevat telkens 30 tot 200
trilharen (stereocilia). Deze trilharen hebben verschillende
lengtes. Het langste trilhaar wordt het kinocilium genoemd
en bepaalt de polarisatierichting van de cel (zie fysiologie)
- Tussen de stereocilia bevinden zich ‘tiplinks’, een soort
veertjes.




4