Samenvatting rechtsfilosofie Uhasselt

Rechtsfilosofie

Filosofen kunnen plaatsen in wereldbeeld en tijd

HOOFDSTUK I: DE WENS VAN DE SOEVEREIN
John Austin (beveltheorie – 19e eeuw -> rechtspositivisme)

 Recht definiëren zonder zich te baseren op bestaand recht en morele waardes
o The existence of law is one thing, its merit or demerit is another
o Beschrijving geven van het recht zonder uitspraken te doen over zijn verdiensten of
tekortkomingen
o -> theorie ‘kaal’
 ‘Wat is geldigheid? Wat is recht?’


I.1. Bevelen
John Austin

 Kritiek op huidige rechtswetenschap
o Vraag aan een rechtswetenschapper met welk onderwerp hij zich bezighoudt en hij
kan vaak geen antwoord bieden
o Indien men wel antwoordt is die ondeugdelijk en onwetenschappelijk
 Neutrale omschrijving van het recht -> niet wat het recht is, maar wat het
zou moeten zijn
 Recht op neutrale en objectieve manier definiëren
o The province of jurisprudence determined
 Lezingen met als doel recht te definiëren
 <-> niet-recht
 Rechtsregels onderscheiden van andere regels



 Recht is een geheel van bevelen van een superieur, die gepaard gaan met de mogelijkheid
sancties op te leggen bij niet-nakoming
o Recht gebaseerd op macht van sanctionering
 Gehoorzaamheidsplicht burgers berust hierop
 Hoeft niet te berusten op een normatieve aanvaarding van het recht
o Bevel is enkel een bevel als de superieur de mogelijkheid heeft om sancties op te
leggen bij niet-nakoming
o Wetten zijn bevelen en die kunnen enkel ten uitvoer gelegd worden door een
superieur
o Bekijkt het recht van het perspectief van een buitenstaander


I.2. Soeverein
John Austin

 Definitie van het recht ruim -> inperken
o Niet alle bevelen voortgebracht door meerderen zijn rechtregels
o Enkel zij die soeverein zijn -> enige rechtsbron

1

,  PROBLEMEN met theorie:
o Tal val regels die noch bevelen noch sanctioneren
o Het voelen van een juridische verplichting is niet hetzelfde als moeten handelen
onder dreiging
 Gehoorzamen om sanctie te vermijden
o Recht niet altijd te reduceren naar een soeverein
 Merendeel van de mensen heeft de gewoonte om te gehoorzamen
o Uitsluiten van gewoonterecht, internationaal recht en natuurrecht doet mogelijk
tekort aan wat het recht is en respectievelijk behoort te zijn
 Sluit morele inhoud uit

I.3. Algemeen
John Austin

 Belangrijke eigenschap van rechtsregels: moeten algemeen zijn
 Een wet is algemeen als:
o Het een bevel is
o Van een hogere autoriteit
o Van toepassing op alle leden van de samenleving
o Ondersteunt door systeem van sancties voor niet-naleving


I.4. De soeverein als enige rechtsbron
John Austin

 Bevelen van soeverein zijn enige rechtsbron
 2 tegenwerpingen theorie
o 1: recht wortelt in het gewoonterecht
o 2: definitie biedt geen plaats voor recht dat voortkomt uit rechtsspraak
 Verweer tegenwerping 1:
o Gewoonterecht karakteriseren op 2 manieren
 Feitelijk bestaande morele opvattingen over wat goed en kwaad is ->
positieve moraal
 Naleving berust op feitelijke instemming van de betrokkenen
 Gewoonterecht aangenomen en bekrachtigd door een wetgever of rechter
-> positief recht
o Gewoonterecht en rechtersrecht kunnen alleen als echt recht beschouwd worden als
ze worden aangenomen en bekrachtigd door een bevel van een soeverein




2

,I.5. Besluit en verdere opbouw van het boek
John Austin

 Recht = overheidsrecht
o Uitgevaardigd door soeverein
o Begeleidt door sancties
o Toegepast door rechters op bijzondere gevallen
o Te gehoorzamen door onderdaan
 Onderscheid rechtsregels en niet-juridische regels
o Sociale regels kunnen enkel gezien worden als recht als deze worden aangenomen
en bekrachtigd door een soeverein
 Voordelen theorie:
o Einde aan gedachte dat het recht geleidelijk aan zou zijn gegroeid en ontstaan uit de
gewoonten en zeden van mensen die met elkaar samenleven
 -> opvatting te breed
o Rechtsbegrip ontwikkeld dat niet gevangen is in een cirkelredenering
 Recht kan gedefinieerd worden zonder u te beroepen op het rechtssysteem
o Geen beroep doen op rechtvaardigheid van regels om verplichtende kracht te
begrijpen
 Wettelijke verplichting komt tot stand dankzij dreiging van sancties
 Morele verplichtingen liggen buiten rechtswetenschap




3

, HOOFDSTUK II: DE MACHT DER GEWOONTE
II.1. Het perspectief van de antropoloog
Eugen Ehrlich (rechtssociologie – 19e-20e eeuw)

 Levend recht: wat mensen als recht beschouwen en zien als standaarden voor hun handelen
o Veranderd voortdurend -> overeenkomstig met behoeften van mensen die het
gebruiken
o <-> Austin zou zeggen dat dit niets anders zijn dan sociale regels -> positieve moraal
 Het ‘echte recht’ = regels die tussen mensen gelden
o Officiële recht is slecht een afschaduwing
 = Austin: buitenstaandersperspectief
 Rechtswetenschap is pas mogelijk vanuit het standpunt van de antropoloog
o Sociale regels die mensen met elkaar verbinden en die het mogelijk maken hun
handelingen op elkaar af te stemmen
o Rechtsregels zijn hier klein deel van
o <-> Austin: wetenschap van het recht van de overheid


II.2. Wederzijdse verwachtingen
Eugen Ehrlich

- Recht wortelt in het gewoonterecht
- Sociale regels stammen uit de gewoonte
o Raadselachtig:
 Uit een gewoonte ontstaat geen verplichting
 Niemand bekritiseerd indien gewoonte niet voldaan wordt
 Geen normatieve kracht

Lon Fuller (rechtssociologie – 20e eeuw)

- Recht wortelt in het gewoonterecht
o Bestudering van het gewoonterecht stelt ons in staat de functies van het recht te
begrijpen
- Kritiek op doctrine van de opinio necessitatis
o Iets is alleen een regels als degene die volgens deze regel handelt het gevoel heeft
dat hij zo hoort te handelen
o -> slecht antwoord
 Onder welke voorwaarden ontstaat er een normatieve lading?
 Onder welke voorwaarden ontstaan er verplichtingen?
- Voorwaarden voor normatieve lading:
o De gewoonte van Gilles wordt enkel een normatieve verplichting voor Gilles
wanneer Gilles de indruk heeft gewekt dat Gilles volgens die gewoonte zal handelen
en Sam haar handelingen hier op afstemt
o De gewoonte heeft normatieve lading verkregen en begint op een regel te lijken
o Bij afwijking van gewoonte reden geven




4