Privaat Bankrecht: Algemene informatie 2024-2025 MAS1
Privaat Bankrecht
Slides 0. Algemene informatie
- Cursus:
o Documentatie (online via Ufora) / wetgeving (zelf te verzamelen !)
o Slides (voorafgaand aan de les beschikbaar via Ufora)
o Lesnota’s – lesopnames
- Examen: wat behandeld wordt in de les
o Examen: schriftelijk examen
▪ Verschillende casussen (totaal 50% van de punten)
• Voorbeeldcasussen tijdens de lessen
• 1) Oefening met betrekking tot de bedragen die op rekening staan en
vatbaar zijn voor beslag. Hierbij gaan we kijken hoe het zit als het loon
gestort wordt, in welke mate dat loon beschermd is, en in welke mate we
bepaalde transacties nog uit handen kunnen geven.
• 2) Gevolgen van ontbinding van kredietovereenkomst. Hierbij zal je precies
moeten berekenen welke bedragen er van de kredietnemer kunnen worden
gevraagd. Dit is aan de hand van een aflossingstabel.
• 3) Verrassingscasus
▪ 3 korte theorievragen (totaal 50% van de punten)
• Vb. iets vergelijken, aandacht besteden aan het doel van een bepaalde regel
- Leesopdrachten
- Overzicht
o Geld in het recht (soorten geld, internationale betalingen)
o Capita selecta geldrekeningen (vb. beslag)
o Betalingsverkeer (aansprakelijkheidsvragen)
▪ Hierbij vertrekken vanuit een aantal cases die concreet zijn voorgelegd bij
ombudsfin = dit is de entiteit die op een alternatieve manier geschillen tracht te
regelen tussen een financiële instelling en haar client. Adviezen zijn niet bindend,
maar bedoeling is dat die worden gevolgd.
▪ In EU is men momenteel bezig met een ontwerp van verordening m.b.t. die
problematiek. We kunnen dan gaan kijken in welke mate die verordening zorgt voor
een grotere bescherming van slachtoffers van betaalfraude
▪ Ook in regeringsakkoord passage over bescherming van slachtoffers van
betaalfraude
o Kredieten (gemeen (verbintenissenrecht) en gereglementeerd kredietrecht)
▪ Vb. problematiek van de vervroegde terugbetaling is actueel geweest omdat
kredietnemers die 10-15 jaar geleden terug kredieten hadden gesloten. Wanneer
men bij die kredieten een vaste rentevoet had bedongen die relatief hoog was, dan
ontstond er de vraag of die kredietovereenkomsten in een latere periode van lagere
rente vervroegd worden kunnen terugbetaald. Men wil dit krediet herfinancieren
met een goedkoper krediet. Dit is de voorbije jaren minder belangrijk geworden,
maar vorig jaar hadden we een opstoot van de rente.
▪ Precontractuele fase: informatie en responsible lending
▪ Aansprakelijkheid van de kredietgever
▪ Ontbinding en opzegging van kredietovereenkomsten (miv vervroegde
terugbetaling)
1
,Privaat Bankrecht: Geld in het recht 2024-2025 MAS1
▪ Project Finance (gastcollege Mr. Wouter Ghyssels)
• Dit gaat over de financiering van complexe infrastructuurprojecten. Vaak
financiering door projectfinanciering waar verschillende financiële
instellingen zijn betrokken, en dat dit gebeurt via de inkomsten die het
project later zal genereren. Dit is een complex gegeven van verschillende
contracten etc. Hij begeleidt dat soort dossiers in de praktijk.
o Vb. windmolenparken, Eurotunnel
o Beleggersbescherming: gedragsregelen, banning
Slides 1. Geld in het recht
Functies van geld
- Circulatiefunctie / betaalfunctie
o = Geld laat toe om goederen en diensten te verwerven in ruil voor de betaling van een
bepaalde prijs
o Historisch: in primitieve maatschappijen was er nog geen geld en werd aan ruilhandel
gedaan. Behoeften van die personen moesten complementair zijn om transactie te sluiten
o Geld heeft gezorgd voor een vereenvoudigding van ruilverkeer
o Money is the only good that trades against all goods
▪ Als je de nodige geldmiddelen hebt zal je vandaag alle goederen of diensten die je
wil kunnen gaan aankopen
- Waardemeter / rekeneenheid
o = Geld laat toe om de waarde van goederen of diensten op een eenvoudige manier vast te
stellen. Geld functioneert als een rekeningeenheid.
