Aantekeningen algemene rechtswetenschappen
Inhoudsopgave
OBJECTIEF EN SUBJECTIEF RECHT................................................................................................................................3
NATIONAAL EN INTERNATIONAAL RECHT......................................................................................................................3
MATERIEEL RECHT EN FORMEEL RECHT........................................................................................................................3
§2; DE TRIAS POLITICA IN NEDERLAND........................................................................................................................5
§4; GRONDRECHTEN...............................................................................................................................................6
§5: DECENTRALISATIE...............................................................................................................................................6
§1: WETTEN IN MATERIËLE ZIN EN FORMELE ZIN............................................................................................................7
Algemene maatregelen van bestuur.................................................................................................................7
Ministeriele regelingen.....................................................................................................................................8
§2: DE BEVOEGDHEID TOT WETGEVING........................................................................................................................8
§3: ATTRIBUTIE EN DELEGATIE...................................................................................................................................9
Bekendmaking van wetten................................................................................................................................9
§4: VOORRANG VAN WETGEVING...............................................................................................................................9
§6: TOETSING VAN WETGEVING...............................................................................................................................10
Toetsing door de regering...............................................................................................................................10
Toetsing door de rechter.................................................................................................................................10
§7: HET VERDRAG ALS RECHTSBRON..........................................................................................................................10
AFDELING 1; BEGINSELEN VAN BEHOORLIJKE RECHTSPRAAK...........................................................................................12
Belangrijkste beginselen van de rechtspraak.................................................................................................12
AFDELING 2; RECHTERLIJKE MACHT, OM DAARAAN AFZONDERLIJKE GERECHTEN................................................................12
Handhaving.....................................................................................................................................................12
Het Openbaar Ministerie................................................................................................................................13
AFDELING 3; RECHTSPRAAK AL RECHTSBRON...............................................................................................................13
AFDELING 4; GEWOONTE EN ALGEMENE RECHTSBEGINSELEN ALS RECHTSBRON..................................................................15
De procureur-generaal bij de Hoge Raad.......................................................................................................15
§2: HET RECHTSSUBJECT.........................................................................................................................................17
§3: RECHTSFEITEN.................................................................................................................................................17
Blote feiten en menselijke handelingen..........................................................................................................17
Feitelijke handelingen en rechtshandelingen.................................................................................................17
Meerzijdige en eenzijdige rechtshandelingen.................................................................................................18
OVERZICHT.......................................................................................................................................................... 18
RECHTMATIGE DAAD..............................................................................................................................................18
1. Onverschuldigde betaling, art. 6:203 BW...................................................................................................18
2. Ongerechtvaardigde verrijking, art. 6:212 BW...........................................................................................18
3. Zaakwaarneming, art. 6:198 BW e.v..........................................................................................................18
§4: ABSOLUTE EN RELATIEVE VERMOGENSRECHTEN......................................................................................................19
Absolute vermogensrechten...........................................................................................................................19
Relatieve vermogensrechten...........................................................................................................................19
Natuurlijke verbintenis....................................................................................................................................20
Handelingsbekwaam......................................................................................................................................20
§1: DE OBLIGATOIRE OVEREENKOMST.......................................................................................................................21
§2: DE TOTSTANDKOMING VAN OVEREENKOMSTEN......................................................................................................21
Wil stemt niet overeen met aanbod...............................................................................................................22
Gewekte schijn................................................................................................................................................22
Wilsgebreken..................................................................................................................................................22
1
, 1. Dwaling – onjuiste voorstelling van zaken (alleen overeenkomsten).........................................................22
2. Bedrog (kan bij alle rechtshandelingen).....................................................................................................23
