Focus breed
INTRODUCTIE
De identiteitsdriehoek
Persoonlijke identiteit
- Gaat over eigen waarden en levensvisie, jouw kijk op het leven, levensbeschouwing
- Vragen als: wie ben ik? Wat is mijn verhaal? Waar sta ik voor? Hoe sta ik tegenover mensen met
een andere levensbeschouwing?
Professionele identiteit
- Meer dan kennis en ervaringen, ook persoonlijke identiteit speelt hier een rol
- Waarden en levensvisie bepalen wat jij als leerkracht belangrijk vindt.
- Helpen bepalen wat voor leerkracht je bent
- Vragen als: welke leraar wil ik zijn? Hoe ga ik als leraar om met diversiteit in de klas? Wat als
mijn persoonlijke overtuigingen botsen met wat van mij verwacht wordt als leraar? Hoe moet ik
als leraar ook een goed mens zijn?
Institutionele identiteit
- Identiteit van instelling
- Welke identiteit heeft de school waar je werkt?
- Het is zinvol om op een school te werken met institutionele identiteit die overeenkomt met jouw
persoonlijke en professionele identiteit
- Vragen als: wat verwacht een school van mij? Moet ik katholiek zijn om in een katholieke school
te werken? Hoe kan ik bijdragen aan de identiteit van mijn school?
COMPONENTEN VAN HET ‘ZELF ’
De eerste indruk en non-verbale communicatie
Inleiding
Inzicht in jezelf
- Reflecteer op wie je bent en welke waarden belangrijk voor je zijn
- Bedenkt hoe je huidige en ideale zelfbeeld eruitzien
- Denk na over hoe je de beste versie van jezelf kunt worden
- Focus op stresshantering en het verhogen van veerkracht
Van binnen naar buiten
- Richten zich op zelfreflectie en theoretische kaders om jezelf beter te begrijpen
- Nadruk gelegd op richten van de blik naar buiten, naar de ander
Relaties en communicatie als leerkracht
- Is essentieel om warme relaties te kunnen aangaan met anderen (leerlingen, ouders, collega’s,)
- Kwaliteit onderwijs hangt samen met vermogen om vertrouwen en verbindende communicatie
op te bouwen
,Ontdekkingstocht naar de ander
- Zelfontdekking en aangaan van relaties met anderen een boeiend proces
Doelen
Explorerende vraag Theoretische kaders en inzichten
Wat begrijpen we onder - Waarom communiceren mensen?
communicatie? - Een definitie van communicatie
- Concepten: coderen, decoderen, ruis, feedback,
vervormingsdriehoek
Hoe kan je een goede eerste indruk - Wat zijn indrukken?
maken? - Het verband tussen de eerste indruk en het
zelfbeeld?
- Concepten: halo-effect, horn-effect, frenologie,
expressivity halo en SOFTEN-formule voor eerste
indruk
Wat zijn de belangrijkste aspecten van - Wat is non-verbale communicatie?
non-verbale communicatie? - 8 vormen van non-verbale communicatie:
lichaamsbeweging, fysiek voorkomen,
aanrakingsgedrag (haptics), paralinguïstisch gedrag,
persoonlijke ruimte en territorialiteit (prxemics),
omgeving, tijd (chronemics) en geur (olfactics)
1. Waarom communiceren mensen
- Om te overleven
1.1 Biologische motieven (veiligheid)
- Biologische drang om lichamelijke behoefte aan voedsel, drinken, beschutting, veiligheid en
voortplanting te bevredigen
- Via samenwerking met andere mensen en door het ontwerpen van werktuigen en materialen
gingen mensen onderhandelen, verkopen, overtuigen, bedelen
- Communiceren om onze lichamelijke behoeften te voorzien
- Zijn primaire behoeften. Deze moeten eerst bevredigd worden.