o -> Uitdrukking in prijs
▪ Vb. prijs van iPhone vaststellen in euro laat u toe om waarde vast te stellen
▪ Doordat men die waarde kan uitdrukken in een geldeenheid kan je op een
eenvoudige manier de prijs van verschillende aanbieders met elkaar vergelijken. Dit
biedt de mogelijkheid aan aanbieders om met elkaar te gaan concurreren.
- Koopkrachtreserve
o Wanneer je geld ontvangt moet je dat niet onmiddellijk uitgeven, je kan het bewaren voor
later. Een bepaald rendement realiseren in de toekomst.
o -> Sparen, beleggen, investeren
Soorten geld
- 1) Chartaal geld
o Munten
o Biljetten
o = Fiat geld
▪ Die term verwijst naar het vertrouwen dat het publiek heeft in de waarde van een
bepaald biljet of bepaalde munt.
▪ Vb. waarom is een briefje van 50 euro net 50 euro waard? Niet omdat het intrinsiek
die waarde heeft, maar we vertrouwen erop dat dat briefje die waarde heeft.
Tegenover dit geld staat niet noodzakelijk een voorraad goud bij de NBB.
o Het gebruik van chartaal geld is sterk afgenomen, maar blijft een belangrijke vorm van geld.
o Dit is het enige wettige betaalmiddel.
▪ Een SA heeft de mogelijkheid om zijn SE te dwingen om betalingen met chartaal
geld te aanvaarden.
2
,Privaat Bankrecht: Geld in het recht 2024-2025 MAS1
- 2) Giraal geld
- 3) Elektronisch geld
o Juridisch erkend, want EU regelgeving die specifiek de uitgifte van elektronisch geld gaat
gaan regelen.
- 4) (Virtueel geld)
o (In welke mate beoogt virtueel geld die 3 functies te realiseren?)
o Virtueel geld is geen geld in de juridische betekenis van het woord.
Giraal geld
- Tegoed op rekening
o Je kan hierover beschikken via betaalinstrumenten (bankkaart, bank app etc.)
o Onderscheid maken tussen het geld als dusdanig en het instrument dat u toelaat om dat
giraal geld te gaan transfereren
▪ Vb. Bank app die mogelijkheid biedt om tegoeden te transfereren aan iemand
anders, dan gaat die app zelf geen geld zijn. Die app is een betaalinstrument/middel
dat u toelaat om over die girale tegoeden te gaan beschikken.
- Schuldvordering van de rekeninghouder
o Juridisch gezien moet die beschouwd worden als een schuldvordering die je hebt ten
aanzien van een financiële instelling
o Obligatoire en geen zakenrechtelijke verhouding (rekeninghouder is geen eigenaar) tussen
bank en rekeninghouder.
▪ Dit wordt beheerst door het verbintenissenrecht
▪ Daarom is er een depositobeschermingsregeling ten belope van 100.000 euro per
rekeninghouder die ervoor zorgt dat in geval van faillissement je die schuldvordering
nog ten gelde kan maken.
- Zelfstandig karakter van de verbintenis van de bank
o = excepties uit de onderliggende verhouding kunnen niet worden tegengeworpen
o Dit is noodzakelijk opdat giraal geld op een zelfde manier zou kunnen gaan functioneren als
chartaal geld, en dus opdat giraal geld zich als betaalmiddel kan realiseren.
o Vb. iemand betaalt met giraal geld (bankkaart), stel dat je die transactie achteraf in vraag
zou kunnen stellen, en dat je je geld zou kunnen terugkrijgen (bank moet rekening van
begunstigde opnieuw debiteren en mijn rekening terug crediteren). Dit zou onwerkbaar zijn
want niemand zou giraal geld aanvaarden.
o "A bank's unconditional undertaking to pay [...] is regarded as the equivalent of cash"
- Niet-tegenwerpelijkheid excepties
o Verhouding opdrachtgever – begunstigde
▪ Vb. SA en SE voeren hun rekening bij dezelfde bank (dus transactie wordt direct
uitgevoerd)
- SA die 1.000 euro moet betalen aan SE op grond van contract
- SE die SA is ten opzichte van andere verbintenis en goederen moet leveren aan de
SA van betalingsverbintenis.
