Hoorcolleges Infectieziekten
HC 1: Basisbegrippen infectieziekten
Infectieziekten worden veroorzaakt door biotische factoren: Bacteriën, virussen, parasieten. Koch
heeft aangetoond dat organismes ons ziek kunnen maken. Hij liet dit zien door een muis te infecteren
met een organisme.
Opbouw van virussen: Virussen kunnen een envelop hebben. Een non-enveloped virus overleeft
langer in de omgeving, buiten de gastheer, dan een enveloped virus. De non-enveloped virussen zijn
ook overdraagbaar via besmette objecten.
De virussen met een envelop krijgen de envelop mee van de celwand van de gastheercel. Bij de
gastheercel leidt dit tot schade.
Een RNA-virus bevat geen controle mechanisme, waardoor er makkelijk mutaties ingebouwd worden.
Ze zijn mutatiegevoelig. RNA-virussen kunnen hierdoor makkelijk aanpassen aan een omgeving
(bijvoorbeeld verschillende gastheren). Deze virussen zijn overdraagbaar van dier -> mens.
Wanneer je antivirale middelen ontwikkelt, moet je iets specifieks vinden wat het virus aanvalt maar
niet onze eigen eukaryoten cellen.
Indeling pathogenen (resistent, gevoelig):
,Wanneer vindt transmissie plaats?
- Incubatie: Periode tot aan symptomen. Toename van het pathogeen. Transmissie is mogelijk.
- Ziekte: Afhankelijk van virulentie van het pathogeen en/of de conditie van de gastheer.
- Herstel: Afname en verdwijning van symptomen. Afname van het pathogeen. Bij sommige
infecties kan het pathogeen na herstel nog steeds aanwezig zijn. Er is dan nog transmissie
mogelijk.
Mensen die asymptomatisch zijn, maar wel infectieus, noemen we menselijke reservoirs. Dit is
hetzelfde als asymptomatisch dragerschap. Andere reservoirs:
- Infectieziekten die overdraagbaar zijn van gewervelde dieren op mens noemen we zoönose.
- Ook insecten kunnen een reservoir vormen. We spreken over een vector (mens/dier -> vector
-> mens). Een voorbeeld is de malariaparasiet.
- Besmette oppervlakten, voedsel, water en aarde.
Het ebolavirus is een zoönose, maar werd door mutaties ook overdraagbaar van mens op mens.
Transmissieroutes:
- Horizontaal: Eén persoon infecteert andere personen.
- Verticaal: Infectie van moeder op kind.
HIV kan horizontaal en verticaal overgedragen worden.
Vormen van transmissie:
- Contact transmissie: Direct, indirect (besmette oppervlaktes), druppels.
- Vehicle transmissie: Drinkwater, voedsel, stofdeeltjes.
- Vector transmissie: Mechanisch of biologisch (nodig voor ontwikkeling).
,Wanneer de risicogroep afwijkt van de klassieke risicogroepen gaan de alarmbellen rinkelen.
Belangrijk om te onderzoeken:
- Bacterie, virus of parasiet?
- Transmissie: Hoe en wanneer wordt het pathogeen overgedragen naar de gastheer?
- Pathogenese: Waar zit het pathogeen in het lichaam?
- Hoe ziet de risicogroep eruit?
, HC 2: Virulentie en pathogeniciteit
Top 7 ‘killers’ infectieziekten:
1. Respiratoire infectieziekten.
2. HIV/AIDS.
3. Gastro-intestinale infectieziekten die diarree veroorzaken.
4. Tuberculose.
5. Malaria.
6. Mazelen.
7. Hepatitis B.
Problemen in het Westen:
- Pathogenen die (multi-)resistent zijn voor antibiotica.
- Terugkeer van oude ziektes (tuberculose).
- Opportunistische infecties: Infecties die optreden bij mensen met een verminderde afweer.
