Inhoudstabel: juridische en gedragswetenschappelijke
aspecten van politie
INLEIDING..............................................................................................................................................................1
DEEL I. DE HISTORISCHE ACHTERGRONDEN VAN HET HUIDIGE BELGISCHE POLITIEBESTEL....................................4
HOOFDSTUK I. DE PERIODE VÓÓR DE BELGISCHE ONAFHANKELIJKHEID.............................................................4
I.1. De Franse oorsprong van de “Belgische” politie.........................................................................................4
I.2. Het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden..................................................................................................5
HOOFDSTUK II. DE ONTWIKKELINGEN VANAF DE BELGISCHE ONAFHANKELIJKHEID TOT AAN DE TWEEDE
WERELDOORLOG (1830-1939)..............................................................................................................................6
II.1. De uitbouw van de rijkswacht....................................................................................................................6
II.2. Het (dis)functioneren van de gemeentepolitie en de landelijke politie....................................................7
II.3. 1919: de oprichting van de gerechtelijke politie bij de parketten (GPP)...................................................7
II.4. De ontwikkelingen in de periode 1919-1940.............................................................................................8
HOOFDSTUK III. HET POLITIEBESTEL TIJDENS DE DUITSE BEZETTING...................................................................8
III.1. De Militärverwaltung................................................................................................................................8
III.2. De demilitarisering en reorganisatie van de rijkswacht............................................................................9
III.3. De centraal beheerde gemeentepolitie....................................................................................................9
III.4. De niet doorgevoerde hervorming van de gerechtelijke politie.............................................................10
HOOFDSTUK IV. HET POLITIEBESTEL IN DE PERIODE 1944-1980........................................................................10
IV.1. Het herstel van het vooroorlogse politiebestel......................................................................................10
IV.2. De stelselmatige uitbouw en versterking van de rijkswacht..................................................................11
IV.3. Het status quo inzake de gemeentepolitie.............................................................................................12
IV.4. Punctuele ingrepen in de organisatie van de gerechtelijke politie........................................................13
IV.5. De zaak-François.....................................................................................................................................14
HOOFDSTUK V. HET POLITIEBESTEL IN DE PERIODE 1980-1995.........................................................................15
V.1. Groeiende onrust over het Belgische politiebestel: het Heizeldrama, de C.C.C. en de Bende van Nijvel
.........................................................................................................................................................................15
V.2. Het rapport van de parlementaire onderzoekscommissie Bende van Nijvel (1990)...............................16
V.3. Het Pinksterplan van de regering Martens VIII (1990)............................................................................19
V.4. De verhouding tussen de rijkswacht en de gemeentepolitie..................................................................21
V.5. De verhouding tussen de rijkswacht en de gerechtelijke politie.............................................................21
HOOFDSTUK VI. NAAR EEN REORGANISATIE VAN HET POLITIEBESTEL..............................................................22
VI.1. Het regeerakkoord van de regering Dehaene II.....................................................................................22
VI.2. Het rapport van de parlementaire onderzoekscommissie Dutroux (1997)...........................................22
VI.3. De reactie van de regering Dehaene II....................................................................................................24
VI.4. Het Octopus-akkoord (1998)..................................................................................................................25
,DEEL II. DE GEÏNTEGREERDE POLITIEDIENST, GESTRUCTUREERD OP TWEE NIVEAUS...........................................26
HOOFDSTUK VII. DE KRACHTLIJNEN VAN DE WET VAN 7 DECEMBER 1998.......................................................26
Tekst: de organisatorische metamorfose voor het politiewezen...................................................................27
HOOFDSTUK VIII. DE LOKALE POLITIE.................................................................................................................28
VIII.1. Het lokale niveau in de politie-organisatie...........................................................................................28
VIII.2. De opdrachten van de lokale politie.....................................................................................................29
VIII.3. De interne organisatie van de lokale politie.........................................................................................34
VIII.4. De externe organisatie van de lokale politie........................................................................................35
Tekst reader “tussen wens en werkelijkheid: uitdagingen voor een geïntegreerde politie”.........................41
HOOFDSTUK IX. DE FEDERALE POLITIE................................................................................................................43
IX.1. Het federale niveau in de politie-organisatie..........................................................................................43
