GEZONDHEIDSBEVORDERING 2025
LES 1 : WAT IS GEZONDHEIDSBEVORDERING
WHO = proces waardoor mensen/groepen van mensen in staat gesteld worden om meer controle te verwerven over
de determinanten van hun gezondheid + zo hun gezondheid te verbeteren (Ottawa Charter – 1986)
ð Gezondheid = toestand van compleet fysiek, mentaal en sociaal welbevinden en niet slechts de
afwezigheid van ziekte of gebrek
ONTSTAAN GEZONDHEIDSBEVORDERING
Bij de Oude Romeinen: Pont du Gard in Frankrijk (aquaduct)
ð Bovenste laag: water
ð Onderste laag: weg voor handelaren
Er was al gezondheidsbevordering voordat de term bestond: Cholera uitbraak in Engeland (1854) met John Snow
ð Bacterie met uitdroging/diarree als gevolg
ð Kwam in watervoorziening: mensen dronken water en werden uitgedroogd dus dronken meer water en
werden nog zieker
ð Dichter bij regenput wonen, meer kans op cholera
Ottawa Charter for Health Promotion (1986)
ð Doel : antwoord geven op specifieke gezondheidsproblemen internationaal
ð Start bij welstellende landen – ‘Hoe welvaartsziekten aanpakken?’
Ø Dementie, parkinson, hart-en vaatziekten
Ø Welstellende landen: meer middelen om dit aan te pakken + mensen worden er ouder
VOORWAARDEN GEZONDHEIDSBEVORDERING
Vrede, bescherming, opleiding, voedsel, inkomen, duurzame middelen, gerechtigheid, rechten van het kind
ð Bescherming: tegen oorlog (wel oorlog dan minder ruimte om aan GB te doen)
ð Duurzame middelen: beleid opstellen dat jaarlijks terugkeerd
Ø Tournéé minerale
ð Gerechtigheid = niet discrimineren (iedereen hetzelfde behandelen ongeacht etnische achtergrond,
huidskleur, leeftijd, geslacht…)
1
,POKÉMON GO
Meest succesvolle gezondheidsbevorderend interventie bij jongeren
ð 1200-2000 stappen/dag, maar…
Ø Kortdurende studie, heel specifieke doelgroepen, barrières hebben sterke invloed (weer), dalend effect
naarmate langer gespeeld
Ø Lange termijn effect onbekend
Duurzaamheid:
ð Niet, want dalend effect en geen jaarlijkse terugkeer
ð Wel, want dagelijks gebruik en meerdere updates om spel interessant te houden
Bv. water en cola zelfde prijzen
ð Niet duurzaam, want je zou de minder gezonde optie kiezen
ð Bier nog goedkoper dus meer kans om bier te drinken
GEZONDHEIDSBEVORDERING EN DUURZAAMHEID
Doel: volgehouden verandering van levensstijl
Basishouding/pijlers gezondheidsbevordering:
- Brede kijk
- Teamwork (intersectoraal)
- Innoverende aanpak
- Wetenschappelijk onderbouwd
Brede kijk:
1) Richten op individu is te eng
ð Impact omgeving en niet op individu focussen
ð Verantwoordelijkheid beleid
2) Verantwoordelijkheid bewegingsdeskundige
ð Bigger picture
ð Alleen kan je niet alles
Bv. gezonde voeding keten even kort van afstand als fastfoodketen
Bv. openbaar vervoer: veel stoelen leeg, je gaat onbewust neerzitten
Teamwork:
1) Werk samen binnen gezondheidszorg
ð Rol binnen multidisciplinair team (adviseren, activeren…)
2) Leg connecties buiten gezondheidszorg
ð Geen focus geeft verschil in impact
3) Betrek doelgroep
ð Vermijd ivoren-toren-syndroom
Planningsgroep: doelpopulatie, gebruikers en resource group met invloed, expertise, diversiteit in invalshoeken,
verantwoordelijkheid en autoriteit en commitment
2
, ð Dynamisch + intersectoraal werken
ð Doelgroep
Ø Kinderen, leerkrachten
Ø Doelgroep betrekken bij ontwikkeling interventie