3. Bedreiging (kan bij alle rechtshandelingen)...............................................................................................23
4. Misbruik van omstandigheden (kan bij alle rechtshandelingen)................................................................23
Nietigheid van overeenkomsten.....................................................................................................................23
§3: DE INHOUD VAN DE OVEREENKOMST...................................................................................................................23
Aanvullend en dwingend recht.......................................................................................................................23
§4: NAKOMING VAN OVEREENKOMSTEN....................................................................................................................24
Tekortkoming in de nakoming........................................................................................................................24
§5: RECHTSGEVOLGEN VAN WANPRESTATIE................................................................................................................25
Nakoming is mogelijk......................................................................................................................................25
Nakoming is onmogelijk..................................................................................................................................25
Rechten uit wederkerige overeenkomsten.....................................................................................................25
VEREISTE 1: ONRECHTMATIGHEID.............................................................................................................................27
Zorgvuldigheidsnormen..................................................................................................................................28
Relativiteit (alleen bij schending wettelijke plicht).........................................................................................28
VEREISTE 2: TOEREKENING AAN DE DADER.................................................................................................................28
VEREISTE 3: CAUSAAL VERBAND...............................................................................................................................28
VEREISTE 4: SCHADE..............................................................................................................................................29
AANSPRAKELIJKHEID VOOR ANDEREN.........................................................................................................................29
Voor kinderen onder de 14 (risicoaansprakelijkheid).....................................................................................29
Voor kinderen van 14 en 15 jaar (schuldaansprakelijkheid)...........................................................................29
Voor kinderen vanaf 16 jaar...........................................................................................................................29
Voor ondergeschikten.....................................................................................................................................29
ANDERE VERBINTENISSEN UIT DE WET.......................................................................................................................30
1. Onverschuldigde betaling, art. 6:203 BW...................................................................................................30
2. Ongerechtvaardigde verrijking, art. 6:212 BW...........................................................................................30
3. Zaakwaarneming, art. 6:198 BW e.v..........................................................................................................30
§2: DE BEVOEGDHEID VAN DE BURGERLIJKE RECHTER...................................................................................................31
§3: DE DAGVAARDING............................................................................................................................................31
§4: HET VERZOEKSCHRIFT.......................................................................................................................................32
Het vonnis.......................................................................................................................................................32
§6: HET KORT GEDING............................................................................................................................................33
§7: DE RECHTSMIDDELEN........................................................................................................................................33
§8: DE TENUITVOERLEGGING VAN VONNISSEN.............................................................................................................34
§9: ANDERE VORMEN VAN GESCHILOPLOSSING............................................................................................................34
Rechtsvinding..................................................................................................................................................35
2
,Hoofdstuk 1: recht in het algemeen
Het recht heeft een vredestichtende en vredesbewarende rol:
Ordening gedrag
Voorkoming conflict
Mocht er conflict ontstaan dan te beslechten
Zorgt ervoor dat niemand onevenredig nadeel lijdt
Objectief en subjectief recht
Het recht is ‘het geheel van geldende rechtsregels’, oftewel, het positieve recht, oftewel
het objectieve recht. (geheel van rechtsregels op een bepaalde tijd bepaalde plaats)
Het objectieve recht is een rechtsregel die voortvloeit uit de wetgeving.
Het subjectieve recht is het recht wat iemand krijgt vanuit het objectieve recht.
Bijvoorbeeld: art. 4 GW is het objectieve recht wat iemand de bevoegdheid geeft om te
mogen stemmen. Het subjectieve recht is dat iedere individuele een eigen bevoegdheid
heeft om zijn of haar eigen stem te mogen uitbrengen.
Het recht heeft 2 betekenissen, algemene regels en individuele bevoegdheid. In het
Engels zijn er 2 verschillende termen voor.
Law – algemene regel – objectieve recht
Right – individuele bevoegdheid – subjectieve recht
Het recht bestaat uit:
De wet
De jurisprudentie
De gewoonte
Verdragen en sommige besluiten van internationale organisaties
Algemene rechtsbeginselen
Gepubliceerde beleidsregels
Nationaal en internationaal recht
Ieder land heeft soevereiniteit, dat betekent dat het vrij staat om het hoogste gezag uit te
oefenen zonder dat het verantwoording verschuldigd is aan een ander orgaan.
Soevereiniteit naar binnen is dat het lang dus eigen gezag heeft tot het uitoefenen van
wetgeving, bestuur en rechtspraak.
Verdragen zijn schriftelijke bindende regelingen tussen staten. Er is ook een type verdrag
dat een directe werking heeft in het Nederlandse rechtssysteem en daarbij ook inbreuk
maakt op de soevereiniteit van NL. Art. 93 GW. Dit heet het incorporatiesysteem.
Door de werking van dit systeem neemt het internationale recht een dominante plaats
binnen de Nederlandse rechtsorde. Art. 94 GW.
