Bea Paelman
Interculturele communicatie
1 Wat is cultuur?
De nitie van cultuur
- geheel van normen, waarden, tradities, regels, kunstuitingen enz. van een land, volk of groep
- Cultuur met grote C = literatuur, kunst, muziek, theater, musea en bouwkunst
- cultuur met kleine c = vb. volksfeesten, kermiskoers, Breughelfestijn …
- Hofstede: “de collectieve mentale programmering die de leden van één groep onderscheidt van
die van andere groepen”
Cultuur: zichtbaar en onzichtbaar
- de culturele ijsberg = metafoor voor relatie tussen zichtbare en onzichtbare elementen in cultuur
- zichtbare elementen (external culture) = 10%
- toerist wordt hier direct mee geconfronteerd
- vb. verkeerssituatie, bouwstijl, gastronomie
- onzichtbare elementen (internal culture) = 90%
- gewoonten
- normen en waarden
- overtuigingen
- aangeleerd tijdens opvoeding en socialisatie (opvoeding door directe omgeving)
- sturen gedrag en perceptie aan
- interactie onthult interne cultuur
- culturele ui
1. tastbare zaken
- vb. de Ei eltoren, het Frans brood, de muziek
2. normen en waarden
- vb. veel kussen bij begroetingen: “charmant zijn”,
opkomen voor basisrechten in betogingen en stakingen,
stakingsbereidheid
3. basiswaarden = abstract en onzichtbaar
- vb. “liberté”, “égalité” de trots van de underdog (Asterix)
Cultuur is aangeleerd
- land kan cultuur niet eenduidig beschrijven door variatie aan subculturen
- een taalkundig begrip kan iets anders betekenen in elke cultuur
- factoren bij perceptie van een andere cultuur
- emotionele factoren
- zichtbare factoren
- wel/geen interactie met de cultuur
- stereotype = overdreven beeld van een groep mensen
- strookt vaak niet met de werkelijkheid
1
↔︎ fi ff
,Bea Paelman
- vooroordeel
- vaak om discriminatie te rechtvaardigen
- culturele misverstanden
- ontstaan doordat de conversatie lek loopt op het onzichtbare gedeelte
- advies om ze te vermijden
- stel vooroordeel uit (keep an open mind)
- stel vragen over de verschillen die je opmerkt/onverklaarbare elementen (ask
questions)
- wees bewust van je eigen vooroordelen en culturele programmering (be aware of
your own cultural dispositions)
Culturele programmering
- Geert Hofstede: “Cultuur is de collectieve mentale programmering die de leden van één groep
onderscheidt van die van andere groepen”
- programmering via
- waarneming
- opvoeding
- normen en waarden
- socialisatie: leerproces binnen een groep
- maakt ons niet tot culturele robots
- elk uniek persoon kan eigen keuzes maken
- menselijke natuur is dwingend (vb. honger,
dorst, territoriumdrang …)
- cultuur leert om met dwingende menselijke
natuur om te gaan
- individu neemt de uiteindelijke beslissing
Subculturen en generaties
- subcultuur = onderdeel van een grotere, dominante cultuur, met andere opvattingen dan die in
de dominante cultuur, met andere normen, gewoonten
- vb. op basis van gender, leeftijd (jongerencultuur), locatie, etniciteit,…
- kan bepaald worden door generatie
- vaak gelijkaardig consumentengedrag binnen zelfde subcultuur
- subculturen kunnen ook overlappen
- generaties: belangrijke raakpunten met leeftijdsgenoten
- zelfde leeftijd …
- zelfde gebeurtenissen als kind, tiener, …
- historische mijlpalen
- economische situatie
- zelfde beelden, taal, cultuur, waarden …
- … zorgt voor zelfde trends
- vb. generatie huidige 60ers: weinig zorgen, geboren na oorlog, economische bloei
2
, Bea Paelman
- vb. generatie huidige 20ers: economische crisis = veel onzekerheid, nood aan
zekerheid (meer studeren)
2 De wereldburger
VN (< Verenigde Naties)
- 193 landen die samenwerken rond “cultuur”, “veiligheid”, mensenrechten
- opgericht in 1945
- met hoofdzetel in New York
- lanceerden ‘Global Education First Initiative’ (GEFI) in 2012
- wereldburgerschap, gendergelijkheid… stimuleren in lager, secundair en hoger onderwijs
- grootste prioriteiten
- elk kind moet naar school gaan
- kwaliteit van het leren verbeteren
- wereldburgerschap stimuleren
- huidige Secretaris-Generaal: Antonio Guterres
- VN-blauwhelm = lid van het burgerpersoneel of een militair die in een VN-vredesmacht dient
- uitgezonden als er internationaal een con ict dreigt uit te breken
- toezicht houden op een mogelijk staakt-het-vuren, bemiddelen of troepen ontwapenen
- dragen blauwe helmen of tulbanden (bij Sikhsoldaten)
- Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM) in 1948
- omschrijving van de grondrechten van de mens
- verzekeren persoonlijke vrijheid en menswaardig bestaan
- beperken ingrepen van de overheid
- algemene morele en juridische standaard
- vaak gebruikte bron voor een nieuw internationaal verdrag of nationale grondwet
