Blok 2 – Grondslagen van de
geschiedbeoefening
Week 1 – Introduction: Historians and International
Relations
Aantekeningen hoorcollege week 1:
Unhappy Marriage?
- Historici zeggen dat politieke wetenschappers gebeurtenissen in modellen proberen te
stoppen om er zo uitspraken over te doen.
- IB’ers zeggen dat het veld over grenzen heen gaat en dat het niet een discipline is maar
een samenhang van disciplines: geschiedenis, filosofie, politieke wetenschap,
sociologie, antropologie, economie en psychologie.
Geschiedenis:
• Contingentie (niets in de geschiedenis staat van te voren vast), je moet de geschiedenis
niet bekijken alsof alles vast staat en logisch is dat het achter elkaar plaatsvindt. Je zult
altijd door de ogen van de mensen in die periode moeten proberen te kijken. Historische
ontwikkelingen zijn afhankelijk van meerdere historische gebeurtenissen, er is niet maar
één aanleiding. Als historici moet je dus voorzichtig zijn om gevolgtrekkingen achter
elkaar te plaatsen.
- Contextualisering, geen cherry picking!
• Presentisme (focus op recente, geredeneerd vanuit het heden), de neiging om je te
focussen op recente gebeurtenissen en te veel van het heden uitgaan in het
beantwoorden van hun vragen. Vragen worden beantwoord met een enorme bias,
namelijk de periode waar je zelf in staat. Huidige zorgen, normen, waarden, standaarden
en wereldvisies bepalen hoe de vraag beantwoord wordt.
- Morele zelfgenoegzaamheid
- Temporele superioriteit
➔ Lynn Hunt: erken de spanning tussen hedendaagse zorgen en respect voor het verleden,
het idee dat we nu moreel superieur zijn moeten we bevragen (temporele superioriteit).
Internationale Betrekkingen:
• Alles wat historici doen is alles tot in detail en de kleinste gebeurtenis beschrijven,
zonder ook maar tot enige conclusie te komen. “History is one damn thing after another”.
• Het ontbreekt bij geschiedenis aan conceptuele duidelijkheid. Causaliteit en verbanden
blijven te vaak onbeantwoord.
,Wat is geschiedenis? OF wat is geschiedtheorie?
• Datgene wat in het verleden is gebeurd
• Verhaal over datgene wat er is gebeurd
Over beide soorten valt te filosoferen
➔ Substantiële geschiedfilosofie, filosofie van de historische werkelijkheid.
➔ Analytische geschiedfilosofie, een reflectie over hoe we over de geschiedenis denken.
Wat is een feit of verklaring? Hoe moeten we het verleden benaderen?
Hoe zien wij de geschiedenis?
➔ Hoe jij het verleden beschouwd is ook gebonden aan bepaalde regels die jij zelf toepast.
➔ De eerste vorm van het verleden, hoe het gebeurd is, hebben we geen toegang meer toe.
➔ We construeren dus het verleden met de middelen die we nu hebben.
Herman Paul: Vier vormen van het verleden
1. Chronological past
2. Complete past
3. Strange past
4. Present past
De geboorte van de geschiedenis
Samenkomst van:
• Het ontstaan van de mens
• De opkomst van het idee van de Geist
• En de historisering van het wereldbeeld
➔ Gebeurde rond 1800
Voor 1800, wetenschappelijke revolutie kenden we een wereldbeeld waarin er twee duidelijke
filosofische domeinen bestonden:
1. De natuur/ het object en
2. De rede/geest of subject, gaat om betekenissen/interpretatie
Hoe komt kennis tot stand?
1. Empirisme: wetenschappelijke methode, waarneming en inductief redeneren (theorieën
maken van meerdere waarnemingen), experimenten doen met een object en daar haal je
kennis uit.
2. Rationalisme: kennis afleiden van ontwijfelbare (rationele) zekerheden, kennis wordt niet
gezocht in het object zelf, maar met de kennis van het subject, de mens zelf. Die komen
uit je hoofd.