ð Gebruikers
Ø Personen die interventie bij doelgroep gaan brengen
Ø Leerkrachten implementeren iets voor leerlingen
ð Resource group
Ø Middelen/mensen met bepaalde expertise/infrastructuur
Ø Mensen die een app/site kunnen maken
Ø Financieel, diëtisten, verantwoordelijke sporthal
Bewegingsdeskunige = T-shaped professional (interdisciplinair)
ð Horizontale lijn: generalist
Ø Goed in verschillende zaken, maar geen expert in 1 iets
ð Verticale lijn: expert
Ø Gespecialiseerd in 1 iets
ð T-shaped professional
Ø Goed in verschillende zaken en gespecialiseerd in 1 iets
Innoverende aanpak:
Lucky Luke: vroeger sigaret in mond op strippagina, nu een stokje
Angelina Jolie: ontdekte vroegtijdig dat ze meer risico op borstkanker had door speciale test daardoor stijging van
testen bij fans omdat Angelina preventief borsten liet amputeren (taboe doorbreken)
ð Grafiek: in semesters opgedeeeld, maar piek kwam later
Ø Veel tijd tussen doktersafspraak en daadwerkelijke amputatie
Thuis: thema borstkanker komt aan bod met voldoende info errond
Coca Cola: distributie van cola gebeurd in veel landen, daarin worden medicijnen meegegeven zodat deze ook overal
beschikbaar kunnen zijn voor de bevolking
Wetenschappelijk onderbouwd:
1) We leven in kennismaatschappij
Ø Enorm veel info beschikbaar
Ø Niets extra gaan testen als er al vele studies beschikbaar zijn
2) Brengt nieuwe uitdagingen met zich mee
Ø Verzamelen van relevante info (databanken)
Ø Evalueren van kwaliteit van info (jaartal en bronnen)
Ø Meta-analyse = 1 groot artikel dat meerdere samenvat over zelfde onderwerp
Ø Vertalen info naar praktijk
Bv. Cryotherapie:
ð Gekopieerd van topatleten
ð Wetenschappelijk: veel onduidelijkheid, vergelijking met “geen cooling-down”, mogelijke schade, placebo-
effect…
3
, è Voorzichtig zijn met hypes
ð Gat in de markt, maar niet wetenschappelijk onderbouwd
ð Gezonder maken = evidence based werken, maar kritisch blijven
Bv. turkesterone:
ð Steroïden van planten (uitgetest bij muizen)
ð Had bij mensen geen effect, maar kostte veel geld
Bv. shilajit:
ð Sap van bepaalde bomen in bergen dat testosteron bij zowel mannen als vrouwen kan verhogen
ð Niet onderzocht, maar mensen namen het wel
Ø Iedereen slaapt of eet op bepaalde dagen beter dan anders, dit heeft ook invloed op inspanning
Bv. coca-cola blijft aan marketing doen
ð Ookal is cola ongezond
ð Cola zegt als je voldoende gaat bewegen heb je minder last van overgewicht, dus is het niet erg als je even
zondigt met frisdrank (etisch niet verantwoord)
BASISBEGRIPPEN
Fysieke activiteit = het in beweging zijn, kan licht/matig/hoog intensief zijn
Ø Licht: wandelen
Ø Matig: rustig joggen
Ø Hoog: krachttraining
Sedentaire levensstijl = stilzitten voor een lange tijd
ð Meten met MET-waarden
Langdurig zitten = langer dan een halfuur zitten
Sedentaire levensstijl + fysiek actief zijn:
ð Ja, want 150min matig intensief bewegen per week
Ø Maandag: 3u lopen en de rest van de week in de zetel liggen (marathonloper)
Ø Belangrijk om sedentaire levensstijl om het halfuur te onderbreken
ð Goede balans in zoeken
Zitten is nieuwe roken:
ð Overdreven, want is beide niet gezond, maar van roken heb je meer kans op longkanker
Practice based evidence = meer testen in praktijk
Evidence based practice = meer bestudeerd