1.2 Sociale motieven (verbondenheid)
- Motieven die voortvloeien uit onze behoefte aan aandacht, erkenning, invloed, genegenheid
en positief zelfbeeld
- Bevrediging van biologische motieven
- Je hebt ook vooruitgang
- Geïnstitutionaliseerde kennisoverdracht, grotere samenwerkingsverbanden
Glimlachen als het zich prettig voelt
- Huilen van de honger (baby)
- Betekenisvolle vorm van communicatie
Behoefte aan aandacht en genegenheid
- Bevrediging van biologische motieven
- Honger en zintuigprikkeling koppelt aan aanwezigheid, aandacht en streling van
verzorgende ouder
Invloed
- Bepaalde handelingen hebben een reactie kan veroorzaken
- Eigen gedrag een impact heeft
Erkenning
- Houden ervan om herkenning te hebben
- Daarvoor hebben we schoolrapporten, wedstrijden, medailles en allerlei prijzen in het leven
geroepen
Zelfbeeld
- Aandacht en soort aandacht dat het kind krijgt, bepaalt of zich veilig, aanvaard en/of
gewaardeerd
- Vorm door alle reacties die men van anderen krijgt
, - Voortdurend opzoek naar ondersteuning van ons zelfbeeld en naar informatie over hoe
anderen ons zien
- Interpersoonlijke communicatie vooral dient om zelfbeeld te vormen, te veranderen en te
ondersteunen
- Met ons gedrag zeggen we veel over zichzelf
1.3 Maatschappelijke motieven (vooruitgang)
- Streven naar bevrediging van sociale behoeften zoals erkenning, invloed en genegenheid
bestaat ook bij communicatie in en tussen sociale groeperingen, gemeenschappen en landen
Zelfontplooiing
- Breder maatschappelijk verband:
o Zoeken naar godsdienstige
o Filosofische
o Sociale en technische kennis
o Verspreiden van die kennis en het overdragen op volgende generaties zijn typisch voor
elke samenleving en noodzakelijk voor haar voortbestaan
- Communicatie staat centraal
- Onderwijs, dat gericht is op persoonlijkheidsvorming en kennisoverdracht is
geïnstitutionaliseerde vorm van maatschappelijk motief
2. Communicatie van naderbij bekeken
2.1 Alle gedrag is communicatie
- Je neemt voortdurend gedrag van anderen waar en trachten daar betekenis aan te verlenen
- Proces van waarnemen (feiten) en interpreteren (aannames, veronderstellingen) zal bepalen
of wanneer en hoe we op anderen reageren
- Proces van actie-reactie = kan leiden tot ‘misverstanden’
2.2 De vervormingsdriehoek
- Bij professionele communicatie = de bedoeling om vervormingsdriehoek zo klein mogelijk te
houden
- Soms sturen we signalen uit die verkeerd begrepen of geïnterpreteerd worden
- Wat we dan bedoelen te communiceren , is anders waargenomen door ontvanger
- Gevolg: misverstanden, verwarring
2.3 Emotionele verbinding en interactietechniek
Emotionele verbinding
- Formulering van boodschap en juiste keuze van drager en kanaal is van groot belang voor
welslagen van communicatie
- Ontvanger is vertrekpunt van communicatie
Interactietechniek
- Wilt dat de ontvanger jou ‘juist’ interpreteert
- Je wilt dat de boodschap overkomt zoals je bedoelt
- Je hebt ook non-verbale communicatieskills moeten trainen om de vervormingsdriehoek zo klein
mogelijk te houden
2.4 Een definitie van communicatie
Communicatie is een doorlopen proces waarbij een zender een boodschap overdraagt of tracht over te
dragen aan een of meer ontvangers en dit door middel van een kanaal, signalen en verbalen of non-
verbale tekens en symbolen. De uitwisseling van informatie wordt deels bewust, deels onbewust,
gegeven, ontvangen en geïnterpreteerd.
, Interpersoonlijke communicatie
- Zender richt zich al dan niet bewust met een boodschap (mening, uitleg, bevel, vraag, verzoek,
stilte) en een kanaal (brief, sms, videoboodschap, audio-opname via internet, papier,
beeldscherm) tot duidelijke identificeerbare persoon of groep van personen (ontvanger(s)).
