Co-morbiditeit van LVB, PTSS en
middelengebruik in een forensische
verslavingskliniek: hoe vaak komt het
voor en welke behandeling sluit aan?
Naam: Liselotte Feenstra
Studentnummer: 427837
Datum: 16-08-2020
Eerste beoordelaar: Sandra van Dorsten
Tweede beoordelaar: Frederieke Hermsen
1
,Samenvatting
In opdracht van de Piet Roorda kliniek is er onderzoek gedaan onder cliënten met een licht
verstandelijke beperking (LVB) in combinatie met Posttraumatische stressstoornis (PTSS) en
middelen gebruik. Er is onderzocht hoe vaak de co-morbiditeit LVB, PTSS en
middelengebruik voor komt en welke behandeling aansluit. Het onderzoek is opgezet omdat
het afgelopen jaar het aantal cliënten met een trauma is toegenomen in de Piet Roorda
kliniek. Tevens is een fors aantal cliënten teruggevallen in het gebruik van middelen op de
LVB (Licht Verstandelijke Beperking) afdeling. Dit is mij verteld door Henny Klaver, hoofd
psychiater van de Piet Roorda kliniek (persoonlijke communicatie, 2020). Zij is ook de
opdrachtgever van dit traject. De opdrachtgever wil graag weten of er een verband is tussen
LVB, trauma (Post Traumatische Stress Stoornis) en deze terugvallen, om zo terugval in
middelen gebruik en drop-out in de behandeling te verminderen. Als er inderdaad een
verband is tussen LVB, PTSS en middelengebruik wil de opdrachtgever graag een advies over
de behandeling voor deze doelgroep, omdat de Piet Roorda kliniek vindt dat elke cliënt recht
heeft op een aansluitende behandeling.
Het onderzoek is gedaan door middel van dossieronderzoek om te analyseren hoe vaak de
co-morbiditeit LVB, PTSS en middelengebruik voorkomt en of deze co-morbiditeit
samenhangt met de forse toename van terugval in middelengebruik en drop-out tijdens de
behandeling. Om te onderzoeken welke behandeling aansluit is er een gestructureerd
interview gehouden met relevante behandelaren en is er een literatuurstudie gedaan.
Uit het dossieronderzoek is naar voren gekomen dat er maar 5% van de cliënten in de Piet
Roorda kliniek de co-morbiditeit LVB, PTSS en middelengebruik hebben en dat er niet vaker
sprake is van terugval in middelengebruik en drop-out tijdens de behandeling bij cliënten
met de co-morbiditeit LVB, PTSS en middelengebruik. Dit is echter niet met zekerheid te
stellen omdat tijdens het dossieronderzoek ook naar voren komt dat bij 24% van de cliënten
in de Piet Roorda kliniek de IQ score niet in het dossier staat genoteerd. Uit de interviews
komt naar voren dat de huidige behandelingen worden aanraden. Dat zijn de Eye-Movement
Desensitization and Reprocessing therapie, Imaginair exposure therapie, Cognitieve
gedragstherapie, Psychomotorische therapie, “Seeking Safety”, “Verslaving de baas” en
schematherapie. Wel wordt aangeraden deze behandelingen met verbeteringen toe te
passen:
De “Seeking Safety” moet worden gebruikt voor de behandeling.
Er moet rekening worden gehouden met de taal en het tempo van cliënten die gediagnosticeerd zijn
met de co-morbiditeit LVB, PTSS en middelengebruik.
Er moet worden gescreend op PTSS wanneer een cliënt de diagnose LVB heeft, omdat er een
vermoeden is dat het vaker voorkomt bij deze doelgroep.
De behandelaren moeten worden bijgeschoold over deze co-morbiditeit.
Er moet psycho-educatie worden gegeven aan de cliënten over de co-morbiditeit zodat ze weten wat
het inhoudt.
De DITS-LVB (een vragenlijst over de co-morbiditeit LVB en PTSS) moet worden toegepast) voor de co-
morbiditeit LVB, PTSS en middelengebruik.
Uit het literatuuronderzoek komt naar voren dat de enige behandeling die zich specifiek
richt op de gehele co-morbiditeit LVB, PTSS en middelengebruik de “Seeking Safety+” is. Hier
2
,is echter alleen nog een pilot studie van. Andere behandelingen die effectief lijken te werken
op cliënten met de co-morbiditeit zijn CGT, EMDR en psychomotorische therapie. Ten slotte
is er nog een training die zich richt op cliënten met LVB en middelengebruik die effectief lijkt
te zijn. Dit is de therapie “Sterker dan de kick”.