Dit object/subject gedoe kreeg een opdonder door Immanuel Kant:
• Het subject is de mogelijkheidsvoorwaarde voor kennis
• Transcendentaal subject (mens= zowel object als subject). We hebben in ons hoofd
beschikking over (deze gaan aan de waarneming vooraf):
- Zuivere categorie, hierdoor begrijpen we causaliteit
- Aanschouwingsvormen, ruimte en tijd
,De mens kan dus de werkelijkheid zoals die is niet kennen, maar de wereld die wij kennen is de
wereld die voor ons verschijnt.
Wilhelm Friedrich Hegel:
• Geïnspireerd door kant en ook hij zag de wereld als een product van de mens.
• Geist, een individuele geist maar ook een collectieve geist.
• Verschil met Kant is dat hij het in een ontwikkelingsperspectief plaatst. De geest
ontwikkeld zich steeds verder in de filosofie van het kennen. Elke geist heeft zijn eigen
karakter en als je hier meer over wilt weten moet je meer weten over het verleden
hiervan, hoe dit tot stand is gekomen.
Gehistoriseerd wereldbeeld
• Waarom werd rond 1800 dat wereldbeeld gehistoriseerd? Best logisch:
- Erfahrungsraum, dat wat je hebt meegemaakt en meeneemt
- Erwartungshorizont, wat je verwacht van de toekomst
• Deze twee bepalen ons wereldbeeld, tot 1800 waren deze twee eigenlijk hetzelfde, rond
1800 is daar wel een hele duidelijke clash, door bijv. Industriële Revolutie en Franse
Revolutie
De geboorte
• Friedrich Schleiermacher
- Hermeneutiek en Hermeneutische cirkel, hij begreep de Bijbel niet als universele
waarheid, maar een geschrift in context van een specifieke periode en omgeving, hij
historiseerde de Bijbel.
- De tekst moest begrepen worden vanuit zijn historische context: Hermeneutische cirkel,
continue heen en weer bewegen tussen tekst en context. Vreemdheid kan alleen
begrepen worden vanuit zijn tijd.
- Historisme: is het interpreteren en begrijpen van die teksten, nu een nieuw vakgebied
• Leopold von Ranke
- Grondlegger van de geschiedwetenschap
- Gebaseerd op de hermeneutiek
- Om iets te weten te komen over het verleden moest je historische bronnen hebben
• Wilhelm von Dilthey
- De mens is ook een product van de geschiedenis, de mens draagt een deel geschiedenis
met zich mee, historisch gekleurd, hij noemt dat subjectpositie, maar als je genoeg je
best doet kan je je wel losmaken van dat verleden
- Cartesiaanse angst: kennis moet absoluut waar en universeel geldig zijn
• Gadamar
- Als we geen vooroordelen hadden, hadden we helemaal geen startpunt om dat verleden
te bestuderen. Zonder vooroordelen kunnen we niet tot interpretaties overgaan, het is
een vereiste.
- Vanuit deze horizon van vooroordelen kunnen we beginnen, maar deze kan ook
verschuiven, op het moment dat de horizon van de onderzoeker samenvalt met de
horizon van een object dat je bestudeert, dan krijg je een horizonversmeltzung.
- Je moet wel open staan voor de horizon van de objecten die we bestuderen.
, Aantekeningen werkcollege week 1a:
The Historian and the Study of International Relations door Gordon Graig:
- De tekst bespreekt de ontwikkeling en uitdagingen binnen de diplomatieke en politieke
geschiedschrijving, met een pleidooi voor een hernieuwde, analytische benadering van
internationale relaties. De benoeming van buitenlandse wetenschappers als ereleden
van de American Historical Association, waaronder Leopold von Ranke en Theodor
Mommsen, markeerde een periode waarin het werk van klassieke historici nog veel
invloed had. Echter, door de focus op nieuwe wetenschappelijke inzichten is er minder
aandacht voor hun werken, wat kan leiden tot een vertekende historische perceptie.
- De auteur signaleert daarnaast een dalende belangstelling voor politieke en
diplomatieke geschiedenis, ondanks het blijvende belang ervan in een wereld met
toenemende conflicten. Academische studies van internationale relaties negeren vaak
de staat als zelfstandige actor, een kernidee van vroegere geschiedschrijving. De tekst
roept op om internationale relaties systematischer te onderzoeken, met een focus op de
invloed van crises, allianties en wisselend leiderschap binnen internationale systemen.