IX.2. De opdrachten van de federale politie...................................................................................................45
IX.3. De interne organisatie van de federale politie.......................................................................................46
IX.4. De externe organisatie van de federale politie.......................................................................................52
HOOFDSTUK X. EEN TERUGBLIK EN EEN TOEKOMSTVISIE..................................................................................56
X.1. De parlementaire onderzoekscommissie naar de terroristische aanslagen van 22 maart 2016............56
X.2. De Staten-Generaal van de politie (2021-2023)......................................................................................58
X.3. Het regeerakkoord van de regering-De Wever (2025)............................................................................58
Tekst reader: Een complexe driehoeksverhouding.........................................................................................59
DEEL III. OPDRACHTEN VAN BESTUURLIJKE POLITIE VERSUS OPDRACHTEN VAN GERECHTELIJKE POLITIE..........61
HOOFDSTUK XI. OPDRACHTEN VAN BESTUURLIJKE POLITIE..............................................................................61
XI.1. Begrip en ratio legis.................................................................................................................................61
XI.2. Openbare orde: een abstract, evolutief, ruim en dynamisch concept...................................................62
XI.3. Concretisering van het toezicht op de handhaving van de openbare orde............................................63
Tekst reader: criminaliteit en rechtshandhaving in de euregio maas-rijn......................................................66
HOOFDSTUK XII. OPDRACHTEN VAN GERECHTELIJKE POLITIE...........................................................................67
XII.1. Begrip en ratio legis................................................................................................................................67
XII.2. De proactieve recherche........................................................................................................................67
Tekst reader: de uitholling van de proactieve recherche...............................................................................68
HOOFDSTUK XIII. DE RELATIVITEIT VAN HET ONDERSCHEID TUSSEN BESTUURLIJKE EN GERECHTELIJKE POLITIE
.............................................................................................................................................................................69
XIII.1. Uitgangspunt.........................................................................................................................................69
XIII.2. De bestuurlijke aanpak van (georganiseerde) criminaliteit..................................................................70
Tekst reader: Wet van 15 januari 2024 gemeentelijke bestuurlijke handhaving...........................................71
Tekst reader: bestuurlijke sluiting van inrichtingen in geval van terroristische activiteiten..........................72
Tekst Reader: wet gemeentelijke bestuurlijke handhaving............................................................................73
DEEL IV. DE BESTUURLIJKE EN GERECHTELIJKE POLITIONELE BEVOEGDHEDEN....................................................74
, HOOFDSTUK XIV. HET BETREDEN EN DOORZOEKEN VAN PLAATSEN.................................................................75
XIV.1. Het betreden van plaatsen...................................................................................................................75
XIV.2. Het doorzoeken van plaatsen...............................................................................................................77
HOOFDSTUK XV. HET DOORZOEKEN VAN VOERTUIGEN....................................................................................79
XV.1. Het begrip en de ratio legis....................................................................................................................79
XV.2. De toepassingsvoorwaarden.................................................................................................................79
XV.3. De procedure.........................................................................................................................................81
HOOFDSTUK XVI. DE BESTUURLIJKE INBESLAGNEMING.....................................................................................81
XVI.1. Het begrip en de ratio legis...................................................................................................................81
XVI.2. De toepassingsvoorwaarden................................................................................................................82
XVI.3. De procedure........................................................................................................................................82
HOOFDSTUK XVII. DE IDENTITEITSCONTROLE....................................................................................................83
XVII.1. Het begrip en de ratio legis..................................................................................................................83
XVII.2. De toepassingsvoorwaarden...............................................................................................................84
XVII.3. De procedure.......................................................................................................................................86
HOOFDSTUK XVIII. DE FOUILLERING...................................................................................................................88
XVIII.1. Het begrip en de ratio legis.................................................................................................................88
XVIII.2. De drie klassieke vormen van fouillering............................................................................................89
HOOFDSTUK XIX. DE BESTUURLIJKE EN GERECHTELIJKE ARRESTATIE................................................................91