Tekens kunnen verbaal (met woorden) of non-verbaal zijn (zonder woorden)
Non-verbale signalen
- Belangrijk onderdeel van communicatie
- Verstandig om bewust te zijn van non-verbale communicatie die je zelf uitstuurt
Ontvanger
- Via specifiek gedrag feedback geven aan zender
- Geeft informatie aan zender over effect van communicatieinitiatief op ontvanger
- Doorlopend proces = er kan een boodschap verwerpen, instructie volgen, instemmen met
mening van zender, ontvanger wordt ook zender
Ruis
- Aspect dat communicatieproces kan verstoren: hinderlijk lawaai, internet dat uitvalt, batterij van
je gsm die af is, taal die niet begrepen wordt, stilte of dialectische uitspraak
3 De vele gezichten van eerste indruk
3.1 Je krijg maar één kans op een goede eerste indruk
- Eerst ontmoeting verwerken we veel informatie over een ander
- Gebruik van zintuigen en signalen die ons sturen: akoestische signalen (horen), visuele signalen
(zien), olfactorische signalen (ruiken) en tactiele signalen (voelen)
- In minder dan 2 seconden heb een basis gelegd voor compleet (primitief) oordeel van een
persoon
- Waarnemen, beschouwen we als snel als werkelijkheid
Definitie indruk
Indrukken zijn zelfbeelden of stemming. Iemand maakt op ons een goede of slechte indruk omdat hij
een goede of slechte uitwerking op ons gemoed of geest heeft.
3.2 De eerste indruk en de evolutieleer
- Eerste-indruk-proces zich in onderbewuste deel van brein afspeelt en vooral intuïtief tot stand
komt
- Lastig om voor mensen op buikgevoel af te gaan
Evolutieleer
- Eerste indruk was voor oermens belangrijk om mogelijk gevaar in fractie van seconde te
taxeren: mensverslindend dier, mogelijke tegenstander
- Oermens moest meteen tot actie overgaan om zichzelf in veiligheid te brengen of om zich klaar
te maken voor een tegenval
3.3 Benaderbaar, jeugdig/ aantrekkelijk of dominant
- Benaderbaar (approachabillity): de persoon een bedreiging of zal hij me helpen?
- Jeugdigheid/ aantrekkelijkheid (youthful-attactiveness): is deze persoon een mogelijke
romantische partner?
- Mate van dominantie (dominance): is dit iemand die zijn intenties waarmaakt?
- We letten hierbij op gezichtsuitdrukking, hoe meer gezicht de afbeeldingen aan de rechterkant
uit deze illustratie hieronder uitdrukt, hoe groter de kans dat iemand een positieve indruk
nalaat.
INTRODUCTIE
De identiteitsdriehoek
Persoonlijke identiteit
- Gaat over eigen waarden en levensvisie, jouw kijk op het leven, levensbeschouwing
- Vragen als: wie ben ik? Wat is mijn verhaal? Waar sta ik voor? Hoe sta ik tegenover mensen met
een andere levensbeschouwing?
Professionele identiteit
- Meer dan kennis en ervaringen, ook persoonlijke identiteit speelt hier een rol
- Waarden en levensvisie bepalen wat jij als leerkracht belangrijk vindt.
- Helpen bepalen wat voor leerkracht je bent
- Vragen als: welke leraar wil ik zijn? Hoe ga ik als leraar om met diversiteit in de klas? Wat als
mijn persoonlijke overtuigingen botsen met wat van mij verwacht wordt als leraar? Hoe moet ik
als leraar ook een goed mens zijn?
Institutionele identiteit
- Identiteit van instelling
- Welke identiteit heeft de school waar je werkt?
- Het is zinvol om op een school te werken met institutionele identiteit die overeenkomt met jouw
persoonlijke en professionele identiteit
- Vragen als: wat verwacht een school van mij? Moet ik katholiek zijn om in een katholieke school
te werken? Hoe kan ik bijdragen aan de identiteit van mijn school?
COMPONENTEN VAN HET ‘ZELF ’
De eerste indruk en non-verbale communicatie
Inleiding
Inzicht in jezelf
- Reflecteer op wie je bent en welke waarden belangrijk voor je zijn
- Bedenkt hoe je huidige en ideale zelfbeeld eruitzien
- Denk na over hoe je de beste versie van jezelf kunt worden
- Focus op stresshantering en het verhogen van veerkracht
Van binnen naar buiten
- Richten zich op zelfreflectie en theoretische kaders om jezelf beter te begrijpen
- Nadruk gelegd op richten van de blik naar buiten, naar de ander
Relaties en communicatie als leerkracht
- Is essentieel om warme relaties te kunnen aangaan met anderen (leerlingen, ouders, collega’s,)
- Kwaliteit onderwijs hangt samen met vermogen om vertrouwen en verbindende communicatie
op te bouwen
,Ontdekkingstocht naar de ander
- Zelfontdekking en aangaan van relaties met anderen een boeiend proces
Doelen
Explorerende vraag Theoretische kaders en inzichten
Wat begrijpen we onder - Waarom communiceren mensen?
communicatie? - Een definitie van communicatie
- Concepten: coderen, decoderen, ruis, feedback,
vervormingsdriehoek
Hoe kan je een goede eerste indruk - Wat zijn indrukken?
maken? - Het verband tussen de eerste indruk en het
zelfbeeld?
