INHOUDSOPGAVE
1. inleiding ............................................................................................................................................................ 3
2. algemeen onderzoek ......................................................................................................................................... 3
3. bijkomende onderzoeken .................................................................................................................................. 5
4. medicatie geven ................................................................................................................................................ 6
5. verwondingen ................................................................................................................................................... 8
5.1 kneuzingen ............................................................................................................................................................... 8
5.2 schaafwonde ............................................................................................................................................................ 8
5.3 snijwond ................................................................................................................................................................... 8
5.4 complicaties ............................................................................................................................................................. 9
5.5 bloedingen.............................................................................................................................................................. 10
5.6 verbanden .............................................................................................................................................................. 10
5.6.1 enkele belangrijke basisregels ........................................................................................................................ 10
5.6.2 hoefverband ................................................................................................................................................... 11
5.6.3 kootholteverband – kogelverband ................................................................................................................. 11
5.6.4 pijpkogelverband ............................................................................................................................................ 11
5.6.5 radius en tibia ................................................................................................................................................. 11
5.6.6 hoofdverband ................................................................................................................................................. 11
5.6.7 buikverband .................................................................................................................................................... 11
5.7 breuken .................................................................................................................................................................. 12
5.7.1 het voorbeen: botbreuken ondervoet (gebied 1) ........................................................................................... 13
5.7.2 het voorbeen: botbreuken radius (gebied 2).................................................................................................. 14
5.7.3 het voorbeen: botbreuken bovenarm (scapula, humerus) (gebied 3) ........................................................... 14
5.7.4 het achterbeen: botbreuken onderbeen (gebied 1) (idem voorbeen) ........................................................... 14
5.7.5 het achterbeen: botbreuken onderbeen (tibia) (gebied 2) ............................................................................ 15
5.7.6 het achterbeen: bovenbeen (femur) (gebied 3) ............................................................................................. 15
5.7.7 transport ......................................................................................................................................................... 15
6. aandoeningen aan het spijsverteringsstelsel ................................................................................................... 16
6.1 aandoeningen in de mond...................................................................................................................................... 16
6.2 aandoeningen van de slokdarm ............................................................................................................................. 19
6.3 aandoeningen van de maag ................................................................................................................................... 20
6.4 aandoeningen aan de darmen ............................................................................................................................... 23
7. aandoeningen aan het ademhalingsstelsel ...................................................................................................... 35
7.1 aandoeningen aan de neus .................................................................................................................................... 35
7.2 aandoeningen van de sinussen ....................................................................................................................... 35
7.3 aandoeningen larynx = strottenhoofd............................................................................................................. 36
1
, 7.4 aandoeningen van diepere luchtwegen .......................................................................................................... 37
8. aandoeningen aan de huid .............................................................................................................................. 42
8.1 schimmel – dermatofytose ..................................................................................................................................... 42
8.2 dermatofilose ......................................................................................................................................................... 43
8.3 schurft .................................................................................................................................................................... 43
8.4 luizen ...................................................................................................................................................................... 44
8.5 papillomatose = wratten ........................................................................................................................................ 45
8.6 teken ...................................................................................................................................................................... 45
8.7 zomerschurft – zomereczeem................................................................................................................................. 47
8.8 mok ........................................................................................................................................................................ 48
8.9 equine sarcoïd ........................................................................................................................................................ 48
9. endocrinologische aandoeningen .................................................................................................................... 52
9.1 cushing of ppid ....................................................................................................................................................... 52
9.2 equin metabool syndroom ..................................................................................................................................... 54
10. huisvesting .................................................................................................................................................. 56
10.1 inleiding ................................................................................................................................................................ 56
10.2 stalklimaat ........................................................................................................................................................... 56
10.3 verschillende types stallen.................................................................................................................................... 57
11. beengebreken bij paarden .......................................................................................................................... 61
11.1 kreupelheden........................................................................................................................................................ 61
11.2 kreupheid bij paard .............................................................................................................................................. 62
12. tandheelkunde ............................................................................................................................................ 64
2
, DIERENZORG PAARD
1. INLEIDING
Het zieke paard
2. ALGEMEEN ONDERZOEK
- Vaste volgorde
o Ademhaling > pols > temperatuur > slijmvliezen > lymfeknopen
- Ademhaling
o Ademhalingsfrequentie
§ Kijken naar flanken
• Moeilijk te zien? => hand op flank leggen en ademhaling voelen
§ 10-15 ADH/min
o Type ademhaling
§ Normaal => costo-abdominaal
§ Afwijkend ademtype
• Sterkere activiteit buikspieren: dempigheid of chronische aandoeningen van
de longen
o Abnormale bijgeluiden
§ Stridor
• Bij problemen bovenste luchtwegen of in neus
• Aanwijzing ruimte innemende processen neusholte
§ Luchtdoorstroming uit neusgaten controleren
• Voelen met hand
• Wattenpluisje voor neusgat houden
o Ene neusgang dicht => wattenvezels bewegen aan die kant niet mee
o Letten op neusvloei en/of afwijkende geur
- Pols
o Frequentie
§ 25-45 slagen/min
§ Hoger bij jonge of kleinere paarden (55-75x/min)
§ Bij rust!