Materieel recht en formeel recht
Het materiele recht betreft de rechten en plichten, het formele recht is het procesrecht.
Het staatsrecht gaat over de organen van de staat en de bevoegdheden daarvan.
Het bestuursrecht gaat over de bestuursactiviteiten en bevoegdheden van de overheid,
oftewel het administratief recht.
Het strafrecht gaat over dat bepaalde gedragingen strafbaar zijn. Het materiele
strafrecht zijn de strafbaar gestelde gedragingen en het formele straf wordt ook wel het
3
,strafprocesrecht genoemd.
Het arbeidsrecht betreft de rechtsregels dat betrekking heeft op de arbeidsverhouding
van personen die in loondienst zijn.
Bij publiekrecht is altijd sprake van ongelijke rechtsverhouding Rechtspositie ten opzichte
van OM en verdachte is niet gelijk.
Bij privaatrecht gaat het om regels onderling tussen burgers. Of de overheid die stoelen
besteld, dan handelt hij als een burger, maar niet als overheidsorgaan.
4
, Hoofdstuk 2: recht en staat
In de jaren 1600 heeft de Franse denker en rechter Montesquieu ons huidige stelsel
bedacht, namelijk Trias Politica. Alle organen hebben nauwkeurige grenzen van
bevoegdheden gekregen om ervoor te zorgen dat elke machtsgroep onafhankelijk van
elkaar zou zijn. Dit wordt ook wel de leer van de machtenscheiding genoemd.
1. De staatsmacht moet verdeeld worden over 3 machten, een wetgevende macht,
een uitvoerende macht en een rechtsprekende macht.
2. De 3 genoemde machten worden door 3 verschillende organen uitgeoefend.
3. Elke macht wordt belast met niet meer dan zijn eigen taak of functie.
Montesquieu vond dat een staatsbestel hoort te voldoen aan checks and balances.
Checks betreft het toezicht houden op andere organen en balances dat de organen
onderling machtsevenwicht hebben.
De legisme houdt in dat het positieve recht (al het recht) uitsluitend door de wetgever is
geschapen. Dus de exclusiviteit is het legisme.
§2; de Trias Politica in Nederland
Elk besluit is een KB (koninklijk besluit), maar de inhoud is altijd erg verschillend. Een
beschikking is een besluit richting een individu door bijvoorbeeld de gemeente.
In sommige gevallen kan een rechter ingeschakeld worden voor het vaststellen van iets
zonder dat er sprake is van een geschil, dit is voluntair. Dit heet dan geen vonnis maar
een beschikking, bijvoorbeeld:
Wijzigen van de voornaam, art. 4 lid 4 GW
Onder curatele stellen van een meerderjarige die een geestelijke stoornis heeft,
art. 1:378 e.v. BW.
Strafrechter kan bij vrijspreken van een verdachte een schadevergoeding
toekennen, art. 533 e.v. SV.
In Nederland is er sprake van indirecte democratie, wij kiezen vertegenwoordigers die
beslissingen voor ons maken volgens art. 50 GW. In art. 4 GW is het kiesrecht geregeld,
iedere Nederlander heeft het recht om te stemmen. In dit artikel is ook het passief
kiesrecht gevestigd.
Het legaliteitsbeginsel houdt in dat elk overheidsoptreden terug te vinden moet zijn in de
Grondwet.
Het kabinet kan gevraagd worden om af te treden als zij niet langer het vertrouwen
hebben van de Staten-Generaal, dat is de vertrouwensregel.
Als het kabinet gevallen is n.a.v. de vertrouwensregel dan kan op basis van het
ontbindingsrecht de tweede kamer ontbonden worden, art. 64 GW.
Het recht van interpellatie, art. 68 GW. Elk van beide kamers kunnen ministers of
staatssecretarissen vragen om schriftelijke of mondelinge toelichting. Dit kan echter ook
geweigerd worden als het in strijd is met het belang van de staat, Mink K II arrest.
Vragenrecht, hiervoor is een wekelijkse 2 uurtjes ingepland voor individueel stellen van
vragen.
Recht van enquête, art. 70 GW. Als 1 van beide kamers vindt dat iets tot op de bodem
uitgezocht moet worden dan kan dit recht ingezet worden. Het bijzondere hiervan is dat
getuigen verplicht moeten verschijnen en onder ede kunnen komen te staan.