Naar aanleiding van het onderzoek is geadviseerd De Seeking Safety+ toe te passen voor
cliënten met de co-morbiditeit LVB, PTSS en middelengebruik op de nieuwe LVB afdeling in
de Piet Roorda kliniek. Tevens wordt aangeraden om onderzoek te doen naar hoe het komt
dat er bij 24% van de cliënten in de Piet Roorda kliniek de IQ scores niet in USER (het
elektronisch patiëntendossier) staat. Aangeraden wordt om, wanneer de oorzaak van de
onbekende IQ scores in USER bekend en verholpen is, nogmaals onderzoek te doen naar de
co-morbiditeit LVB, PTSS en middelengebruik en de toename van terugval in
middelengebruik tijdens de behandeling en drop-out uit de behandeling.
3
, Inhoudsopgav
SAMENVATTING................................................................................................................................2
1. AANLEIDING, DOELSTELLING, ONDERZOEKSVRAGEN EN BETROKKENEN.......................................7
AANLEIDING......................................................................................................................................7
DOELSTELLING...................................................................................................................................8
OMDAT ER NOG NIET DUIDELIJK IS HOE BEHANDELAREN REKENING HOUDEN MET DE CO-
MORBIDITEIT VAN LVB EN PTSS IS VAN TEVOREN BEDACHT DAT HET MOGELIJK OOK NUTTIG IS OM
IN GESPREK TE GAAN MET DE BEHANDELAREN OVER DEZE CO-MORBIDITEIT MET DE VOLGENDE
DOELSTELLING:................................................................................................................................10
ER IS DUIDELIJK HOE BEHANDELAREN OP DIT MOMENT REKENING HOUDEN MET DE CO-
MORBIDITEIT VAN LVB, PTSS EN TERUGVAL IN MIDDELENGEBRUIK IN DE BEHANDELING. HIERBIJ IS
OOK DUIDELIJK WELK BEHANDELAANBOD ZIJ OP DIT MOMENT HEBBEN VOOR DEZE DOELGROEP
EN WAT VOOR BEHANDELING ZIJ ZOUDEN AANRADEN...................................................................10
MET BOVENSTAANDE GEGEVENS KAN EEN ADVIES WORDEN GEGEVEN AAN DE OPDRACHTGEVER
OVER EEN MOGELIJKE NIEUWE BEHANDELING. DE VRAAG IS OF DE HUIDIGE BEHANDELING MOET
WORDEN AANGEPAST VOOR CLIËNTEN MET LVB, PTSS EN MIDDELEN GEBRUIKEN OF DAT ER
MOGELIJK VERVOLGONDERZOEK MOET KOMEN NAAR DE GEDRAGINGEN DIE SOMMIGE CLIËNTEN
OP DE AFDELING VERTONEN...........................................................................................................10
ONDERZOEKSVRAGEN.....................................................................................................................10
BOVENSTAANDE PROBLEEMANALYSE HEEFT GELEID TOT DE VOLGENDE ONDERZOEKSVRAGEN.
HIERONDER VINDT U DE HOOFD- EN DEELVRAGEN VAN HET ONDERZOEK......................................10
HOOFDVRAAG: ...............................................................................................................................10
WAT VOOR SUGGESTIES VOOR BEHANDELING KUNNEN ER WORDEN GEGEVEN OP BASIS VAN DE
ANALYSE VAN PTSS EN LVB IN RELATIE TOT MIDDELENGEBRUIK VOOR CLIËNTEN IN DE NIEUWE
LVB-AFDELING IN DE PIET ROORDA KLINIEK WAARDOOR TERUGVAL OF DROP-OUT VOORKOMEN
KAN WORDEN? DEELVRAGEN: A. KOMT DE DIAGNOSE PTSS VAKER VOOR BIJ CLIËNTEN MET LVB
DAN BIJ CLIËNTEN ZONDER LVB IN EEN FORENSISCHE VERSLAVINGSKLINIEK? B. IS ER BIJ CLIËNTEN
MET EEN LVB EN PTSS SIGNIFICANT VAKER SPRAKE VAN EEN TERUGVAL IN
MIDDELENGEBRUIK TIJDENS DE BEHANDELING IN EEN FORENSISCHE VERSLAVINGSKLINIEK DAN BIJ
CLIËNTEN MET LVB MAAR ZONDER PTSS? C. IS ER BIJ CLIËNTEN MET EEN LVB EN PTSS VAKER
SPRAKE VAN DROP-OUT TIJDENS BEHANDELING IN EEN FORENSISCHE VERSLAVINGSKLINIEK DAN
BIJ CLIËNTEN MET LVB MAAR ZONDER PTSS? D. HOE HOUDEN BEHANDELAREN OP DIT MOMENT
REKENING MET DE CO-MORBIDITEIT VAN LVB EN PTSS IN DE BEHANDELING? WELK
BEHANDELAANBOD PASSEN ZIJ MOMENTEEL TOE EN WAT VOOR EEN BEHANDELING RADEN ZIJ
AAN?...............................................................................................................................................10
4
middelengebruik in een forensische
verslavingskliniek: hoe vaak komt het
voor en welke behandeling sluit aan?