§ Hoger bij inspanning, koorts, pijn
• Koliek => versnelde hartslag
o Regelmatigheid pols
§ Regelmatige onregelmatigheid: sportpaard
§ Onregelmatige onregelmatigheid = fout!
o Krachtigheid pols
§ Uitdroging zorgt voor minder voelbare pols
o Nemen thv onderkaak
§ Arteria facialis
o Nemen thv de achterpoot
§ Arteria metatarsalis
3
, o Nemen thv voorpoot
§ Arteria digitalis communis
- Temperatuur
o Rectaal
o 37-38,2
§ Hoger = koorts
§ Veulen mag tot 38,5 gaan
o Stijging
§ Arbeid-stress, ontstekingen, koliek
o Daling
§ Shock, uitdroging, uitputting
- Slijmvliezen
o Binnenzijde mond, neus en oogleden
o Roze, glad en vochtig
o Geen bloedingen, verkleuringen of kleine bloeduitstortingen
o Koorts
§ Te rode slijmvliezen
o Soms ook door lokale ontsteking
o Bloedarmoede of shock
§ Bleke slijmvliezen
o Bacteriële infecties bloedbaan
§ Kleine bloedingen = petechiën
o Ernstige koliek, stofwisselingsstoornissen, hartproblemen
§ Grauwe, blauwachtige slijmvliezen
o CRT
§ Doorbloeding via slijmvliezen bepalen
= capilary refill time
§ Snelheid bepalen waarmee kleine bloedvaten weer opvullen
o Zetten er druk op
§ >2s: verstoring doorbloeding
o Sclera bekijken
§ Normaal witachtig
§ Gele verkleuring
o Problemen met lever
o Door bilirubine
o Treedt sneller op bij paarden
§ Geen galblaas
§ Niet altijd aanwijzing voor ernstige leveraandoeningen
§ Twijfel: dierenarts!
- Lymfeknopen
o Poortwachters van bepaald deel lichaam
o Ontsteking
§ Plaatselijke lymfeknoop zwelt op, voelt warm aan en wordt harder
4
1. inleiding ............................................................................................................................................................ 3
2. algemeen onderzoek ......................................................................................................................................... 3
3. bijkomende onderzoeken .................................................................................................................................. 5
4. medicatie geven ................................................................................................................................................ 6
5. verwondingen ................................................................................................................................................... 8
5.1 kneuzingen ............................................................................................................................................................... 8
5.2 schaafwonde ............................................................................................................................................................ 8
5.3 snijwond ................................................................................................................................................................... 8
5.4 complicaties ............................................................................................................................................................. 9
5.5 bloedingen.............................................................................................................................................................. 10
5.6 verbanden .............................................................................................................................................................. 10
5.6.1 enkele belangrijke basisregels ........................................................................................................................ 10
5.6.2 hoefverband ................................................................................................................................................... 11
5.6.3 kootholteverband – kogelverband ................................................................................................................. 11
5.6.4 pijpkogelverband ............................................................................................................................................ 11
5.6.5 radius en tibia ................................................................................................................................................. 11
5.6.6 hoofdverband ................................................................................................................................................. 11
5.6.7 buikverband .................................................................................................................................................... 11
5.7 breuken .................................................................................................................................................................. 12
5.7.1 het voorbeen: botbreuken ondervoet (gebied 1) ........................................................................................... 13
5.7.2 het voorbeen: botbreuken radius (gebied 2).................................................................................................. 14
5.7.3 het voorbeen: botbreuken bovenarm (scapula, humerus) (gebied 3) ........................................................... 14
5.7.4 het achterbeen: botbreuken onderbeen (gebied 1) (idem voorbeen) ........................................................... 14
5.7.5 het achterbeen: botbreuken onderbeen (tibia) (gebied 2) ............................................................................ 15
5.7.6 het achterbeen: bovenbeen (femur) (gebied 3) ............................................................................................. 15
5.7.7 transport ......................................................................................................................................................... 15
6. aandoeningen aan het spijsverteringsstelsel ................................................................................................... 16
6.1 aandoeningen in de mond...................................................................................................................................... 16
6.2 aandoeningen van de slokdarm ............................................................................................................................. 19
6.3 aandoeningen van de maag ................................................................................................................................... 20
6.4 aandoeningen aan de darmen ............................................................................................................................... 23
7. aandoeningen aan het ademhalingsstelsel ...................................................................................................... 35