SA geeft overschrijvingsopdracht om de rekening van SE te gaan crediteren voor
1.000 euro, SE levert vervolgens die goederen.
Blijkt dat die goederen niet beantwoorden aan de afspraken die de partijen hebben
gemaakt. Als die goederen niet conform zijn zal de SA van betalingsverbintenis een
verhaal hebben ten aanzien van de verkoper. De vraag is of hij zich ook zou kunnen
richten tot zijn bank om de transactie ongedaan te maken? Neen, omdat dat
dispuut dat ontstaat zich situeert in de onderliggende verhouding.
3
, Privaat Bankrecht: Geld in het recht 2024-2025 MAS1
Verweermiddelen of excepties kunnen niet worden tegengeworpen aan de
bankier omdat de bankier een zelfstandige verbintenis is aangegaan ten aanzien
van de rekeninghouder. Die zelfstandige verbintenis kan niet beïnvloed worden
door verweermiddelen uit de onderliggende verhouding.
o Interbancaire verhouding
▪ In de praktijk zien we dat de partijen heel vaak hun rekening gaan voeren bij
verschillende financiële instellingen. In dat geval zal een betaalopdracht waarbij
men vraagt aan de bank om de eigen rekening te debiteren en rekening begunstigde
bij andere bank te crediteren, die opdracht met zich meebrengen dat ook
interbancair (tussen die banken) de betalingstransactie moet worden afgewikkeld
▪ Dit gebeurt op verschillende manieren:
• Real time gross settlement (real time bruto afwikkeling van transacties)
systeem: elke individuele transactie tussen SA en SE worden ook
individueel op interbancair niveau afgewikkeld.
o Bank A en Bank B hebben rekening bij NBB (Nationale Bank van
België), en die rekeningen worden dan onmiddellijk gedebiteerd en
gecrediteerd. Rekening van Bank A wordt gedebiteerd met bedrag
waarmee ook rekening van SA werd gedebiteerd. Rekening van
Bank B wordt gecrediteerd met bedrag waarmee de rekening van
begunstigde SE wordt gecrediteerd.
• (Deffered) net settlement systeem: interbancaire afwikkeling uitstellen tot
een later ogenblik en op een netto basis gaat gaan doorvoeren. Men gaat
niet alleen rekening houden met de individuele betalingsopdracht, maar
rekening houden met alle individuele betalingsopdrachten die er gedurende
een bepaalde periode zijn geweest, en dat men enkel het saldo gaat
transfereren via de rekeningen die bij NBB worden gevoerd.
o Voor alle deelnemers aan dat systeem wordt er bv. aan het einde
van de dag een nettopositie berekend. Elke deelnemer zal netto,
rekening houdend met alle betalingsopdrachten die door haar
klanten zijn gegeven, één bedrag hetzij verschuldigd zijn, hetzij
krijgen. Er gebeurt een multilaterale schuldvergelijking tussen alle
deelnemers aan het systeem, die wordt uitgesteld tot een bepaald
ogenblik (in BE 16u in de middag).
o Informatie m.b.t. betalingstransacties stroomt sneller door dan het
geld, en op basis van die informatie gaat bank B de rekening van de
SE al crediteren.
▪ Vb. om 10u ’s morgens geeft SA betalingsopdracht, dan is
het mogelijk dat rekening van SE bij andere bank al om 12u
is gecrediteerd, ondanks het feit dat op interbancair niveau
de afwikkeling maar gebeurt om 16u
o Stel dat een insolventie van een financiële instelling die deelneemt
aan dat systeem de bank van de begunstigde die gelden niet krijgt,
terwijl men de rekening wel al heeft gecrediteerd. Kan die bankier ,
gelet op zelfstandig karakter van verbintenis, die rekening van die
cliënt opnieuw debiteren met als argument dat de gelden niet
werden verkregen.