XIX.1. De bestuurlijke arrestatie......................................................................................................................91
XIX.2. De gerechtelijke arrestatie....................................................................................................................94
HOOFDSTUK XX. HET VERHOOR..........................................................................................................................97
XX.1. Het begrip en de ratio legis....................................................................................................................97
XX.2. De toepassingsvoorwaarden..................................................................................................................97
XX.3. De procedure..........................................................................................................................................98
Tekst reader: bijstand door een advocaat tijdens het verhoor....................................................................105
HOOFDSTUK XXI. HET GEBRUIK VAN GEWELD, BOEIEN EN VUURWAPENS.....................................................106
XXI.1. Het begrip en de ratio legis.................................................................................................................106
XXI.2. De toepassingsvoorwaarden...............................................................................................................106
XXI.3. De procedure.......................................................................................................................................108
DEEL V. HET TOEZICHT EN DE AANSPRAKELIJKHEID.............................................................................................109
HOOFDSTUK XXII. HET TOEZICHT OP DE LOKALE EN DE FEDERALE POLITIE.....................................................109
Tekst reader: de evolutie van toezicht op de politie in België......................................................................109
HOOFDSTUK XXIII. DE AANSPRAKELIJKHEID VAN DE POLITIEAMBTENAAR......................................................112
XXIII.1. De strafrechtelijke aansprakelijkheid................................................................................................112
XXIII.2. De burgerrechtelijke aansprakelijkheid............................................................................................112
XXIII.3. De tuchtrechtelijke aansprakelijkheid..............................................................................................114
,DEEL VI. HET OPENBAAR MINISTERIE...................................................................................................................115
HOOFDSTUK XXIV. DE ORGANISATIE EN WERKING VAN HET OPENBAAR MINISTERIE....................................115
XXIV.1. Het openbaar ministerie op arrondissementeel niveau...................................................................116
XXIV.2. De parketten-generaal......................................................................................................................116
XXIV.3. Het college van procureurs-generaal...............................................................................................118
XXIV.4. Het federaal parket...........................................................................................................................118
HOOFDSTUK XXV. DE VERHOUDING TUSSEN HET OPENBAAR MINISTERIE EN DE POLITIE.............................124
XXV.1. De informatieplicht van de politie.....................................................................................................125
XXV.2. Het aanwijzings- en vorderingsrecht van het openbaar ministerie..................................................125
XXV.3. Het capaciteitsvraagstuk....................................................................................................................126
XXV.4. De richtlijnen inzake gerechtelijke politie.........................................................................................127
XXV.5. De coördinatie tussen het openbaar ministerie en de politie...........................................................127
,INLEIDING
Politiefunctie: waarvoor dient politie?
Juridische bril: institutionele functie ter bescherming van de maatschappelijke
orde en tot regeling van de maatschappelijke orde met het oog op het mogelijk
maken van de uitoefening van fundamentele rechten waarbij je een verstoring
van de maatschappelijke orde probeert te voorkomen en als dat niet lukt zo snel
mogelijk al het nodige doen om die verstoring te doen ophouden.
- Institutionele functie = instituties, instellingen, maar waarbij je een
onderscheid maakt tussen
o 2 soorten: politie-instellingen (lokale, federale politie) EN
politieoverheden (minister van binnenlandse zaken, minister van
Justitie, burgemeester etc.)
- Doel = maatschappelijke orde vrijwaren maatschappelijke orde wordt in
democratische rechtsstaat verklaard
- Politie = gewapende arm van de overheid om orde te vrijwaren
- Uitoefening van fundamentele rechten van de burger mogelijk te maken
o Vb. betogen: kan leiden tot verstoring van de maatschappelijke orde
als betoging uit de hand loopt
Grondwet waarborgt recht op betogen
Niet in stad, maar op boerenbuiten = ook in strijd met
grondwet, want grondwet zegt recht op mening kenbaar te
maken
Tegenbetoging toegelaten: art.1 van de wet op politieambt
WPA (politiediensten waken op de naleving van individuele
rechten en vrijheden en bijdragen aan individuele rechten en
vrijheden) (WPA = bevoegdheden)
Art.123 WGP wet geïntegreerde politiedienst (WGP =
organisatiewet) (wordt hetzelfde gezegd als in art.1 WPA)
o Vb. Rock werchter
Prijs voor maatschappij is hoog politie-inzet kost veel geld
Wij hebben geen politie om politie, maar om orde te vrijwaren
en in alle vrijheid uw fundamentele rechten uit te oefenen
Operationele bril (criminologisch, empirisch)
- RORON = 5 aspecten van de politiefunctie
o RAADGEVING: zo veel als mogelijk vermijden dat er slachtofferschap
ontstaat, je geeft raad
vb. bericht van politie over phishing praktijken vb.