4
LES 1 : WAT IS GEZONDHEIDSBEVORDERING
WHO = proces waardoor mensen/groepen van mensen in staat gesteld worden om meer controle te verwerven over
de determinanten van hun gezondheid + zo hun gezondheid te verbeteren (Ottawa Charter – 1986)
ð Gezondheid = toestand van compleet fysiek, mentaal en sociaal welbevinden en niet slechts de
afwezigheid van ziekte of gebrek
ONTSTAAN GEZONDHEIDSBEVORDERING
Bij de Oude Romeinen: Pont du Gard in Frankrijk (aquaduct)
ð Bovenste laag: water
ð Onderste laag: weg voor handelaren
Er was al gezondheidsbevordering voordat de term bestond: Cholera uitbraak in Engeland (1854) met John Snow
ð Bacterie met uitdroging/diarree als gevolg
ð Kwam in watervoorziening: mensen dronken water en werden uitgedroogd dus dronken meer water en
werden nog zieker
ð Dichter bij regenput wonen, meer kans op cholera
Ottawa Charter for Health Promotion (1986)
ð Doel : antwoord geven op specifieke gezondheidsproblemen internationaal
ð Start bij welstellende landen – ‘Hoe welvaartsziekten aanpakken?’
Ø Dementie, parkinson, hart-en vaatziekten
Ø Welstellende landen: meer middelen om dit aan te pakken + mensen worden er ouder
VOORWAARDEN GEZONDHEIDSBEVORDERING
Vrede, bescherming, opleiding, voedsel, inkomen, duurzame middelen, gerechtigheid, rechten van het kind
ð Bescherming: tegen oorlog (wel oorlog dan minder ruimte om aan GB te doen)
ð Duurzame middelen: beleid opstellen dat jaarlijks terugkeerd
Ø Tournéé minerale
ð Gerechtigheid = niet discrimineren (iedereen hetzelfde behandelen ongeacht etnische achtergrond,
huidskleur, leeftijd, geslacht…)
1
,POKÉMON GO
Meest succesvolle gezondheidsbevorderend interventie bij jongeren
ð 1200-2000 stappen/dag, maar…
Ø Kortdurende studie, heel specifieke doelgroepen, barrières hebben sterke invloed (weer), dalend effect
naarmate langer gespeeld
Ø Lange termijn effect onbekend
Duurzaamheid:
ð Niet, want dalend effect en geen jaarlijkse terugkeer
ð Wel, want dagelijks gebruik en meerdere updates om spel interessant te houden
Bv. water en cola zelfde prijzen
ð Niet duurzaam, want je zou de minder gezonde optie kiezen
ð Bier nog goedkoper dus meer kans om bier te drinken
GEZONDHEIDSBEVORDERING EN DUURZAAMHEID
Doel: volgehouden verandering van levensstijl
Basishouding/pijlers gezondheidsbevordering:
- Brede kijk
- Teamwork (intersectoraal)
- Innoverende aanpak
- Wetenschappelijk onderbouwd
Brede kijk:
1) Richten op individu is te eng
ð Impact omgeving en niet op individu focussen
ð Verantwoordelijkheid beleid
2) Verantwoordelijkheid bewegingsdeskundige
ð Bigger picture
ð Alleen kan je niet alles
Bv. gezonde voeding keten even kort van afstand als fastfoodketen
Bv. openbaar vervoer: veel stoelen leeg, je gaat onbewust neerzitten
Teamwork:
1) Werk samen binnen gezondheidszorg
ð Rol binnen multidisciplinair team (adviseren, activeren…)
2) Leg connecties buiten gezondheidszorg
ð Geen focus geeft verschil in impact
3) Betrek doelgroep
ð Vermijd ivoren-toren-syndroom
Planningsgroep: doelpopulatie, gebruikers en resource group met invloed, expertise, diversiteit in invalshoeken,
verantwoordelijkheid en autoriteit en commitment
2
, ð Dynamisch + intersectoraal werken
ð Doelgroep
Ø Kinderen, leerkrachten
Ø Doelgroep betrekken bij ontwikkeling interventie