- basis voor mensenrechtenactivisten en -organisaties
Wereldburgerschap
- competenties
- kennis
- kritisch en creatief denken over globale, regionale, nationale en lokale zaken
- inzicht in internationale gebeurtenissen
- informatie over plaatselijke leefomstandigheden en religies
- vaardigheden
- interculturele sensitiviteit
- taalkennis
- interculturele communicatie
- houding
- empathie en respect voor alle medemensen
- tolerantie, inclusie
- gedrag
- globale problemen willen oplossen, veilige contexten creëren
3
fl
Interculturele communicatie
1 Wat is cultuur?
De nitie van cultuur
- geheel van normen, waarden, tradities, regels, kunstuitingen enz. van een land, volk of groep
- Cultuur met grote C = literatuur, kunst, muziek, theater, musea en bouwkunst
- cultuur met kleine c = vb. volksfeesten, kermiskoers, Breughelfestijn …
- Hofstede: “de collectieve mentale programmering die de leden van één groep onderscheidt van
die van andere groepen”
Cultuur: zichtbaar en onzichtbaar
- de culturele ijsberg = metafoor voor relatie tussen zichtbare en onzichtbare elementen in cultuur
- zichtbare elementen (external culture) = 10%
- toerist wordt hier direct mee geconfronteerd
- vb. verkeerssituatie, bouwstijl, gastronomie
- onzichtbare elementen (internal culture) = 90%
- gewoonten
- normen en waarden
- overtuigingen
- aangeleerd tijdens opvoeding en socialisatie (opvoeding door directe omgeving)
- sturen gedrag en perceptie aan
- interactie onthult interne cultuur
- culturele ui
1. tastbare zaken
- vb. de Ei eltoren, het Frans brood, de muziek
2. normen en waarden
- vb. veel kussen bij begroetingen: “charmant zijn”,
opkomen voor basisrechten in betogingen en stakingen,
stakingsbereidheid
3. basiswaarden = abstract en onzichtbaar
- vb. “liberté”, “égalité” de trots van de underdog (Asterix)
Cultuur is aangeleerd
- land kan cultuur niet eenduidig beschrijven door variatie aan subculturen
- een taalkundig begrip kan iets anders betekenen in elke cultuur
- factoren bij perceptie van een andere cultuur
- emotionele factoren
- zichtbare factoren
- wel/geen interactie met de cultuur
- stereotype = overdreven beeld van een groep mensen
- strookt vaak niet met de werkelijkheid
1
↔︎ fi ff
,Bea Paelman
- vooroordeel
- vaak om discriminatie te rechtvaardigen
- culturele misverstanden
- ontstaan doordat de conversatie lek loopt op het onzichtbare gedeelte
- advies om ze te vermijden
- stel vooroordeel uit (keep an open mind)
- stel vragen over de verschillen die je opmerkt/onverklaarbare elementen (ask
questions)
- wees bewust van je eigen vooroordelen en culturele programmering (be aware of
your own cultural dispositions)
Culturele programmering
- Geert Hofstede: “Cultuur is de collectieve mentale programmering die de leden van één groep
onderscheidt van die van andere groepen”
- programmering via
- waarneming
- opvoeding
- normen en waarden
- socialisatie: leerproces binnen een groep
- maakt ons niet tot culturele robots
- elk uniek persoon kan eigen keuzes maken
- menselijke natuur is dwingend (vb. honger,
dorst, territoriumdrang …)
- cultuur leert om met dwingende menselijke
natuur om te gaan
- individu neemt de uiteindelijke beslissing
Subculturen en generaties
- subcultuur = onderdeel van een grotere, dominante cultuur, met andere opvattingen dan die in
de dominante cultuur, met andere normen, gewoonten
- vb. op basis van gender, leeftijd (jongerencultuur), locatie, etniciteit,…
- kan bepaald worden door generatie
- vaak gelijkaardig consumentengedrag binnen zelfde subcultuur
- subculturen kunnen ook overlappen
- generaties: belangrijke raakpunten met leeftijdsgenoten
- zelfde leeftijd …
- zelfde gebeurtenissen als kind, tiener, …
- historische mijlpalen
- economische situatie
- zelfde beelden, taal, cultuur, waarden …
- … zorgt voor zelfde trends
- vb. generatie huidige 60ers: weinig zorgen, geboren na oorlog, economische bloei
2
, Bea Paelman
- vb. generatie huidige 20ers: economische crisis = veel onzekerheid, nood aan
zekerheid (meer studeren)
2 De wereldburger
VN (< Verenigde Naties)
- 193 landen die samenwerken rond “cultuur”, “veiligheid”, mensenrechten
- opgericht in 1945
- met hoofdzetel in New York
- lanceerden ‘Global Education First Initiative’ (GEFI) in 2012
- wereldburgerschap, gendergelijkheid… stimuleren in lager, secundair en hoger onderwijs
- grootste prioriteiten
- elk kind moet naar school gaan
- kwaliteit van het leren verbeteren
- wereldburgerschap stimuleren
- huidige Secretaris-Generaal: Antonio Guterres
- VN-blauwhelm = lid van het burgerpersoneel of een militair die in een VN-vredesmacht dient
- uitgezonden als er internationaal een con ict dreigt uit te breken
- toezicht houden op een mogelijk staakt-het-vuren, bemiddelen of troepen ontwapenen
- dragen blauwe helmen of tulbanden (bij Sikhsoldaten)
- Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM) in 1948
- omschrijving van de grondrechten van de mens
- verzekeren persoonlijke vrijheid en menswaardig bestaan
- beperken ingrepen van de overheid
- algemene morele en juridische standaard
- vaak gebruikte bron voor een nieuw internationaal verdrag of nationale grondwet
- basis voor mensenrechtenactivisten en -organisaties
Wereldburgerschap
- competenties
- kennis
- kritisch en creatief denken over globale, regionale, nationale en lokale zaken
- inzicht in internationale gebeurtenissen
- informatie over plaatselijke leefomstandigheden en religies
- vaardigheden
- interculturele sensitiviteit
- taalkennis
- interculturele communicatie
- houding
- empathie en respect voor alle medemensen
- tolerantie, inclusie
- gedrag
- globale problemen willen oplossen, veilige contexten creëren
3
fl
