Samenvatting Personen en Familierecht '24-'25: lesnotities + powerpoint + examenvragen !!!

Personen en familierecht

o Geen datums van arresten kunnen geven!

Afstamming en adoptie

Afstamming

Inleiding: begrip historiek

Inleiding

o Kan een kind het vaderschap van de vermoedelijke biologische vader laten
vaststellen, ook al was de moeder op het ogenblik van de geboorte met iemand
anders gehuwd? Hoe en onder welke voorwaarden? Speelt de leeftijd van het kind
hierbij een rol? Kan het kind een DNA-test eisen en wat als de vermeende vader dit
weigert?
o Floris (37 j.) heeft sinds enkele maanden een latrelatie met Daisy (36 j). Ze komen
allebei uit een langdurige relatie en hebben geen van beiden kinderen. De relatie
tussen Floris en Daisy kent ups en downs. Daisy blijkt zwanger te zijn. Dat was niet
het plan. Na veel gepieker beslist Daisy om het kind te houden, ook al wil Floris dat
niet. Floris weet zich geen raad met deze situatie.
 Floris wil weten wat juridisch zijn opties zijn m.b.t. het kind en de daaraan
verbonden gevolgen
o Eva heeft een friends-with-benefits relatie met een man, Wout. Ze raakt ongepland
zwanger. In paniek verbreekt ze de relatie; ze ziet in de man geen geschikte
vaderfiguur en ze wil hem uit haar leven en dat van het kind. Nog tijdens de
zwangerschap ontmoet ze een wat oudere man, Steven, met wie ze een stabiele
relatie uitbouwt. Deze man erkent het kind bij de geboorte. Een paar jaar later,
komen ze Wout tegen. Wout vindt dat het kind wel erg goed op hem lijkt. Hij begint
te rekenen en komt tot de slotsom dat het kind waarschijnlijk door hem is verwekt.
 Kan een man een kind erkennen, wetende dat hij het niet verwekt heeft?
 Kan Wout het vaderschap van het kind opeisen? Hoe, onder welke
voorwaarden?

Begrip

o Staat van de persoon (art. 6 § 2 Oud BW)
 § 2. De staat van een persoon is het geheel van bepaalde hoedanigheden van
een persoon die zijn rechtspositie in de familie en in de maatschappij bepalen
en die hem onderscheiden van de andere personen wat het bezit en de
uitoefening van bepaalde rechten betreft.
o Oorspronkelijke afstamming ( adoptieve afstamming)
 Vanaf geboorte ( vanaf neerlegging verzoekschrift)
 Kan retroactief werken
o Afstamming moederszijde en vaderszijde
 Traditionele indeling man-vrouw

, o Vanaf 1/1/2015: afstamming meemoederszijde
 Moeder en meemoeder
 Zelfde regels als vaderszijde
o NIET:
 Oorspronkelijke afstammingsgrond is niet mogelijk bij 3 partners
 Bv: 2 vrouwen en biologische vader --> die vader heeft dan geen rechten
 Bv: 2 mannen --> geen oorspronkelijke afstammingsband mogelijk, 1 van de 2
vaders zal die moeten adopteren
 Anders bij 2 mannen, omdat er geen moeder is die het baart in dat
geval en daarom is er sprake van adoptie en zal de draagmoeder haar
ouderlijke rechten moeten afstaan zodat de andere vader die kan
adopteren
o Afstamming in juridische zin --> je kan dat niet onderling overeenkomen
 In beginsel biologische band
 Wil van betrokkenen
 Bv: Sarah, Finn, Adam en Noah --> Sarah ontmoet Adam en ze krijgen
een baby Finn en dat was niet de bedoeling van de one-night-stand.
Adam vertrekt en laat niets meer van zich horen. Sarah ontmoet een
nieuwe man Noah en hij zegt dat die voor Finn wil zorgen. Sarah is
daar mee akkoord dat Noah het kind erkent. Dat kan juridisch gezien
wel! --> puur door de wil, laat de wet dat toe
 Socio-affectieve realiteit --> feitelijke omstandigheden of iemand zich
gedraagt als moeder en vader, ook al is die het niet persé biologisch gezien
 Bezit van staat – art. 331nonies Oud BW (moet duurzaam zijn, niet
persé actueel en ook niet vanaf de geboorte van het kind)
> Feitelijke toestand
> Bewijs
> Voortdurend
> Bv: situatie van Adam, Finn en Noah -->