4
Privaat Bankrecht
Slides 0. Algemene informatie
- Cursus:
o Documentatie (online via Ufora) / wetgeving (zelf te verzamelen !)
o Slides (voorafgaand aan de les beschikbaar via Ufora)
o Lesnota’s – lesopnames
- Examen: wat behandeld wordt in de les
o Examen: schriftelijk examen
▪ Verschillende casussen (totaal 50% van de punten)
• Voorbeeldcasussen tijdens de lessen
• 1) Oefening met betrekking tot de bedragen die op rekening staan en
vatbaar zijn voor beslag. Hierbij gaan we kijken hoe het zit als het loon
gestort wordt, in welke mate dat loon beschermd is, en in welke mate we
bepaalde transacties nog uit handen kunnen geven.
• 2) Gevolgen van ontbinding van kredietovereenkomst. Hierbij zal je precies
moeten berekenen welke bedragen er van de kredietnemer kunnen worden
gevraagd. Dit is aan de hand van een aflossingstabel.
• 3) Verrassingscasus
▪ 3 korte theorievragen (totaal 50% van de punten)
• Vb. iets vergelijken, aandacht besteden aan het doel van een bepaalde regel
- Leesopdrachten
- Overzicht
o Geld in het recht (soorten geld, internationale betalingen)
o Capita selecta geldrekeningen (vb. beslag)
o Betalingsverkeer (aansprakelijkheidsvragen)
▪ Hierbij vertrekken vanuit een aantal cases die concreet zijn voorgelegd bij
ombudsfin = dit is de entiteit die op een alternatieve manier geschillen tracht te
regelen tussen een financiële instelling en haar client. Adviezen zijn niet bindend,
maar bedoeling is dat die worden gevolgd.
▪ In EU is men momenteel bezig met een ontwerp van verordening m.b.t. die
problematiek. We kunnen dan gaan kijken in welke mate die verordening zorgt voor
een grotere bescherming van slachtoffers van betaalfraude
▪ Ook in regeringsakkoord passage over bescherming van slachtoffers van
betaalfraude
o Kredieten (gemeen (verbintenissenrecht) en gereglementeerd kredietrecht)
▪ Vb. problematiek van de vervroegde terugbetaling is actueel geweest omdat
kredietnemers die 10-15 jaar geleden terug kredieten hadden gesloten. Wanneer
men bij die kredieten een vaste rentevoet had bedongen die relatief hoog was, dan
ontstond er de vraag of die kredietovereenkomsten in een latere periode van lagere
rente vervroegd worden kunnen terugbetaald. Men wil dit krediet herfinancieren
met een goedkoper krediet. Dit is de voorbije jaren minder belangrijk geworden,
maar vorig jaar hadden we een opstoot van de rente.
▪ Precontractuele fase: informatie en responsible lending
▪ Aansprakelijkheid van de kredietgever
▪ Ontbinding en opzegging van kredietovereenkomsten (miv vervroegde
terugbetaling)
1
,Privaat Bankrecht: Geld in het recht 2024-2025 MAS1
▪ Project Finance (gastcollege Mr. Wouter Ghyssels)
• Dit gaat over de financiering van complexe infrastructuurprojecten. Vaak
financiering door projectfinanciering waar verschillende financiële
instellingen zijn betrokken, en dat dit gebeurt via de inkomsten die het
project later zal genereren. Dit is een complex gegeven van verschillende
contracten etc. Hij begeleidt dat soort dossiers in de praktijk.
o Vb. windmolenparken, Eurotunnel
o Beleggersbescherming: gedragsregelen, banning
Slides 1. Geld in het recht
Functies van geld
- Circulatiefunctie / betaalfunctie
o = Geld laat toe om goederen en diensten te verwerven in ruil voor de betaling van een
bepaalde prijs
o Historisch: in primitieve maatschappijen was er nog geen geld en werd aan ruilhandel
gedaan. Behoeften van die personen moesten complementair zijn om transactie te sluiten
o Geld heeft gezorgd voor een vereenvoudigding van ruilverkeer
o Money is the only good that trades against all goods
▪ Als je de nodige geldmiddelen hebt zal je vandaag alle goederen of diensten die je
wil kunnen gaan aankopen
- Waardemeter / rekeneenheid
o = Geld laat toe om de waarde van goederen of diensten op een eenvoudige manier vast te
stellen. Geld functioneert als een rekeningeenheid.