- Concepten: halo-effect, horn-effect, frenologie,
expressivity halo en SOFTEN-formule voor eerste
indruk
Wat zijn de belangrijkste aspecten van - Wat is non-verbale communicatie?
non-verbale communicatie? - 8 vormen van non-verbale communicatie:
lichaamsbeweging, fysiek voorkomen,
aanrakingsgedrag (haptics), paralinguïstisch gedrag,
persoonlijke ruimte en territorialiteit (prxemics),
omgeving, tijd (chronemics) en geur (olfactics)
1. Waarom communiceren mensen
- Om te overleven
1.1 Biologische motieven (veiligheid)
- Biologische drang om lichamelijke behoefte aan voedsel, drinken, beschutting, veiligheid en
voortplanting te bevredigen
- Via samenwerking met andere mensen en door het ontwerpen van werktuigen en materialen
gingen mensen onderhandelen, verkopen, overtuigen, bedelen
- Communiceren om onze lichamelijke behoeften te voorzien
- Zijn primaire behoeften. Deze moeten eerst bevredigd worden.
1.2 Sociale motieven (verbondenheid)
- Motieven die voortvloeien uit onze behoefte aan aandacht, erkenning, invloed, genegenheid
en positief zelfbeeld
- Bevrediging van biologische motieven
- Je hebt ook vooruitgang
- Geïnstitutionaliseerde kennisoverdracht, grotere samenwerkingsverbanden
Glimlachen als het zich prettig voelt
- Huilen van de honger (baby)
- Betekenisvolle vorm van communicatie
Behoefte aan aandacht en genegenheid
- Bevrediging van biologische motieven
- Honger en zintuigprikkeling koppelt aan aanwezigheid, aandacht en streling van
verzorgende ouder
Invloed
- Bepaalde handelingen hebben een reactie kan veroorzaken
- Eigen gedrag een impact heeft
Erkenning
- Houden ervan om herkenning te hebben
- Daarvoor hebben we schoolrapporten, wedstrijden, medailles en allerlei prijzen in het leven
geroepen
Zelfbeeld
- Aandacht en soort aandacht dat het kind krijgt, bepaalt of zich veilig, aanvaard en/of
gewaardeerd
- Vorm door alle reacties die men van anderen krijgt
, - Voortdurend opzoek naar ondersteuning van ons zelfbeeld en naar informatie over hoe
anderen ons zien
- Interpersoonlijke communicatie vooral dient om zelfbeeld te vormen, te veranderen en te
ondersteunen
- Met ons gedrag zeggen we veel over zichzelf
1.3 Maatschappelijke motieven (vooruitgang)
- Streven naar bevrediging van sociale behoeften zoals erkenning, invloed en genegenheid
bestaat ook bij communicatie in en tussen sociale groeperingen, gemeenschappen en landen
Zelfontplooiing
- Breder maatschappelijk verband:
o Zoeken naar godsdienstige
o Filosofische
o Sociale en technische kennis
o Verspreiden van die kennis en het overdragen op volgende generaties zijn typisch voor
elke samenleving en noodzakelijk voor haar voortbestaan
- Communicatie staat centraal
- Onderwijs, dat gericht is op persoonlijkheidsvorming en kennisoverdracht is
geïnstitutionaliseerde vorm van maatschappelijk motief
2. Communicatie van naderbij bekeken
2.1 Alle gedrag is communicatie
- Je neemt voortdurend gedrag van anderen waar en trachten daar betekenis aan te verlenen
- Proces van waarnemen (feiten) en interpreteren (aannames, veronderstellingen) zal bepalen
of wanneer en hoe we op anderen reageren
- Proces van actie-reactie = kan leiden tot ‘misverstanden’
2.2 De vervormingsdriehoek
- Bij professionele communicatie = de bedoeling om vervormingsdriehoek zo klein mogelijk te
houden
- Soms sturen we signalen uit die verkeerd begrepen of geïnterpreteerd worden
- Wat we dan bedoelen te communiceren , is anders waargenomen door ontvanger
- Gevolg: misverstanden, verwarring
2.3 Emotionele verbinding en interactietechniek
Emotionele verbinding
- Formulering van boodschap en juiste keuze van drager en kanaal is van groot belang voor
welslagen van communicatie
- Ontvanger is vertrekpunt van communicatie
Interactietechniek
- Wilt dat de ontvanger jou ‘juist’ interpreteert
- Je wilt dat de boodschap overkomt zoals je bedoelt
- Je hebt ook non-verbale communicatieskills moeten trainen om de vervormingsdriehoek zo klein
mogelijk te houden
2.4 Een definitie van communicatie
Communicatie is een doorlopen proces waarbij een zender een boodschap overdraagt of tracht over te
dragen aan een of meer ontvangers en dit door middel van een kanaal, signalen en verbalen of non-
verbale tekens en symbolen. De uitwisseling van informatie wordt deels bewust, deels onbewust,
gegeven, ontvangen en geïnterpreteerd.