Voorbeelden als de Koude Oorlog en de NAVO illustreren hoe allianties dynamisch zijn
en onderhevig aan aanpassingen en interne veranderingen.
- Ook de veranderende rol van onderhandelingen en het bureaucratische karakter van
hedendaagse diplomatie komen aan bod. Historici worden aangemoedigd om samen te
werken met politicologen en nieuwe analysemethoden te verkennen. Daarnaast wordt
kritiek geleverd op het vaak ontoegankelijke taalgebruik van historici, met een oproep om
een heldere en aansprekende schrijfstijl te ontwikkelen om een breder publiek te
bereiken en de relevantie van hun werk te versterken.
The Historian and His Facts, What is History? Door E.H. Carr:
- Omdat alle historische gebeurtenissen mensen en perspectieven bevatten, is de ene
niet per se beter dan de ander en is er geen objectieve historische waarheid.
- Het antwoord op de vraag ‘wat is geschiedenis?’, reflecteert onze eigen positie in tijd, en
vormt een deel van ons antwoord, ook welk perspectief we kiezen door de samenleving
waarin we leven.
- Er is een ‘commonsense view of history’, deze feiten zijn beschikbaar voor historici in
documenten etc. De historicus neemt deze mee, en bereid deze in de stijl die hem
aanstaat.
- “Feiten zijn heilig, meningen zijn vrij”
- Basisfeiten zijn hetzelfde voor alle historici. De tweede observatie is de beslissing van de
historicus. De historicus zelf bepaald welke feiten hij ‘staande zet’ en belicht, en in welke
volgorde of context. Bijvoorbeeld, de enige reden waarom we geïnteresseerd zijn in de
slag bij Hastings in 1066 is omdat historici het beschouwen als een belangrijke
historische gebeurtenis.
- Wat wij kennen als feiten over bijvoorbeeld Middeleeuwse geschiedenis is bijna allemaal
geselecteerd voor ons door generaties van mensen die professioneel waren in het
vakgebied van religie. Daarbij is ook alles wat zij belangrijk achtten, genoteerd.
- “The history we read, though based on facts, is, strictly speaking, not factual at all, but a
series of accepted judgments.”
geschiedbeoefening
Week 1 – Introduction: Historians and International
Relations
Aantekeningen hoorcollege week 1:
Unhappy Marriage?
- Historici zeggen dat politieke wetenschappers gebeurtenissen in modellen proberen te
stoppen om er zo uitspraken over te doen.
- IB’ers zeggen dat het veld over grenzen heen gaat en dat het niet een discipline is maar
een samenhang van disciplines: geschiedenis, filosofie, politieke wetenschap,
sociologie, antropologie, economie en psychologie.
Geschiedenis:
• Contingentie (niets in de geschiedenis staat van te voren vast), je moet de geschiedenis
niet bekijken alsof alles vast staat en logisch is dat het achter elkaar plaatsvindt. Je zult
altijd door de ogen van de mensen in die periode moeten proberen te kijken. Historische
ontwikkelingen zijn afhankelijk van meerdere historische gebeurtenissen, er is niet maar
één aanleiding. Als historici moet je dus voorzichtig zijn om gevolgtrekkingen achter
elkaar te plaatsen.
- Contextualisering, geen cherry picking!
• Presentisme (focus op recente, geredeneerd vanuit het heden), de neiging om je te
focussen op recente gebeurtenissen en te veel van het heden uitgaan in het
beantwoorden van hun vragen. Vragen worden beantwoord met een enorme bias,
namelijk de periode waar je zelf in staat. Huidige zorgen, normen, waarden, standaarden
en wereldvisies bepalen hoe de vraag beantwoord wordt.
- Morele zelfgenoegzaamheid
- Temporele superioriteit
➔ Lynn Hunt: erken de spanning tussen hedendaagse zorgen en respect voor het verleden,
het idee dat we nu moreel superieur zijn moeten we bevragen (temporele superioriteit).
Internationale Betrekkingen:
• Alles wat historici doen is alles tot in detail en de kleinste gebeurtenis beschrijven,
zonder ook maar tot enige conclusie te komen. “History is one damn thing after another”.
• Het ontbreekt bij geschiedenis aan conceptuele duidelijkheid. Causaliteit en verbanden
blijven te vaak onbeantwoord.