7.1 aandoeningen aan de neus .................................................................................................................................... 35
7.2 aandoeningen van de sinussen ....................................................................................................................... 35
7.3 aandoeningen larynx = strottenhoofd............................................................................................................. 36
1
, 7.4 aandoeningen van diepere luchtwegen .......................................................................................................... 37
8. aandoeningen aan de huid .............................................................................................................................. 42
8.1 schimmel – dermatofytose ..................................................................................................................................... 42
8.2 dermatofilose ......................................................................................................................................................... 43
8.3 schurft .................................................................................................................................................................... 43
8.4 luizen ...................................................................................................................................................................... 44
8.5 papillomatose = wratten ........................................................................................................................................ 45
8.6 teken ...................................................................................................................................................................... 45
8.7 zomerschurft – zomereczeem................................................................................................................................. 47
8.8 mok ........................................................................................................................................................................ 48
8.9 equine sarcoïd ........................................................................................................................................................ 48
9. endocrinologische aandoeningen .................................................................................................................... 52
9.1 cushing of ppid ....................................................................................................................................................... 52
9.2 equin metabool syndroom ..................................................................................................................................... 54
10. huisvesting .................................................................................................................................................. 56
10.1 inleiding ................................................................................................................................................................ 56
10.2 stalklimaat ........................................................................................................................................................... 56
10.3 verschillende types stallen.................................................................................................................................... 57
11. beengebreken bij paarden .......................................................................................................................... 61
11.1 kreupelheden........................................................................................................................................................ 61
11.2 kreupheid bij paard .............................................................................................................................................. 62
12. tandheelkunde ............................................................................................................................................ 64
2
, DIERENZORG PAARD
1. INLEIDING
Het zieke paard
2. ALGEMEEN ONDERZOEK
- Vaste volgorde
o Ademhaling > pols > temperatuur > slijmvliezen > lymfeknopen
- Ademhaling
o Ademhalingsfrequentie
§ Kijken naar flanken
• Moeilijk te zien? => hand op flank leggen en ademhaling voelen
§ 10-15 ADH/min
o Type ademhaling
§ Normaal => costo-abdominaal
§ Afwijkend ademtype
• Sterkere activiteit buikspieren: dempigheid of chronische aandoeningen van
de longen
o Abnormale bijgeluiden
§ Stridor
• Bij problemen bovenste luchtwegen of in neus
• Aanwijzing ruimte innemende processen neusholte
§ Luchtdoorstroming uit neusgaten controleren
• Voelen met hand
• Wattenpluisje voor neusgat houden
o Ene neusgang dicht => wattenvezels bewegen aan die kant niet mee
o Letten op neusvloei en/of afwijkende geur
- Pols
o Frequentie
§ 25-45 slagen/min
§ Hoger bij jonge of kleinere paarden (55-75x/min)
§ Bij rust!
§ Hoger bij inspanning, koorts, pijn
• Koliek => versnelde hartslag
o Regelmatigheid pols
§ Regelmatige onregelmatigheid: sportpaard
§ Onregelmatige onregelmatigheid = fout!
o Krachtigheid pols
§ Uitdroging zorgt voor minder voelbare pols
o Nemen thv onderkaak
§ Arteria facialis
o Nemen thv de achterpoot
§ Arteria metatarsalis
3
, o Nemen thv voorpoot
§ Arteria digitalis communis
- Temperatuur
o Rectaal
o 37-38,2
§ Hoger = koorts
§ Veulen mag tot 38,5 gaan
o Stijging
§ Arbeid-stress, ontstekingen, koliek
o Daling
§ Shock, uitdroging, uitputting
- Slijmvliezen
o Binnenzijde mond, neus en oogleden
o Roze, glad en vochtig
o Geen bloedingen, verkleuringen of kleine bloeduitstortingen
o Koorts
§ Te rode slijmvliezen
o Soms ook door lokale ontsteking
o Bloedarmoede of shock
§ Bleke slijmvliezen
o Bacteriële infecties bloedbaan
§ Kleine bloedingen = petechiën
o Ernstige koliek, stofwisselingsstoornissen, hartproblemen
§ Grauwe, blauwachtige slijmvliezen
o CRT
§ Doorbloeding via slijmvliezen bepalen
= capilary refill time
§ Snelheid bepalen waarmee kleine bloedvaten weer opvullen
o Zetten er druk op
§ >2s: verstoring doorbloeding
o Sclera bekijken
§ Normaal witachtig
§ Gele verkleuring
o Problemen met lever
o Door bilirubine
o Treedt sneller op bij paarden
§ Geen galblaas
§ Niet altijd aanwijzing voor ernstige leveraandoeningen
§ Twijfel: dierenarts!
- Lymfeknopen
o Poortwachters van bepaald deel lichaam
o Ontsteking
§ Plaatselijke lymfeknoop zwelt op, voelt warm aan en wordt harder
4