, Interpersoonlijke communicatie
- Zender richt zich al dan niet bewust met een boodschap (mening, uitleg, bevel, vraag, verzoek,
stilte) en een kanaal (brief, sms, videoboodschap, audio-opname via internet, papier,
beeldscherm) tot duidelijke identificeerbare persoon of groep van personen (ontvanger(s)).
Tekens kunnen verbaal (met woorden) of non-verbaal zijn (zonder woorden)
Non-verbale signalen
- Belangrijk onderdeel van communicatie
- Verstandig om bewust te zijn van non-verbale communicatie die je zelf uitstuurt
Ontvanger
- Via specifiek gedrag feedback geven aan zender
- Geeft informatie aan zender over effect van communicatieinitiatief op ontvanger
- Doorlopend proces = er kan een boodschap verwerpen, instructie volgen, instemmen met
mening van zender, ontvanger wordt ook zender
Ruis
- Aspect dat communicatieproces kan verstoren: hinderlijk lawaai, internet dat uitvalt, batterij van
je gsm die af is, taal die niet begrepen wordt, stilte of dialectische uitspraak
3 De vele gezichten van eerste indruk
3.1 Je krijg maar één kans op een goede eerste indruk
- Eerst ontmoeting verwerken we veel informatie over een ander
- Gebruik van zintuigen en signalen die ons sturen: akoestische signalen (horen), visuele signalen
(zien), olfactorische signalen (ruiken) en tactiele signalen (voelen)
- In minder dan 2 seconden heb een basis gelegd voor compleet (primitief) oordeel van een
persoon
- Waarnemen, beschouwen we als snel als werkelijkheid
Definitie indruk
Indrukken zijn zelfbeelden of stemming. Iemand maakt op ons een goede of slechte indruk omdat hij
een goede of slechte uitwerking op ons gemoed of geest heeft.
3.2 De eerste indruk en de evolutieleer
- Eerste-indruk-proces zich in onderbewuste deel van brein afspeelt en vooral intuïtief tot stand
komt
- Lastig om voor mensen op buikgevoel af te gaan
Evolutieleer
- Eerste indruk was voor oermens belangrijk om mogelijk gevaar in fractie van seconde te
taxeren: mensverslindend dier, mogelijke tegenstander
- Oermens moest meteen tot actie overgaan om zichzelf in veiligheid te brengen of om zich klaar
te maken voor een tegenval
3.3 Benaderbaar, jeugdig/ aantrekkelijk of dominant
- Benaderbaar (approachabillity): de persoon een bedreiging of zal hij me helpen?
- Jeugdigheid/ aantrekkelijkheid (youthful-attactiveness): is deze persoon een mogelijke
romantische partner?
- Mate van dominantie (dominance): is dit iemand die zijn intenties waarmaakt?
- We letten hierbij op gezichtsuitdrukking, hoe meer gezicht de afbeeldingen aan de rechterkant
uit deze illustratie hieronder uitdrukt, hoe groter de kans dat iemand een positieve indruk
nalaat.