5
Inhoudsopgave
OBJECTIEF EN SUBJECTIEF RECHT................................................................................................................................3
NATIONAAL EN INTERNATIONAAL RECHT......................................................................................................................3
MATERIEEL RECHT EN FORMEEL RECHT........................................................................................................................3
§2; DE TRIAS POLITICA IN NEDERLAND........................................................................................................................5
§4; GRONDRECHTEN...............................................................................................................................................6
§5: DECENTRALISATIE...............................................................................................................................................6
§1: WETTEN IN MATERIËLE ZIN EN FORMELE ZIN............................................................................................................7
Algemene maatregelen van bestuur.................................................................................................................7
Ministeriele regelingen.....................................................................................................................................8
§2: DE BEVOEGDHEID TOT WETGEVING........................................................................................................................8
§3: ATTRIBUTIE EN DELEGATIE...................................................................................................................................9
Bekendmaking van wetten................................................................................................................................9
§4: VOORRANG VAN WETGEVING...............................................................................................................................9
§6: TOETSING VAN WETGEVING...............................................................................................................................10
Toetsing door de regering...............................................................................................................................10
Toetsing door de rechter.................................................................................................................................10
§7: HET VERDRAG ALS RECHTSBRON..........................................................................................................................10
AFDELING 1; BEGINSELEN VAN BEHOORLIJKE RECHTSPRAAK...........................................................................................12
Belangrijkste beginselen van de rechtspraak.................................................................................................12
AFDELING 2; RECHTERLIJKE MACHT, OM DAARAAN AFZONDERLIJKE GERECHTEN................................................................12
Handhaving.....................................................................................................................................................12
Het Openbaar Ministerie................................................................................................................................13
AFDELING 3; RECHTSPRAAK AL RECHTSBRON...............................................................................................................13
AFDELING 4; GEWOONTE EN ALGEMENE RECHTSBEGINSELEN ALS RECHTSBRON..................................................................15
De procureur-generaal bij de Hoge Raad.......................................................................................................15
§2: HET RECHTSSUBJECT.........................................................................................................................................17
§3: RECHTSFEITEN.................................................................................................................................................17
Blote feiten en menselijke handelingen..........................................................................................................17
Feitelijke handelingen en rechtshandelingen.................................................................................................17
Meerzijdige en eenzijdige rechtshandelingen.................................................................................................18
OVERZICHT.......................................................................................................................................................... 18
RECHTMATIGE DAAD..............................................................................................................................................18
1. Onverschuldigde betaling, art. 6:203 BW...................................................................................................18
2. Ongerechtvaardigde verrijking, art. 6:212 BW...........................................................................................18
3. Zaakwaarneming, art. 6:198 BW e.v..........................................................................................................18
§4: ABSOLUTE EN RELATIEVE VERMOGENSRECHTEN......................................................................................................19
Absolute vermogensrechten...........................................................................................................................19
Relatieve vermogensrechten...........................................................................................................................19
Natuurlijke verbintenis....................................................................................................................................20
Handelingsbekwaam......................................................................................................................................20
§1: DE OBLIGATOIRE OVEREENKOMST.......................................................................................................................21
§2: DE TOTSTANDKOMING VAN OVEREENKOMSTEN......................................................................................................21
Wil stemt niet overeen met aanbod...............................................................................................................22
Gewekte schijn................................................................................................................................................22
Wilsgebreken..................................................................................................................................................22
1
, 1. Dwaling – onjuiste voorstelling van zaken (alleen overeenkomsten).........................................................22
2. Bedrog (kan bij alle rechtshandelingen).....................................................................................................23
3. Bedreiging (kan bij alle rechtshandelingen)...............................................................................................23