Naam: Liselotte Feenstra
Studentnummer: 427837
Datum: 16-08-2020
Eerste beoordelaar: Sandra van Dorsten
Tweede beoordelaar: Frederieke Hermsen
1
,Samenvatting
In opdracht van de Piet Roorda kliniek is er onderzoek gedaan onder cliënten met een licht
verstandelijke beperking (LVB) in combinatie met Posttraumatische stressstoornis (PTSS) en
middelen gebruik. Er is onderzocht hoe vaak de co-morbiditeit LVB, PTSS en
middelengebruik voor komt en welke behandeling aansluit. Het onderzoek is opgezet omdat
het afgelopen jaar het aantal cliënten met een trauma is toegenomen in de Piet Roorda
kliniek. Tevens is een fors aantal cliënten teruggevallen in het gebruik van middelen op de
LVB (Licht Verstandelijke Beperking) afdeling. Dit is mij verteld door Henny Klaver, hoofd
psychiater van de Piet Roorda kliniek (persoonlijke communicatie, 2020). Zij is ook de
opdrachtgever van dit traject. De opdrachtgever wil graag weten of er een verband is tussen
LVB, trauma (Post Traumatische Stress Stoornis) en deze terugvallen, om zo terugval in
middelen gebruik en drop-out in de behandeling te verminderen. Als er inderdaad een
verband is tussen LVB, PTSS en middelengebruik wil de opdrachtgever graag een advies over
de behandeling voor deze doelgroep, omdat de Piet Roorda kliniek vindt dat elke cliënt recht
heeft op een aansluitende behandeling.
Het onderzoek is gedaan door middel van dossieronderzoek om te analyseren hoe vaak de
co-morbiditeit LVB, PTSS en middelengebruik voorkomt en of deze co-morbiditeit
samenhangt met de forse toename van terugval in middelengebruik en drop-out tijdens de
behandeling. Om te onderzoeken welke behandeling aansluit is er een gestructureerd
interview gehouden met relevante behandelaren en is er een literatuurstudie gedaan.
Uit het dossieronderzoek is naar voren gekomen dat er maar 5% van de cliënten in de Piet
Roorda kliniek de co-morbiditeit LVB, PTSS en middelengebruik hebben en dat er niet vaker
sprake is van terugval in middelengebruik en drop-out tijdens de behandeling bij cliënten
met de co-morbiditeit LVB, PTSS en middelengebruik. Dit is echter niet met zekerheid te
stellen omdat tijdens het dossieronderzoek ook naar voren komt dat bij 24% van de cliënten
in de Piet Roorda kliniek de IQ score niet in het dossier staat genoteerd. Uit de interviews
komt naar voren dat de huidige behandelingen worden aanraden. Dat zijn de Eye-Movement
Desensitization and Reprocessing therapie, Imaginair exposure therapie, Cognitieve
gedragstherapie, Psychomotorische therapie, “Seeking Safety”, “Verslaving de baas” en
schematherapie. Wel wordt aangeraden deze behandelingen met verbeteringen toe te
passen:
De “Seeking Safety” moet worden gebruikt voor de behandeling.
Er moet rekening worden gehouden met de taal en het tempo van cliënten die gediagnosticeerd zijn
met de co-morbiditeit LVB, PTSS en middelengebruik.
Er moet worden gescreend op PTSS wanneer een cliënt de diagnose LVB heeft, omdat er een
vermoeden is dat het vaker voorkomt bij deze doelgroep.
De behandelaren moeten worden bijgeschoold over deze co-morbiditeit.
Er moet psycho-educatie worden gegeven aan de cliënten over de co-morbiditeit zodat ze weten wat
het inhoudt.
De DITS-LVB (een vragenlijst over de co-morbiditeit LVB en PTSS) moet worden toegepast) voor de co-
morbiditeit LVB, PTSS en middelengebruik.
Uit het literatuuronderzoek komt naar voren dat de enige behandeling die zich specifiek
richt op de gehele co-morbiditeit LVB, PTSS en middelengebruik de “Seeking Safety+” is. Hier
2
,is echter alleen nog een pilot studie van. Andere behandelingen die effectief lijken te werken
op cliënten met de co-morbiditeit zijn CGT, EMDR en psychomotorische therapie. Ten slotte
is er nog een training die zich richt op cliënten met LVB en middelengebruik die effectief lijkt
te zijn. Dit is de therapie “Sterker dan de kick”.