preventiecampagne
o ONTRADEN: orde verstoringen en misdrijven proberen voorkomen,
en mensen die dat soort plannen hebben, ontraden = preventief
werken, verstoring van de rechtsorde voorkomen
Vb. blauw op straat, politie in burger op straat,
bewakingscamera’s, verlichting die geïnstalleerd wordt
Vb. Petersbos Brussel (criminele bendes die drugs verkopen)
daar niet komen
o REGULEREN: probleem reguleren onveilige situatie die er als is
terug onder controle krijgen
Vb. drugsprobleem is onoplosbaar: als er vraag is zal het
aanbod blijven
Vb. verkrachtingen aan sportkot: er zijn camera’s geplaatst,
struiken gesnoeit etc.
, o ONDERZOEKEN: als er een (mogelijk) misdrijf gepleegd is moet de
politie dat onderzoeken
Als er aanwijzingen zijn moet het onderzocht worden
Vb. ziet man in de goot liggen, met plas bloed is dood
politie ter plaatse verdacht overlijden dus onderzoeken
Vb. sporenonderzoek
o NAZORG: slachtoffers en nabestaanden hebben nazorg nodig:
gepast aanbod, psychische begeleiding
Doorverwijzen naar de betreffende diensten
Bv. ingebroken grootste gevolg: “mensen zijn bij mij binnen
geweest” = hetgeen waar mensen het moeilijkst mee
hebben, niet persénde diefstal opzich
Preventieadvies: zij uw sloten in orde? Is uw tuin voldoende
afgesloten (ook raad geven)
Geweldsmonopolie: politie alleen mag het gebruiken, politie is enige
overheidsinstantie die vredestijd (niet oorlogstijd) geweld mag gebruiken = > tot
dodelijk geweld
- Een burger kan in voorwaarde van wettelijke zelfverdediging ook geweld
gebruiken
- Wie het monopolie heeft is altijd machtig kan misbruik van komen;
daarom is het belangrijk dat er ook politieoverheden zijn die toezicht
houden op de politie
Wat politie moet doen in een samenleving (opdrachten) :
1. Opdrachten van bestuurlijke politie
a. Openbare orde
b. Opdrachten van bestuurlijke aard in stand houden van de
openbare orde
c. Bv. zien dat Rock Werchter ordentelijk verloopt: verkeersregeling,
wat als het hard regent, etc.
d. Bv. melden als u een betoging wil organiseren samen met
organisator afspraken maken politie zorgen dat u dat traject in
vrede kan doen, zien dat er geen auto’s rijden
2. Opdrachten van gerechtelijke politie
a. Strafrecht, misdrijven
b. Bv. verkrachting, moord, drugshandel, diefstal, afpersing, corruptie,
bedreiging etc.
c. OM, onderzoeksrechter politie doet werk in opdracht van
OM/onderzoeksrechter
d. Bestuurlijke politie evolueert in gerechtelijk optreden als bv. tijdens
betoging iemand een wagen in brand steekt, een juwelier plundert
etc.
e. Vb. alcoholcontrole in verkeer: als iedereen negatief blaast =
bestuurlijke opdrachten van zodra iemand negatief = gerechtelijk
3. “Sterke arm”
a. U hebt de geweldsmonopolie
b. Andere diensten kunnen nood hebben aan bescherming politie vb.