4. Misbruik van omstandigheden (kan bij alle rechtshandelingen)................................................................23
Nietigheid van overeenkomsten.....................................................................................................................23
§3: DE INHOUD VAN DE OVEREENKOMST...................................................................................................................23
Aanvullend en dwingend recht.......................................................................................................................23
§4: NAKOMING VAN OVEREENKOMSTEN....................................................................................................................24
Tekortkoming in de nakoming........................................................................................................................24
§5: RECHTSGEVOLGEN VAN WANPRESTATIE................................................................................................................25
Nakoming is mogelijk......................................................................................................................................25
Nakoming is onmogelijk..................................................................................................................................25
Rechten uit wederkerige overeenkomsten.....................................................................................................25
VEREISTE 1: ONRECHTMATIGHEID.............................................................................................................................27
Zorgvuldigheidsnormen..................................................................................................................................28
Relativiteit (alleen bij schending wettelijke plicht).........................................................................................28
VEREISTE 2: TOEREKENING AAN DE DADER.................................................................................................................28
VEREISTE 3: CAUSAAL VERBAND...............................................................................................................................28
VEREISTE 4: SCHADE..............................................................................................................................................29
AANSPRAKELIJKHEID VOOR ANDEREN.........................................................................................................................29
Voor kinderen onder de 14 (risicoaansprakelijkheid).....................................................................................29
Voor kinderen van 14 en 15 jaar (schuldaansprakelijkheid)...........................................................................29
Voor kinderen vanaf 16 jaar...........................................................................................................................29
Voor ondergeschikten.....................................................................................................................................29
ANDERE VERBINTENISSEN UIT DE WET.......................................................................................................................30
1. Onverschuldigde betaling, art. 6:203 BW...................................................................................................30
2. Ongerechtvaardigde verrijking, art. 6:212 BW...........................................................................................30
3. Zaakwaarneming, art. 6:198 BW e.v..........................................................................................................30
§2: DE BEVOEGDHEID VAN DE BURGERLIJKE RECHTER...................................................................................................31
§3: DE DAGVAARDING............................................................................................................................................31
§4: HET VERZOEKSCHRIFT.......................................................................................................................................32
Het vonnis.......................................................................................................................................................32
§6: HET KORT GEDING............................................................................................................................................33
§7: DE RECHTSMIDDELEN........................................................................................................................................33
§8: DE TENUITVOERLEGGING VAN VONNISSEN.............................................................................................................34
§9: ANDERE VORMEN VAN GESCHILOPLOSSING............................................................................................................34
Rechtsvinding..................................................................................................................................................35
2
,Hoofdstuk 1: recht in het algemeen
Het recht heeft een vredestichtende en vredesbewarende rol:
Ordening gedrag
Voorkoming conflict
Mocht er conflict ontstaan dan te beslechten
Zorgt ervoor dat niemand onevenredig nadeel lijdt
Objectief en subjectief recht
Het recht is ‘het geheel van geldende rechtsregels’, oftewel, het positieve recht, oftewel
het objectieve recht. (geheel van rechtsregels op een bepaalde tijd bepaalde plaats)
Het objectieve recht is een rechtsregel die voortvloeit uit de wetgeving.
Het subjectieve recht is het recht wat iemand krijgt vanuit het objectieve recht.
Bijvoorbeeld: art. 4 GW is het objectieve recht wat iemand de bevoegdheid geeft om te
mogen stemmen. Het subjectieve recht is dat iedere individuele een eigen bevoegdheid
heeft om zijn of haar eigen stem te mogen uitbrengen.
Het recht heeft 2 betekenissen, algemene regels en individuele bevoegdheid. In het
Engels zijn er 2 verschillende termen voor.
Law – algemene regel – objectieve recht
Right – individuele bevoegdheid – subjectieve recht
Het recht bestaat uit:
De wet
De jurisprudentie
De gewoonte
Verdragen en sommige besluiten van internationale organisaties
Algemene rechtsbeginselen
Gepubliceerde beleidsregels
Nationaal en internationaal recht
Ieder land heeft soevereiniteit, dat betekent dat het vrij staat om het hoogste gezag uit te
oefenen zonder dat het verantwoording verschuldigd is aan een ander orgaan.
Soevereiniteit naar binnen is dat het lang dus eigen gezag heeft tot het uitoefenen van
wetgeving, bestuur en rechtspraak.
Verdragen zijn schriftelijke bindende regelingen tussen staten. Er is ook een type verdrag
dat een directe werking heeft in het Nederlandse rechtssysteem en daarbij ook inbreuk
maakt op de soevereiniteit van NL. Art. 93 GW. Dit heet het incorporatiesysteem.
Door de werking van dit systeem neemt het internationale recht een dominante plaats
binnen de Nederlandse rechtsorde. Art. 94 GW.
Materieel recht en formeel recht
Het materiele recht betreft de rechten en plichten, het formele recht is het procesrecht.