o -> Uitdrukking in prijs
▪ Vb. prijs van iPhone vaststellen in euro laat u toe om waarde vast te stellen
▪ Doordat men die waarde kan uitdrukken in een geldeenheid kan je op een
eenvoudige manier de prijs van verschillende aanbieders met elkaar vergelijken. Dit
biedt de mogelijkheid aan aanbieders om met elkaar te gaan concurreren.
- Koopkrachtreserve
o Wanneer je geld ontvangt moet je dat niet onmiddellijk uitgeven, je kan het bewaren voor
later. Een bepaald rendement realiseren in de toekomst.
o -> Sparen, beleggen, investeren
Soorten geld
- 1) Chartaal geld
o Munten
o Biljetten
o = Fiat geld
▪ Die term verwijst naar het vertrouwen dat het publiek heeft in de waarde van een
bepaald biljet of bepaalde munt.
▪ Vb. waarom is een briefje van 50 euro net 50 euro waard? Niet omdat het intrinsiek
die waarde heeft, maar we vertrouwen erop dat dat briefje die waarde heeft.
Tegenover dit geld staat niet noodzakelijk een voorraad goud bij de NBB.
o Het gebruik van chartaal geld is sterk afgenomen, maar blijft een belangrijke vorm van geld.
o Dit is het enige wettige betaalmiddel.
▪ Een SA heeft de mogelijkheid om zijn SE te dwingen om betalingen met chartaal
geld te aanvaarden.
2
,Privaat Bankrecht: Geld in het recht 2024-2025 MAS1
- 2) Giraal geld
- 3) Elektronisch geld
o Juridisch erkend, want EU regelgeving die specifiek de uitgifte van elektronisch geld gaat
gaan regelen.
- 4) (Virtueel geld)
o (In welke mate beoogt virtueel geld die 3 functies te realiseren?)
o Virtueel geld is geen geld in de juridische betekenis van het woord.
Giraal geld
- Tegoed op rekening
o Je kan hierover beschikken via betaalinstrumenten (bankkaart, bank app etc.)
o Onderscheid maken tussen het geld als dusdanig en het instrument dat u toelaat om dat
giraal geld te gaan transfereren
▪ Vb. Bank app die mogelijkheid biedt om tegoeden te transfereren aan iemand
anders, dan gaat die app zelf geen geld zijn. Die app is een betaalinstrument/middel
dat u toelaat om over die girale tegoeden te gaan beschikken.
- Schuldvordering van de rekeninghouder
o Juridisch gezien moet die beschouwd worden als een schuldvordering die je hebt ten
aanzien van een financiële instelling
o Obligatoire en geen zakenrechtelijke verhouding (rekeninghouder is geen eigenaar) tussen
bank en rekeninghouder.
▪ Dit wordt beheerst door het verbintenissenrecht
▪ Daarom is er een depositobeschermingsregeling ten belope van 100.000 euro per
rekeninghouder die ervoor zorgt dat in geval van faillissement je die schuldvordering
nog ten gelde kan maken.
- Zelfstandig karakter van de verbintenis van de bank
o = excepties uit de onderliggende verhouding kunnen niet worden tegengeworpen
o Dit is noodzakelijk opdat giraal geld op een zelfde manier zou kunnen gaan functioneren als
chartaal geld, en dus opdat giraal geld zich als betaalmiddel kan realiseren.
o Vb. iemand betaalt met giraal geld (bankkaart), stel dat je die transactie achteraf in vraag
zou kunnen stellen, en dat je je geld zou kunnen terugkrijgen (bank moet rekening van
begunstigde opnieuw debiteren en mijn rekening terug crediteren). Dit zou onwerkbaar zijn
want niemand zou giraal geld aanvaarden.
o "A bank's unconditional undertaking to pay [...] is regarded as the equivalent of cash"
- Niet-tegenwerpelijkheid excepties
o Verhouding opdrachtgever – begunstigde
▪ Vb. SA en SE voeren hun rekening bij dezelfde bank (dus transactie wordt direct
uitgevoerd)
- SA die 1.000 euro moet betalen aan SE op grond van contract
- SE die SA is ten opzichte van andere verbintenis en goederen moet leveren aan de
SA van betalingsverbintenis.