milieu-inspectie valt binnen in bedrijf, als er agressie van kan
komen, of wat onveilig politie zal bijstaan om te beschermen
2
aspecten van politie
INLEIDING..............................................................................................................................................................1
DEEL I. DE HISTORISCHE ACHTERGRONDEN VAN HET HUIDIGE BELGISCHE POLITIEBESTEL....................................4
HOOFDSTUK I. DE PERIODE VÓÓR DE BELGISCHE ONAFHANKELIJKHEID.............................................................4
I.1. De Franse oorsprong van de “Belgische” politie.........................................................................................4
I.2. Het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden..................................................................................................5
HOOFDSTUK II. DE ONTWIKKELINGEN VANAF DE BELGISCHE ONAFHANKELIJKHEID TOT AAN DE TWEEDE
WERELDOORLOG (1830-1939)..............................................................................................................................6
II.1. De uitbouw van de rijkswacht....................................................................................................................6
II.2. Het (dis)functioneren van de gemeentepolitie en de landelijke politie....................................................7
II.3. 1919: de oprichting van de gerechtelijke politie bij de parketten (GPP)...................................................7
II.4. De ontwikkelingen in de periode 1919-1940.............................................................................................8
HOOFDSTUK III. HET POLITIEBESTEL TIJDENS DE DUITSE BEZETTING...................................................................8
III.1. De Militärverwaltung................................................................................................................................8
III.2. De demilitarisering en reorganisatie van de rijkswacht............................................................................9
III.3. De centraal beheerde gemeentepolitie....................................................................................................9
III.4. De niet doorgevoerde hervorming van de gerechtelijke politie.............................................................10
HOOFDSTUK IV. HET POLITIEBESTEL IN DE PERIODE 1944-1980........................................................................10
IV.1. Het herstel van het vooroorlogse politiebestel......................................................................................10
IV.2. De stelselmatige uitbouw en versterking van de rijkswacht..................................................................11
IV.3. Het status quo inzake de gemeentepolitie.............................................................................................12
IV.4. Punctuele ingrepen in de organisatie van de gerechtelijke politie........................................................13
IV.5. De zaak-François.....................................................................................................................................14
HOOFDSTUK V. HET POLITIEBESTEL IN DE PERIODE 1980-1995.........................................................................15
V.1. Groeiende onrust over het Belgische politiebestel: het Heizeldrama, de C.C.C. en de Bende van Nijvel
.........................................................................................................................................................................15
V.2. Het rapport van de parlementaire onderzoekscommissie Bende van Nijvel (1990)...............................16
V.3. Het Pinksterplan van de regering Martens VIII (1990)............................................................................19
V.4. De verhouding tussen de rijkswacht en de gemeentepolitie..................................................................21
V.5. De verhouding tussen de rijkswacht en de gerechtelijke politie.............................................................21
HOOFDSTUK VI. NAAR EEN REORGANISATIE VAN HET POLITIEBESTEL..............................................................22
VI.1. Het regeerakkoord van de regering Dehaene II.....................................................................................22
VI.2. Het rapport van de parlementaire onderzoekscommissie Dutroux (1997)...........................................22
VI.3. De reactie van de regering Dehaene II....................................................................................................24
VI.4. Het Octopus-akkoord (1998)..................................................................................................................25
,DEEL II. DE GEÏNTEGREERDE POLITIEDIENST, GESTRUCTUREERD OP TWEE NIVEAUS...........................................26
HOOFDSTUK VII. DE KRACHTLIJNEN VAN DE WET VAN 7 DECEMBER 1998.......................................................26
Tekst: de organisatorische metamorfose voor het politiewezen...................................................................27
HOOFDSTUK VIII. DE LOKALE POLITIE.................................................................................................................28
VIII.1. Het lokale niveau in de politie-organisatie...........................................................................................28
VIII.2. De opdrachten van de lokale politie.....................................................................................................29
VIII.3. De interne organisatie van de lokale politie.........................................................................................34
VIII.4. De externe organisatie van de lokale politie........................................................................................35
Tekst reader “tussen wens en werkelijkheid: uitdagingen voor een geïntegreerde politie”.........................41
HOOFDSTUK IX. DE FEDERALE POLITIE................................................................................................................43
IX.1. Het federale niveau in de politie-organisatie..........................................................................................43