,Wat is geschiedenis? OF wat is geschiedtheorie?
• Datgene wat in het verleden is gebeurd
• Verhaal over datgene wat er is gebeurd
Over beide soorten valt te filosoferen
➔ Substantiële geschiedfilosofie, filosofie van de historische werkelijkheid.
➔ Analytische geschiedfilosofie, een reflectie over hoe we over de geschiedenis denken.
Wat is een feit of verklaring? Hoe moeten we het verleden benaderen?
Hoe zien wij de geschiedenis?
➔ Hoe jij het verleden beschouwd is ook gebonden aan bepaalde regels die jij zelf toepast.
➔ De eerste vorm van het verleden, hoe het gebeurd is, hebben we geen toegang meer toe.
➔ We construeren dus het verleden met de middelen die we nu hebben.
Herman Paul: Vier vormen van het verleden
1. Chronological past
2. Complete past
3. Strange past
4. Present past
De geboorte van de geschiedenis
Samenkomst van:
• Het ontstaan van de mens
• De opkomst van het idee van de Geist
• En de historisering van het wereldbeeld
➔ Gebeurde rond 1800
Voor 1800, wetenschappelijke revolutie kenden we een wereldbeeld waarin er twee duidelijke
filosofische domeinen bestonden:
1. De natuur/ het object en
2. De rede/geest of subject, gaat om betekenissen/interpretatie
Hoe komt kennis tot stand?
1. Empirisme: wetenschappelijke methode, waarneming en inductief redeneren (theorieën
maken van meerdere waarnemingen), experimenten doen met een object en daar haal je
kennis uit.
2. Rationalisme: kennis afleiden van ontwijfelbare (rationele) zekerheden, kennis wordt niet
gezocht in het object zelf, maar met de kennis van het subject, de mens zelf. Die komen
uit je hoofd.
Dit object/subject gedoe kreeg een opdonder door Immanuel Kant:
• Het subject is de mogelijkheidsvoorwaarde voor kennis
• Transcendentaal subject (mens= zowel object als subject). We hebben in ons hoofd
beschikking over (deze gaan aan de waarneming vooraf):
- Zuivere categorie, hierdoor begrijpen we causaliteit
- Aanschouwingsvormen, ruimte en tijd
,De mens kan dus de werkelijkheid zoals die is niet kennen, maar de wereld die wij kennen is de
wereld die voor ons verschijnt.
Wilhelm Friedrich Hegel:
• Geïnspireerd door kant en ook hij zag de wereld als een product van de mens.
• Geist, een individuele geist maar ook een collectieve geist.
• Verschil met Kant is dat hij het in een ontwikkelingsperspectief plaatst. De geest
ontwikkeld zich steeds verder in de filosofie van het kennen. Elke geist heeft zijn eigen
karakter en als je hier meer over wilt weten moet je meer weten over het verleden
hiervan, hoe dit tot stand is gekomen.
Gehistoriseerd wereldbeeld
• Waarom werd rond 1800 dat wereldbeeld gehistoriseerd? Best logisch:
- Erfahrungsraum, dat wat je hebt meegemaakt en meeneemt
- Erwartungshorizont, wat je verwacht van de toekomst
• Deze twee bepalen ons wereldbeeld, tot 1800 waren deze twee eigenlijk hetzelfde, rond
1800 is daar wel een hele duidelijke clash, door bijv. Industriële Revolutie en Franse
Revolutie
De geboorte
• Friedrich Schleiermacher
- Hermeneutiek en Hermeneutische cirkel, hij begreep de Bijbel niet als universele
waarheid, maar een geschrift in context van een specifieke periode en omgeving, hij
historiseerde de Bijbel.
- De tekst moest begrepen worden vanuit zijn historische context: Hermeneutische cirkel,
continue heen en weer bewegen tussen tekst en context. Vreemdheid kan alleen
begrepen worden vanuit zijn tijd.