Het staatsrecht gaat over de organen van de staat en de bevoegdheden daarvan.
Het bestuursrecht gaat over de bestuursactiviteiten en bevoegdheden van de overheid,
oftewel het administratief recht.
Het strafrecht gaat over dat bepaalde gedragingen strafbaar zijn. Het materiele
strafrecht zijn de strafbaar gestelde gedragingen en het formele straf wordt ook wel het
3
,strafprocesrecht genoemd.
Het arbeidsrecht betreft de rechtsregels dat betrekking heeft op de arbeidsverhouding
van personen die in loondienst zijn.
Bij publiekrecht is altijd sprake van ongelijke rechtsverhouding Rechtspositie ten opzichte
van OM en verdachte is niet gelijk.
Bij privaatrecht gaat het om regels onderling tussen burgers. Of de overheid die stoelen
besteld, dan handelt hij als een burger, maar niet als overheidsorgaan.
4
, Hoofdstuk 2: recht en staat
In de jaren 1600 heeft de Franse denker en rechter Montesquieu ons huidige stelsel
bedacht, namelijk Trias Politica. Alle organen hebben nauwkeurige grenzen van
bevoegdheden gekregen om ervoor te zorgen dat elke machtsgroep onafhankelijk van
elkaar zou zijn. Dit wordt ook wel de leer van de machtenscheiding genoemd.
1. De staatsmacht moet verdeeld worden over 3 machten, een wetgevende macht,
een uitvoerende macht en een rechtsprekende macht.
2. De 3 genoemde machten worden door 3 verschillende organen uitgeoefend.
3. Elke macht wordt belast met niet meer dan zijn eigen taak of functie.
Montesquieu vond dat een staatsbestel hoort te voldoen aan checks and balances.
Checks betreft het toezicht houden op andere organen en balances dat de organen
onderling machtsevenwicht hebben.
De legisme houdt in dat het positieve recht (al het recht) uitsluitend door de wetgever is
geschapen. Dus de exclusiviteit is het legisme.
§2; de Trias Politica in Nederland
Elk besluit is een KB (koninklijk besluit), maar de inhoud is altijd erg verschillend. Een
beschikking is een besluit richting een individu door bijvoorbeeld de gemeente.
In sommige gevallen kan een rechter ingeschakeld worden voor het vaststellen van iets
zonder dat er sprake is van een geschil, dit is voluntair. Dit heet dan geen vonnis maar
een beschikking, bijvoorbeeld:
Wijzigen van de voornaam, art. 4 lid 4 GW
Onder curatele stellen van een meerderjarige die een geestelijke stoornis heeft,
art. 1:378 e.v. BW.
Strafrechter kan bij vrijspreken van een verdachte een schadevergoeding
toekennen, art. 533 e.v. SV.
In Nederland is er sprake van indirecte democratie, wij kiezen vertegenwoordigers die
beslissingen voor ons maken volgens art. 50 GW. In art. 4 GW is het kiesrecht geregeld,
iedere Nederlander heeft het recht om te stemmen. In dit artikel is ook het passief
kiesrecht gevestigd.
Het legaliteitsbeginsel houdt in dat elk overheidsoptreden terug te vinden moet zijn in de
Grondwet.
Het kabinet kan gevraagd worden om af te treden als zij niet langer het vertrouwen
hebben van de Staten-Generaal, dat is de vertrouwensregel.
Als het kabinet gevallen is n.a.v. de vertrouwensregel dan kan op basis van het
ontbindingsrecht de tweede kamer ontbonden worden, art. 64 GW.
Het recht van interpellatie, art. 68 GW. Elk van beide kamers kunnen ministers of
staatssecretarissen vragen om schriftelijke of mondelinge toelichting. Dit kan echter ook
geweigerd worden als het in strijd is met het belang van de staat, Mink K II arrest.
Vragenrecht, hiervoor is een wekelijkse 2 uurtjes ingepland voor individueel stellen van
vragen.
Recht van enquête, art. 70 GW. Als 1 van beide kamers vindt dat iets tot op de bodem
uitgezocht moet worden dan kan dit recht ingezet worden. Het bijzondere hiervan is dat
getuigen verplicht moeten verschijnen en onder ede kunnen komen te staan.
5