ð Gebruikers
Ø Personen die interventie bij doelgroep gaan brengen
Ø Leerkrachten implementeren iets voor leerlingen
ð Resource group
Ø Middelen/mensen met bepaalde expertise/infrastructuur
Ø Mensen die een app/site kunnen maken
Ø Financieel, diëtisten, verantwoordelijke sporthal
Bewegingsdeskunige = T-shaped professional (interdisciplinair)
ð Horizontale lijn: generalist
Ø Goed in verschillende zaken, maar geen expert in 1 iets
ð Verticale lijn: expert
Ø Gespecialiseerd in 1 iets
ð T-shaped professional
Ø Goed in verschillende zaken en gespecialiseerd in 1 iets
Innoverende aanpak:
Lucky Luke: vroeger sigaret in mond op strippagina, nu een stokje
Angelina Jolie: ontdekte vroegtijdig dat ze meer risico op borstkanker had door speciale test daardoor stijging van
testen bij fans omdat Angelina preventief borsten liet amputeren (taboe doorbreken)
ð Grafiek: in semesters opgedeeeld, maar piek kwam later
Ø Veel tijd tussen doktersafspraak en daadwerkelijke amputatie
Thuis: thema borstkanker komt aan bod met voldoende info errond
Coca Cola: distributie van cola gebeurd in veel landen, daarin worden medicijnen meegegeven zodat deze ook overal
beschikbaar kunnen zijn voor de bevolking
Wetenschappelijk onderbouwd:
1) We leven in kennismaatschappij
Ø Enorm veel info beschikbaar
Ø Niets extra gaan testen als er al vele studies beschikbaar zijn
2) Brengt nieuwe uitdagingen met zich mee
Ø Verzamelen van relevante info (databanken)
Ø Evalueren van kwaliteit van info (jaartal en bronnen)
Ø Meta-analyse = 1 groot artikel dat meerdere samenvat over zelfde onderwerp
Ø Vertalen info naar praktijk
Bv. Cryotherapie:
ð Gekopieerd van topatleten
ð Wetenschappelijk: veel onduidelijkheid, vergelijking met “geen cooling-down”, mogelijke schade, placebo-
effect…
3
, è Voorzichtig zijn met hypes
ð Gat in de markt, maar niet wetenschappelijk onderbouwd
ð Gezonder maken = evidence based werken, maar kritisch blijven
Bv. turkesterone:
ð Steroïden van planten (uitgetest bij muizen)
ð Had bij mensen geen effect, maar kostte veel geld
Bv. shilajit:
ð Sap van bepaalde bomen in bergen dat testosteron bij zowel mannen als vrouwen kan verhogen
ð Niet onderzocht, maar mensen namen het wel
Ø Iedereen slaapt of eet op bepaalde dagen beter dan anders, dit heeft ook invloed op inspanning
Bv. coca-cola blijft aan marketing doen
ð Ookal is cola ongezond
ð Cola zegt als je voldoende gaat bewegen heb je minder last van overgewicht, dus is het niet erg als je even
zondigt met frisdrank (etisch niet verantwoord)
BASISBEGRIPPEN
Fysieke activiteit = het in beweging zijn, kan licht/matig/hoog intensief zijn
Ø Licht: wandelen
Ø Matig: rustig joggen
Ø Hoog: krachttraining
Sedentaire levensstijl = stilzitten voor een lange tijd
ð Meten met MET-waarden
Langdurig zitten = langer dan een halfuur zitten
Sedentaire levensstijl + fysiek actief zijn:
ð Ja, want 150min matig intensief bewegen per week
Ø Maandag: 3u lopen en de rest van de week in de zetel liggen (marathonloper)
Ø Belangrijk om sedentaire levensstijl om het halfuur te onderbreken
ð Goede balans in zoeken
Zitten is nieuwe roken:
ð Overdreven, want is beide niet gezond, maar van roken heb je meer kans op longkanker
Practice based evidence = meer testen in praktijk
Evidence based practice = meer bestudeerd
4