IX.2. De opdrachten van de federale politie...................................................................................................45
IX.3. De interne organisatie van de federale politie.......................................................................................46
IX.4. De externe organisatie van de federale politie.......................................................................................52
HOOFDSTUK X. EEN TERUGBLIK EN EEN TOEKOMSTVISIE..................................................................................56
X.1. De parlementaire onderzoekscommissie naar de terroristische aanslagen van 22 maart 2016............56
X.2. De Staten-Generaal van de politie (2021-2023)......................................................................................58
X.3. Het regeerakkoord van de regering-De Wever (2025)............................................................................58
Tekst reader: Een complexe driehoeksverhouding.........................................................................................59
DEEL III. OPDRACHTEN VAN BESTUURLIJKE POLITIE VERSUS OPDRACHTEN VAN GERECHTELIJKE POLITIE..........61
HOOFDSTUK XI. OPDRACHTEN VAN BESTUURLIJKE POLITIE..............................................................................61
XI.1. Begrip en ratio legis.................................................................................................................................61
XI.2. Openbare orde: een abstract, evolutief, ruim en dynamisch concept...................................................62
XI.3. Concretisering van het toezicht op de handhaving van de openbare orde............................................63
Tekst reader: criminaliteit en rechtshandhaving in de euregio maas-rijn......................................................66
HOOFDSTUK XII. OPDRACHTEN VAN GERECHTELIJKE POLITIE...........................................................................67
XII.1. Begrip en ratio legis................................................................................................................................67
XII.2. De proactieve recherche........................................................................................................................67
Tekst reader: de uitholling van de proactieve recherche...............................................................................68
HOOFDSTUK XIII. DE RELATIVITEIT VAN HET ONDERSCHEID TUSSEN BESTUURLIJKE EN GERECHTELIJKE POLITIE
.............................................................................................................................................................................69
XIII.1. Uitgangspunt.........................................................................................................................................69
XIII.2. De bestuurlijke aanpak van (georganiseerde) criminaliteit..................................................................70
Tekst reader: Wet van 15 januari 2024 gemeentelijke bestuurlijke handhaving...........................................71
Tekst reader: bestuurlijke sluiting van inrichtingen in geval van terroristische activiteiten..........................72
Tekst Reader: wet gemeentelijke bestuurlijke handhaving............................................................................73
DEEL IV. DE BESTUURLIJKE EN GERECHTELIJKE POLITIONELE BEVOEGDHEDEN....................................................74
, HOOFDSTUK XIV. HET BETREDEN EN DOORZOEKEN VAN PLAATSEN.................................................................75
XIV.1. Het betreden van plaatsen...................................................................................................................75
XIV.2. Het doorzoeken van plaatsen...............................................................................................................77
HOOFDSTUK XV. HET DOORZOEKEN VAN VOERTUIGEN....................................................................................79
XV.1. Het begrip en de ratio legis....................................................................................................................79
XV.2. De toepassingsvoorwaarden.................................................................................................................79
XV.3. De procedure.........................................................................................................................................81
HOOFDSTUK XVI. DE BESTUURLIJKE INBESLAGNEMING.....................................................................................81
XVI.1. Het begrip en de ratio legis...................................................................................................................81
XVI.2. De toepassingsvoorwaarden................................................................................................................82
XVI.3. De procedure........................................................................................................................................82
HOOFDSTUK XVII. DE IDENTITEITSCONTROLE....................................................................................................83
XVII.1. Het begrip en de ratio legis..................................................................................................................83
XVII.2. De toepassingsvoorwaarden...............................................................................................................84
XVII.3. De procedure.......................................................................................................................................86
HOOFDSTUK XVIII. DE FOUILLERING...................................................................................................................88
XVIII.1. Het begrip en de ratio legis.................................................................................................................88
XVIII.2. De drie klassieke vormen van fouillering............................................................................................89