SA geeft overschrijvingsopdracht om de rekening van SE te gaan crediteren voor
1.000 euro, SE levert vervolgens die goederen.
Blijkt dat die goederen niet beantwoorden aan de afspraken die de partijen hebben
gemaakt. Als die goederen niet conform zijn zal de SA van betalingsverbintenis een
verhaal hebben ten aanzien van de verkoper. De vraag is of hij zich ook zou kunnen
richten tot zijn bank om de transactie ongedaan te maken? Neen, omdat dat
dispuut dat ontstaat zich situeert in de onderliggende verhouding.
3
, Privaat Bankrecht: Geld in het recht 2024-2025 MAS1
Verweermiddelen of excepties kunnen niet worden tegengeworpen aan de
bankier omdat de bankier een zelfstandige verbintenis is aangegaan ten aanzien
van de rekeninghouder. Die zelfstandige verbintenis kan niet beïnvloed worden
door verweermiddelen uit de onderliggende verhouding.
o Interbancaire verhouding
▪ In de praktijk zien we dat de partijen heel vaak hun rekening gaan voeren bij
verschillende financiële instellingen. In dat geval zal een betaalopdracht waarbij
men vraagt aan de bank om de eigen rekening te debiteren en rekening begunstigde
bij andere bank te crediteren, die opdracht met zich meebrengen dat ook
interbancair (tussen die banken) de betalingstransactie moet worden afgewikkeld
▪ Dit gebeurt op verschillende manieren:
• Real time gross settlement (real time bruto afwikkeling van transacties)
systeem: elke individuele transactie tussen SA en SE worden ook
individueel op interbancair niveau afgewikkeld.
o Bank A en Bank B hebben rekening bij NBB (Nationale Bank van
België), en die rekeningen worden dan onmiddellijk gedebiteerd en
gecrediteerd. Rekening van Bank A wordt gedebiteerd met bedrag
waarmee ook rekening van SA werd gedebiteerd. Rekening van
Bank B wordt gecrediteerd met bedrag waarmee de rekening van
begunstigde SE wordt gecrediteerd.
• (Deffered) net settlement systeem: interbancaire afwikkeling uitstellen tot
een later ogenblik en op een netto basis gaat gaan doorvoeren. Men gaat
niet alleen rekening houden met de individuele betalingsopdracht, maar
rekening houden met alle individuele betalingsopdrachten die er gedurende
een bepaalde periode zijn geweest, en dat men enkel het saldo gaat
transfereren via de rekeningen die bij NBB worden gevoerd.
o Voor alle deelnemers aan dat systeem wordt er bv. aan het einde
van de dag een nettopositie berekend. Elke deelnemer zal netto,
rekening houdend met alle betalingsopdrachten die door haar
klanten zijn gegeven, één bedrag hetzij verschuldigd zijn, hetzij
krijgen. Er gebeurt een multilaterale schuldvergelijking tussen alle
deelnemers aan het systeem, die wordt uitgesteld tot een bepaald
ogenblik (in BE 16u in de middag).
o Informatie m.b.t. betalingstransacties stroomt sneller door dan het
geld, en op basis van die informatie gaat bank B de rekening van de
SE al crediteren.
▪ Vb. om 10u ’s morgens geeft SA betalingsopdracht, dan is
het mogelijk dat rekening van SE bij andere bank al om 12u
is gecrediteerd, ondanks het feit dat op interbancair niveau
de afwikkeling maar gebeurt om 16u
o Stel dat een insolventie van een financiële instelling die deelneemt
aan dat systeem de bank van de begunstigde die gelden niet krijgt,
terwijl men de rekening wel al heeft gecrediteerd. Kan die bankier ,
gelet op zelfstandig karakter van verbintenis, die rekening van die
cliënt opnieuw debiteren met als argument dat de gelden niet
werden verkregen.
4