Naar aanleiding van het onderzoek is geadviseerd De Seeking Safety+ toe te passen voor
cliënten met de co-morbiditeit LVB, PTSS en middelengebruik op de nieuwe LVB afdeling in
de Piet Roorda kliniek. Tevens wordt aangeraden om onderzoek te doen naar hoe het komt
dat er bij 24% van de cliënten in de Piet Roorda kliniek de IQ scores niet in USER (het
elektronisch patiëntendossier) staat. Aangeraden wordt om, wanneer de oorzaak van de
onbekende IQ scores in USER bekend en verholpen is, nogmaals onderzoek te doen naar de
co-morbiditeit LVB, PTSS en middelengebruik en de toename van terugval in
middelengebruik tijdens de behandeling en drop-out uit de behandeling.
3
, Inhoudsopgav
SAMENVATTING................................................................................................................................2
1. AANLEIDING, DOELSTELLING, ONDERZOEKSVRAGEN EN BETROKKENEN.......................................7
AANLEIDING......................................................................................................................................7
DOELSTELLING...................................................................................................................................8
OMDAT ER NOG NIET DUIDELIJK IS HOE BEHANDELAREN REKENING HOUDEN MET DE CO-
MORBIDITEIT VAN LVB EN PTSS IS VAN TEVOREN BEDACHT DAT HET MOGELIJK OOK NUTTIG IS OM
IN GESPREK TE GAAN MET DE BEHANDELAREN OVER DEZE CO-MORBIDITEIT MET DE VOLGENDE
DOELSTELLING:................................................................................................................................10
ER IS DUIDELIJK HOE BEHANDELAREN OP DIT MOMENT REKENING HOUDEN MET DE CO-
MORBIDITEIT VAN LVB, PTSS EN TERUGVAL IN MIDDELENGEBRUIK IN DE BEHANDELING. HIERBIJ IS
OOK DUIDELIJK WELK BEHANDELAANBOD ZIJ OP DIT MOMENT HEBBEN VOOR DEZE DOELGROEP
EN WAT VOOR BEHANDELING ZIJ ZOUDEN AANRADEN...................................................................10
MET BOVENSTAANDE GEGEVENS KAN EEN ADVIES WORDEN GEGEVEN AAN DE OPDRACHTGEVER
OVER EEN MOGELIJKE NIEUWE BEHANDELING. DE VRAAG IS OF DE HUIDIGE BEHANDELING MOET
WORDEN AANGEPAST VOOR CLIËNTEN MET LVB, PTSS EN MIDDELEN GEBRUIKEN OF DAT ER
MOGELIJK VERVOLGONDERZOEK MOET KOMEN NAAR DE GEDRAGINGEN DIE SOMMIGE CLIËNTEN
OP DE AFDELING VERTONEN...........................................................................................................10
ONDERZOEKSVRAGEN.....................................................................................................................10
BOVENSTAANDE PROBLEEMANALYSE HEEFT GELEID TOT DE VOLGENDE ONDERZOEKSVRAGEN.
HIERONDER VINDT U DE HOOFD- EN DEELVRAGEN VAN HET ONDERZOEK......................................10
HOOFDVRAAG: ...............................................................................................................................10
WAT VOOR SUGGESTIES VOOR BEHANDELING KUNNEN ER WORDEN GEGEVEN OP BASIS VAN DE
ANALYSE VAN PTSS EN LVB IN RELATIE TOT MIDDELENGEBRUIK VOOR CLIËNTEN IN DE NIEUWE
LVB-AFDELING IN DE PIET ROORDA KLINIEK WAARDOOR TERUGVAL OF DROP-OUT VOORKOMEN
KAN WORDEN? DEELVRAGEN: A. KOMT DE DIAGNOSE PTSS VAKER VOOR BIJ CLIËNTEN MET LVB
DAN BIJ CLIËNTEN ZONDER LVB IN EEN FORENSISCHE VERSLAVINGSKLINIEK? B. IS ER BIJ CLIËNTEN
MET EEN LVB EN PTSS SIGNIFICANT VAKER SPRAKE VAN EEN TERUGVAL IN
MIDDELENGEBRUIK TIJDENS DE BEHANDELING IN EEN FORENSISCHE VERSLAVINGSKLINIEK DAN BIJ
CLIËNTEN MET LVB MAAR ZONDER PTSS? C. IS ER BIJ CLIËNTEN MET EEN LVB EN PTSS VAKER
SPRAKE VAN DROP-OUT TIJDENS BEHANDELING IN EEN FORENSISCHE VERSLAVINGSKLINIEK DAN
BIJ CLIËNTEN MET LVB MAAR ZONDER PTSS? D. HOE HOUDEN BEHANDELAREN OP DIT MOMENT
REKENING MET DE CO-MORBIDITEIT VAN LVB EN PTSS IN DE BEHANDELING? WELK
BEHANDELAANBOD PASSEN ZIJ MOMENTEEL TOE EN WAT VOOR EEN BEHANDELING RADEN ZIJ
AAN?...............................................................................................................................................10
4