- Historisme: is het interpreteren en begrijpen van die teksten, nu een nieuw vakgebied
• Leopold von Ranke
- Grondlegger van de geschiedwetenschap
- Gebaseerd op de hermeneutiek
- Om iets te weten te komen over het verleden moest je historische bronnen hebben
• Wilhelm von Dilthey
- De mens is ook een product van de geschiedenis, de mens draagt een deel geschiedenis
met zich mee, historisch gekleurd, hij noemt dat subjectpositie, maar als je genoeg je
best doet kan je je wel losmaken van dat verleden
- Cartesiaanse angst: kennis moet absoluut waar en universeel geldig zijn
• Gadamar
- Als we geen vooroordelen hadden, hadden we helemaal geen startpunt om dat verleden
te bestuderen. Zonder vooroordelen kunnen we niet tot interpretaties overgaan, het is
een vereiste.
- Vanuit deze horizon van vooroordelen kunnen we beginnen, maar deze kan ook
verschuiven, op het moment dat de horizon van de onderzoeker samenvalt met de
horizon van een object dat je bestudeert, dan krijg je een horizonversmeltzung.
- Je moet wel open staan voor de horizon van de objecten die we bestuderen.
, Aantekeningen werkcollege week 1a:
The Historian and the Study of International Relations door Gordon Graig:
- De tekst bespreekt de ontwikkeling en uitdagingen binnen de diplomatieke en politieke
geschiedschrijving, met een pleidooi voor een hernieuwde, analytische benadering van
internationale relaties. De benoeming van buitenlandse wetenschappers als ereleden
van de American Historical Association, waaronder Leopold von Ranke en Theodor
Mommsen, markeerde een periode waarin het werk van klassieke historici nog veel
invloed had. Echter, door de focus op nieuwe wetenschappelijke inzichten is er minder
aandacht voor hun werken, wat kan leiden tot een vertekende historische perceptie.
- De auteur signaleert daarnaast een dalende belangstelling voor politieke en
diplomatieke geschiedenis, ondanks het blijvende belang ervan in een wereld met
toenemende conflicten. Academische studies van internationale relaties negeren vaak
de staat als zelfstandige actor, een kernidee van vroegere geschiedschrijving. De tekst
roept op om internationale relaties systematischer te onderzoeken, met een focus op de
invloed van crises, allianties en wisselend leiderschap binnen internationale systemen.
Voorbeelden als de Koude Oorlog en de NAVO illustreren hoe allianties dynamisch zijn
en onderhevig aan aanpassingen en interne veranderingen.
- Ook de veranderende rol van onderhandelingen en het bureaucratische karakter van
hedendaagse diplomatie komen aan bod. Historici worden aangemoedigd om samen te
werken met politicologen en nieuwe analysemethoden te verkennen. Daarnaast wordt
kritiek geleverd op het vaak ontoegankelijke taalgebruik van historici, met een oproep om
een heldere en aansprekende schrijfstijl te ontwikkelen om een breder publiek te
bereiken en de relevantie van hun werk te versterken.
The Historian and His Facts, What is History? Door E.H. Carr:
- Omdat alle historische gebeurtenissen mensen en perspectieven bevatten, is de ene
niet per se beter dan de ander en is er geen objectieve historische waarheid.
- Het antwoord op de vraag ‘wat is geschiedenis?’, reflecteert onze eigen positie in tijd, en
vormt een deel van ons antwoord, ook welk perspectief we kiezen door de samenleving
waarin we leven.
- Er is een ‘commonsense view of history’, deze feiten zijn beschikbaar voor historici in
documenten etc. De historicus neemt deze mee, en bereid deze in de stijl die hem
aanstaat.
- “Feiten zijn heilig, meningen zijn vrij”
- Basisfeiten zijn hetzelfde voor alle historici. De tweede observatie is de beslissing van de
historicus. De historicus zelf bepaald welke feiten hij ‘staande zet’ en belicht, en in welke
volgorde of context. Bijvoorbeeld, de enige reden waarom we geïnteresseerd zijn in de
slag bij Hastings in 1066 is omdat historici het beschouwen als een belangrijke
historische gebeurtenis.
- Wat wij kennen als feiten over bijvoorbeeld Middeleeuwse geschiedenis is bijna allemaal
geselecteerd voor ons door generaties van mensen die professioneel waren in het
vakgebied van religie. Daarbij is ook alles wat zij belangrijk achtten, genoteerd.
- “The history we read, though based on facts, is, strictly speaking, not factual at all, but a
series of accepted judgments.”