HOOFDSTUK XIX. DE BESTUURLIJKE EN GERECHTELIJKE ARRESTATIE................................................................91
XIX.1. De bestuurlijke arrestatie......................................................................................................................91
XIX.2. De gerechtelijke arrestatie....................................................................................................................94
HOOFDSTUK XX. HET VERHOOR..........................................................................................................................97
XX.1. Het begrip en de ratio legis....................................................................................................................97
XX.2. De toepassingsvoorwaarden..................................................................................................................97
XX.3. De procedure..........................................................................................................................................98
Tekst reader: bijstand door een advocaat tijdens het verhoor....................................................................105
HOOFDSTUK XXI. HET GEBRUIK VAN GEWELD, BOEIEN EN VUURWAPENS.....................................................106
XXI.1. Het begrip en de ratio legis.................................................................................................................106
XXI.2. De toepassingsvoorwaarden...............................................................................................................106
XXI.3. De procedure.......................................................................................................................................108
DEEL V. HET TOEZICHT EN DE AANSPRAKELIJKHEID.............................................................................................109
HOOFDSTUK XXII. HET TOEZICHT OP DE LOKALE EN DE FEDERALE POLITIE.....................................................109
Tekst reader: de evolutie van toezicht op de politie in België......................................................................109
HOOFDSTUK XXIII. DE AANSPRAKELIJKHEID VAN DE POLITIEAMBTENAAR......................................................112
XXIII.1. De strafrechtelijke aansprakelijkheid................................................................................................112
XXIII.2. De burgerrechtelijke aansprakelijkheid............................................................................................112
XXIII.3. De tuchtrechtelijke aansprakelijkheid..............................................................................................114
,DEEL VI. HET OPENBAAR MINISTERIE...................................................................................................................115
HOOFDSTUK XXIV. DE ORGANISATIE EN WERKING VAN HET OPENBAAR MINISTERIE....................................115
XXIV.1. Het openbaar ministerie op arrondissementeel niveau...................................................................116
XXIV.2. De parketten-generaal......................................................................................................................116
XXIV.3. Het college van procureurs-generaal...............................................................................................118
XXIV.4. Het federaal parket...........................................................................................................................118
HOOFDSTUK XXV. DE VERHOUDING TUSSEN HET OPENBAAR MINISTERIE EN DE POLITIE.............................124
XXV.1. De informatieplicht van de politie.....................................................................................................125
XXV.2. Het aanwijzings- en vorderingsrecht van het openbaar ministerie..................................................125
XXV.3. Het capaciteitsvraagstuk....................................................................................................................126
XXV.4. De richtlijnen inzake gerechtelijke politie.........................................................................................127
XXV.5. De coördinatie tussen het openbaar ministerie en de politie...........................................................127
,INLEIDING
Politiefunctie: waarvoor dient politie?
Juridische bril: institutionele functie ter bescherming van de maatschappelijke
orde en tot regeling van de maatschappelijke orde met het oog op het mogelijk
maken van de uitoefening van fundamentele rechten waarbij je een verstoring
van de maatschappelijke orde probeert te voorkomen en als dat niet lukt zo snel
mogelijk al het nodige doen om die verstoring te doen ophouden.
- Institutionele functie = instituties, instellingen, maar waarbij je een
onderscheid maakt tussen
o 2 soorten: politie-instellingen (lokale, federale politie) EN
politieoverheden (minister van binnenlandse zaken, minister van
Justitie, burgemeester etc.)
- Doel = maatschappelijke orde vrijwaren maatschappelijke orde wordt in
democratische rechtsstaat verklaard
- Politie = gewapende arm van de overheid om orde te vrijwaren
- Uitoefening van fundamentele rechten van de burger mogelijk te maken
o Vb. betogen: kan leiden tot verstoring van de maatschappelijke orde
als betoging uit de hand loopt
Grondwet waarborgt recht op betogen
Niet in stad, maar op boerenbuiten = ook in strijd met
grondwet, want grondwet zegt recht op mening kenbaar te
maken
Tegenbetoging toegelaten: art.1 van de wet op politieambt
WPA (politiediensten waken op de naleving van individuele
rechten en vrijheden en bijdragen aan individuele rechten en
vrijheden) (WPA = bevoegdheden)
Art.123 WGP wet geïntegreerde politiedienst (WGP =
organisatiewet) (wordt hetzelfde gezegd als in art.1 WPA)
o Vb. Rock werchter
Prijs voor maatschappij is hoog politie-inzet kost veel geld
Wij hebben geen politie om politie, maar om orde te vrijwaren
en in alle vrijheid uw fundamentele rechten uit te oefenen
Operationele bril (criminologisch, empirisch)
- RORON = 5 aspecten van de politiefunctie
o RAADGEVING: zo veel als mogelijk vermijden dat er slachtofferschap
ontstaat, je geeft raad
vb. bericht van politie over phishing praktijken vb.