Doordat het immuunsysteem niet correct functioneert is het mogelijk dat zelfs zwakke
ziekteverwekkers iemand ziek maken.
- Nieuwe ziektes (Covid-19).
Onderscheid pathogenen (klein -> groot):
- Virussen kunnen niet zelfstandig repliceren. De replicatiecyclus is afhankelijk van de
gastheercel.
- Bacteriën zijn prokaryoten en kunnen zelf repliceren. Ze kunnen intra- of extracellulair
aanwezig zijn.
- Parasieten zijn eukaryoten. We onderscheiden de eencelligen en meercelligen. Ze kunnen zelf
repliceren. Ze kunnen intra- en extracellulair aanwezig zijn.
Een pathogeen is een organisme dat een ziekte veroorzaakt:
- Primair: Veroorzaakt ziekte in een gezonde gastheer.
- Opportunistisch: Veroorzaakt alleen ziekte in een verzwakte gastheer.
Een infectie is de aanwezigheid van een vermenigvuldigende micro-organisme. Dit hoeft niet
schadelijk te zijn.
- Primair: Veroorzaakt door het primaire pathogeen.
- Secundair: Als gevolg van de primaire infectie vindt een tweede infectie plaats.
Het infectieproces bestaat uit 5 stappen:
1. Enter: Pathogeen moet kunnen hechten aan de gastheer.
2. Stay in: Het pathogeen moet in staat zijn om zich te kunnen vermenigvuldigen.
3. Survival: Het pathogeen zal het immuunsysteem moeten ontwijken.
4. Het pathogeen kan zorgen voor weefselschade.
5. Transmissie: Op tijd de gastheer verlaten om iemand anders te infecteren.
Op elke plek waar wij in contact staan met de buitenwereld is er een mogelijkheid om het lichaam
binnen te treden. We spreken over de ‘portals of entry’:
- Mucosa: Respiratoire-, darm-, urogenitale- stelsel.
- Huid: Wondje, haarzakje, zweetklier.
HC 1: Basisbegrippen infectieziekten
Infectieziekten worden veroorzaakt door biotische factoren: Bacteriën, virussen, parasieten. Koch
heeft aangetoond dat organismes ons ziek kunnen maken. Hij liet dit zien door een muis te infecteren
met een organisme.
Opbouw van virussen: Virussen kunnen een envelop hebben. Een non-enveloped virus overleeft
langer in de omgeving, buiten de gastheer, dan een enveloped virus. De non-enveloped virussen zijn
ook overdraagbaar via besmette objecten.
De virussen met een envelop krijgen de envelop mee van de celwand van de gastheercel. Bij de
gastheercel leidt dit tot schade.
Een RNA-virus bevat geen controle mechanisme, waardoor er makkelijk mutaties ingebouwd worden.
Ze zijn mutatiegevoelig. RNA-virussen kunnen hierdoor makkelijk aanpassen aan een omgeving
(bijvoorbeeld verschillende gastheren). Deze virussen zijn overdraagbaar van dier -> mens.
Wanneer je antivirale middelen ontwikkelt, moet je iets specifieks vinden wat het virus aanvalt maar
niet onze eigen eukaryoten cellen.
Indeling pathogenen (resistent, gevoelig):
,Wanneer vindt transmissie plaats?
- Incubatie: Periode tot aan symptomen. Toename van het pathogeen. Transmissie is mogelijk.
- Ziekte: Afhankelijk van virulentie van het pathogeen en/of de conditie van de gastheer.
- Herstel: Afname en verdwijning van symptomen. Afname van het pathogeen. Bij sommige
infecties kan het pathogeen na herstel nog steeds aanwezig zijn. Er is dan nog transmissie
mogelijk.
Mensen die asymptomatisch zijn, maar wel infectieus, noemen we menselijke reservoirs. Dit is
hetzelfde als asymptomatisch dragerschap. Andere reservoirs:
- Infectieziekten die overdraagbaar zijn van gewervelde dieren op mens noemen we zoönose.