Historiek

o Oud BW, Boek I, Titel VII. Afstamming
o Oud BW 1804: wettige vs. onwettige kinderen
 Discriminatie “onwettige” kinderen
 Vaststelling afstamming
 Gevolgen afstamming
o Arrest Marckx, EHRM 13 juni 1979 – zie Blackboard
 Ook niet huwelijks gezinsleven valt onder artikel 8 EVRM
 Onderscheid wettige en onwettige kinderen strijdig met artikel 8 EVRM
o Afstammingswet 31 maart 1987 (nav arrest Marckx)
 Zodat kinderen buiten en binnen het huwelijk niet meer anders worden
behandeld
o Afstammingswet 1 juli 2006
 Getrouwd zijn of niet-getrouwd zijn speelt nogsteeds een rol, maar niet meer
op een discriminerende manier
o Wet Medisch Begeleide Voortplanting 6 juli 2007

,  Bepaalde afstemmingsregels staan niet in het BW maar in de bovenvermelde
wet
o Wet 5 mei 2014 vaststelling afstamming meemoederszijde
 Meemoeder moet niet langer adopteren ( mannenpaar)
 Zelfde regels als vaderszijde
o Sinds 2014 geen fundamentele hervormingen meer, MAAR…
o Sluipende hervorming door rechtspraak Grondwettelijk Hof: toetsing aan 10, 11, 22
en 22bis Gw via prejudiciële vragen
 Wetgeving verdwijnt niet uit de wet --> rechtspraak moet je lezen vanuit de
bepalingen van het GwH
 Discussie rechtsgevolgen
 Individualisering afstammingsrecht – wettenrecht → rechtersrecht
 Staat heel duidelijk in de wet --> wettenrecht
 Abstracte regels mogen we niet zomaar toepassen, er moet plaats
zijn voor interpretatie --> rechtersrecht
 Er moet ruimte zijn voor de rechters dat ze concreet en specifiek
kunnen toepassen --> kijken naar de concrete en belanghebbende
omstandigheden




o Wet 21 december 2018: reparaties
 Niet alle ongrondwettigheden weggewerkt
o Toekomst
 Meerouderschap
 Kinderen met drie genetische ouders
 Kinderen met drie of vier wensouders
 Solovoortplanting?
 Kunstmatige baarmoeder

Federaal regeerakkoord

o We zorgen voor een modernisering van het afstammingsrecht. Binnen deze rechtstak
moeten we evolueren van een sturende overheid naar een dienend recht. Een nieuw
afstammingsrecht moet rekening houden met alle vormen van ouderschap en ertoe
streven elke discriminatie weg te werken. Het belang van het kind staat hierbij
centraal inclusief zijn recht op identiteit en afstammingsinformatie. Ook andere
aspecten van het familierecht moeten daarbij onder de loep genomen worden.
 Sluipende hervorming aan de slag

, Afstamming moederszijde

Geboorteakte

o Art. 44,2° + art. 312 § 1 oud BW
 = mater semper certa est
o Hoe weet de ABS (ambetenaar van brugerlijke stand) wie bevallen is van een bepaald
kind?
 De arts is verplicht om binnen de dag dat te melden bij de ambtenaar
 Ook de ouders zijn daarvoor verplicht binnen de 15 dagen
o Is de moeder altijd een vrouw?
 Nee, transmannen kunnen veranderen van geslacht zelfs met biologisch
vrouwelijke eigenschappen en kunnen dus ook de ‘moeder’ zijn
o Is de moeder altijd de persoon die van het kind is bevallen, ook bij medisch begeleide
voortplanting of bij draagmoederschap?
 Heeft geen inpact --> de persoon die bevalt heeft nog altijd juridisch
zeggenschap
o Weten we altijd wie van het kind is bevallen?
 Discreet of anoniem bevallen is niet mogelijk! (in Frankrijk wel)
o Betwisting --> vordering bij familierechtbank
 Art. 312 § 2 oud BW
 Wie?
 Wanneer?
> GwH 15 februari 2024, nr. 22/2024
> Het is ongrondwettig dat het kind dat het leugenachtige
karakter van zijn afstamming van moederszijde ontdekt, zijn
vordering tot betwisting van het moederschap binnen het
jaar moet instellen (art. 312 § 2 oud BW schendt art.10,11, 22
Gw.) --> hof wilt dat het kind meer krijgt dan 1 jaar
 Voorwaarde: geen bezit van staat
> “Tenzij” bezit van staat = exceptie van niet-ontvankelijkheid.
> Maar: GwH inzake betwisting vaderschap (zie verder)
 Bewijs: leugenachtig karakter
 Gevolg succesvolle betwisting?
> Het wordt dan retroactief geschorst (gedaan alsof de vrouw
nooit de moeder was als ze effectief dan niet bevallen ervan
is)

Erkenning (vrijwillig, buiten RB) --> veel belangrijker bij vaderszijde

o Art. 313 oud BW
 Toepassingsgebied: art. 313 § 1 oud BW
 Voorwaarde: art. 313 § 1 → art. 329bis
 Hoe? Art. 327 oud BW
 Gehuwde erkenner: art. 313 § 3 oud BW
> Ze moet dat laten weten aan haar echtgenoot, want als je
getrouwd bent is je man automatisch de juridische vader