preventiecampagne
o ONTRADEN: orde verstoringen en misdrijven proberen voorkomen,
en mensen die dat soort plannen hebben, ontraden = preventief
werken, verstoring van de rechtsorde voorkomen
Vb. blauw op straat, politie in burger op straat,
bewakingscamera’s, verlichting die geïnstalleerd wordt
Vb. Petersbos Brussel (criminele bendes die drugs verkopen)
daar niet komen
o REGULEREN: probleem reguleren onveilige situatie die er als is
terug onder controle krijgen
Vb. drugsprobleem is onoplosbaar: als er vraag is zal het
aanbod blijven
Vb. verkrachtingen aan sportkot: er zijn camera’s geplaatst,
struiken gesnoeit etc.
, o ONDERZOEKEN: als er een (mogelijk) misdrijf gepleegd is moet de
politie dat onderzoeken
Als er aanwijzingen zijn moet het onderzocht worden
Vb. ziet man in de goot liggen, met plas bloed is dood
politie ter plaatse verdacht overlijden dus onderzoeken
Vb. sporenonderzoek
o NAZORG: slachtoffers en nabestaanden hebben nazorg nodig:
gepast aanbod, psychische begeleiding
Doorverwijzen naar de betreffende diensten
Bv. ingebroken grootste gevolg: “mensen zijn bij mij binnen
geweest” = hetgeen waar mensen het moeilijkst mee
hebben, niet persénde diefstal opzich
Preventieadvies: zij uw sloten in orde? Is uw tuin voldoende
afgesloten (ook raad geven)
Geweldsmonopolie: politie alleen mag het gebruiken, politie is enige
overheidsinstantie die vredestijd (niet oorlogstijd) geweld mag gebruiken = > tot
dodelijk geweld
- Een burger kan in voorwaarde van wettelijke zelfverdediging ook geweld
gebruiken
- Wie het monopolie heeft is altijd machtig kan misbruik van komen;
daarom is het belangrijk dat er ook politieoverheden zijn die toezicht
houden op de politie
Wat politie moet doen in een samenleving (opdrachten) :
1. Opdrachten van bestuurlijke politie
a. Openbare orde
b. Opdrachten van bestuurlijke aard in stand houden van de
openbare orde
c. Bv. zien dat Rock Werchter ordentelijk verloopt: verkeersregeling,
wat als het hard regent, etc.
d. Bv. melden als u een betoging wil organiseren samen met
organisator afspraken maken politie zorgen dat u dat traject in
vrede kan doen, zien dat er geen auto’s rijden
2. Opdrachten van gerechtelijke politie
a. Strafrecht, misdrijven
b. Bv. verkrachting, moord, drugshandel, diefstal, afpersing, corruptie,
bedreiging etc.
c. OM, onderzoeksrechter politie doet werk in opdracht van
OM/onderzoeksrechter
d. Bestuurlijke politie evolueert in gerechtelijk optreden als bv. tijdens
betoging iemand een wagen in brand steekt, een juwelier plundert
etc.
e. Vb. alcoholcontrole in verkeer: als iedereen negatief blaast =
bestuurlijke opdrachten van zodra iemand negatief = gerechtelijk
3. “Sterke arm”
a. U hebt de geweldsmonopolie
b. Andere diensten kunnen nood hebben aan bescherming politie vb.
milieu-inspectie valt binnen in bedrijf, als er agressie van kan
komen, of wat onveilig politie zal bijstaan om te beschermen
2