- Ook insecten kunnen een reservoir vormen. We spreken over een vector (mens/dier -> vector
-> mens). Een voorbeeld is de malariaparasiet.
- Besmette oppervlakten, voedsel, water en aarde.
Het ebolavirus is een zoönose, maar werd door mutaties ook overdraagbaar van mens op mens.
Transmissieroutes:
- Horizontaal: Eén persoon infecteert andere personen.
- Verticaal: Infectie van moeder op kind.
HIV kan horizontaal en verticaal overgedragen worden.
Vormen van transmissie:
- Contact transmissie: Direct, indirect (besmette oppervlaktes), druppels.
- Vehicle transmissie: Drinkwater, voedsel, stofdeeltjes.
- Vector transmissie: Mechanisch of biologisch (nodig voor ontwikkeling).
,Wanneer de risicogroep afwijkt van de klassieke risicogroepen gaan de alarmbellen rinkelen.
Belangrijk om te onderzoeken:
- Bacterie, virus of parasiet?
- Transmissie: Hoe en wanneer wordt het pathogeen overgedragen naar de gastheer?
- Pathogenese: Waar zit het pathogeen in het lichaam?
- Hoe ziet de risicogroep eruit?
, HC 2: Virulentie en pathogeniciteit
Top 7 ‘killers’ infectieziekten:
1. Respiratoire infectieziekten.
2. HIV/AIDS.
3. Gastro-intestinale infectieziekten die diarree veroorzaken.
4. Tuberculose.
5. Malaria.
6. Mazelen.
7. Hepatitis B.
Problemen in het Westen:
- Pathogenen die (multi-)resistent zijn voor antibiotica.
- Terugkeer van oude ziektes (tuberculose).
- Opportunistische infecties: Infecties die optreden bij mensen met een verminderde afweer.
Doordat het immuunsysteem niet correct functioneert is het mogelijk dat zelfs zwakke
ziekteverwekkers iemand ziek maken.
- Nieuwe ziektes (Covid-19).
Onderscheid pathogenen (klein -> groot):
- Virussen kunnen niet zelfstandig repliceren. De replicatiecyclus is afhankelijk van de
gastheercel.
- Bacteriën zijn prokaryoten en kunnen zelf repliceren. Ze kunnen intra- of extracellulair
aanwezig zijn.
- Parasieten zijn eukaryoten. We onderscheiden de eencelligen en meercelligen. Ze kunnen zelf
repliceren. Ze kunnen intra- en extracellulair aanwezig zijn.
Een pathogeen is een organisme dat een ziekte veroorzaakt:
- Primair: Veroorzaakt ziekte in een gezonde gastheer.
- Opportunistisch: Veroorzaakt alleen ziekte in een verzwakte gastheer.
Een infectie is de aanwezigheid van een vermenigvuldigende micro-organisme. Dit hoeft niet
schadelijk te zijn.
- Primair: Veroorzaakt door het primaire pathogeen.
- Secundair: Als gevolg van de primaire infectie vindt een tweede infectie plaats.
Het infectieproces bestaat uit 5 stappen:
1. Enter: Pathogeen moet kunnen hechten aan de gastheer.
2. Stay in: Het pathogeen moet in staat zijn om zich te kunnen vermenigvuldigen.
3. Survival: Het pathogeen zal het immuunsysteem moeten ontwijken.
4. Het pathogeen kan zorgen voor weefselschade.
5. Transmissie: Op tijd de gastheer verlaten om iemand anders te infecteren.
Op elke plek waar wij in contact staan met de buitenwereld is er een mogelijkheid om het lichaam
binnen te treden. We spreken over de ‘portals of entry’:
- Mucosa: Respiratoire-, darm-, urogenitale- stelsel.
- Huid: Wondje, haarzakje, zweetklier.
