Hoorcolleges Positieve Psychologie en Ontwikkeling (441085-B-6)
Docent: Yasemin Erbaș en gastdocenten; Tilburg University, Blok 3 (2024)
Inhoudsopgave
Week 1
Hoorcollege 1 …………………….…………..…………………………………………………………………………………………………2
Een introductie in de positieve psychologie
Hoorcollege 2 ………………….…………………………..……………………………………………………………………………………8
Het fundament: Emoties en welbevinden (Dr. Eeske van Roekel)
Hoorcollege 3 …………………….…………..………………………………………………………………………………….……………19
Motivatie en subjectief welbevinden
Hoorcollege 4 ………………….…………………………..………………………………………………………………………………….29
Liefde en welbevinden, uitmuntendheid, esthetiek, creativiteit en genialiteit
Hoorcollege 5…………………….…………..………………………………………………………………………………………………..38
Vrijetijdsbesteding, flow en piekprestaties
Hoorcollege 6 ………………….…………………………..………………………………………………………………………………….45
Positieve gezondheid
Hoorcollege 7…………………….…………..………………………………………………………………………………………………..55
Optimaal welbevinden en welbevinden gedurende de levensloop
Hoorcollege 8 ………………….…………………………..………………………………………………………………………………….69
Succesful aging (Yvonne Brehmer; Engels college)
Hoorcollege 9 …………………….…………..…………………………………………………………………………………….…………81
Positieve psychologie interventies – Deel 1
Hoorcollege 10………………….………………………….………………………………………………………………………………….94
Positieve psychologie interventies – Deel 2 (Kathleen van der Gucht en Keri Pekaar)
Hoorcollege 11 …………………….…………..……………………………………………………………………………………………107
Positieve instituties (Marianne van Woekom; Engels college)
Bonus
Literatuur (Engels)
Positive Psychology: The Science of Happiness and Flourishing – (Compton & Hoffman; 3rd ed, 2020)
Week 1
Chapter 1……………………………………………………………………………………………………………………………………….117
An Introduction to Positive Psychology
Chapter 2……………………………………………………………………………………………………………………………………….129
Foundations: Emotions, Motivation, and the Nature of Well-Being
Let op: Rest van de literatuur is niet samengevat
,HC 1 – Introductie
Dit college:
1. Wat is positieve psychologie?
2. Wat zijn belangrijke thema’s binnen de positieve psychologie?
3. Wat is de geschiedenis van positieve psychologie en welbevinden?
Wat is positieve psychologie?
- ‘’Positive psychology (PP) is the scientific study of what enables individuals and communities
to thrive’’
o Wat wil je graag bereiken? Wat helpt iemand om te groeien?
Wat draagt bij aan een beter welbevinden?
o In plaats van focus op wat niet goed gaat, focus op wat wel goed
gaat + je sterke kanten
o https://www.youtube.com/watch?v=1qJvS8v0TTI
Relaties met andere disciplines
a) Sociale psychologie
b) Klinische psychologie
c) Persoonlijkheidspsychologie
d) Overig: humanisitsch, psychiatrisch, sociologisch, biologisch
→ PP niet als aparte stroming, maar integratie in alle andere stromingen + als
aanvulling op bestaande disciplines
Wat zijn belangrijke thema’s binnen de PP? – 3 brede domeinen van menselijke ervaringen
1. Positieve subjectieve states
o Vluchtig, niet stabiel; fluctueren
Bijv. Emoties
2. Positieve individuele karaktertrekken (traits)
o Stabieler, kan fluctueren, maar meer op lange termijn
Bijv. Creativiteit, deugden, persoonlijkheid, strenghts etc.
3. Positieve instituties
o Maatschappelijk of groepsniveau
o Context waarin mensen zich bevinden
o Hoe dit mensen positief kan vormen + welke factoren van invloed
Bijv. Gezinnen, scholen, werkomgeving, etc.
,The Good Life
- Wat zijn factoren die bijdragen aan een goed leven? Wat zorgt voor een leven met
voldoening en welbevinden?
o Wat is een goed leven? → Welke factoren dragen hieraan bij?
1) Positieve connecties met anderen
o Vermogen om lief te hebben
o Altruïsme
o Vermogen te vergeven
o Aanwezigheid spirituele connecties (diepere betekenis + doel)
2) Positieve individuele karaktertrekken
o Integriteit (sense of integrity)
o Vermogen om te spelen (play) & creatief te zijn
o Deugden (virtues; bijv. moed, nederigheid)
3) Life regulation qualities (vaardigheden om dagelijks gedrag te reguleren)
o Gevoel van autonomie
o Hoge mate zelfcontrole
o Aanwezigheid wijsheid als gids voor gedrag (bijv. informatie filteren)
Flourishing/floreren
- Positieve psychologie: wat mensen en gemeenschappen doet floreren (thrive)
- Flourishing: = ‘’Bloeien / groeien’’; het bijzonder goed doen (excelleren) of volledige zelf
ontplooiing, vervullen volledig potentieel (zelf-actualisatie – Maslow); beter dan de
norm/normaal (overstijgend)
- ‘’Momenteel geen goed model
om mentale gezondheid te
classificeren, te veel focus op
sommige componenten (vooral
negatief, psychopathologie)’’
Kind of a neutral state
, - Complete mentale gezondheid: Niet alleen kijken naar iemands mentale gezondheid
(afwezigheid van mentale ziektes!) → Te simpel, dus Keyes & Lopez namen ook welbevinden
mee in hun model
o ↑ Welbevinden op 3 gebieden: emotioneel, psychologisch en sociaal
o ↓ Mentale ziektes
o 4 categorieën (12 classificaties)
Kritiek Thompson (2018)
- Oude model (DSM) classificeert alleen
in normaal en abnormaal, KEyes en Lopez
wilde dit anders, maar is niet helemaal
gelukt
- Kritisch op model van Keyes & Lopez:
Alsnog te simpel model + classificatie (sub-optimal vs. optimal cf. normaal vs. abnormaal)
Meetinstrumenten – hoe meet je dit op de juiste manier?
Onduidelijk wanneer je in welke categorie valt
Model is niet toetsbaar!
Belang van positieve emoties
- Onafhankelijkheid van positieve + negatieve emoties
o Afwezigheid van negatieve emoties, impliceert niet automatisch positieve emoties
(assumptie van afhankelijkheid is onjuist!)
Voorbeeld – Depressie
• In DSM criteria bijv. negatieve emoties (somberheid, leegte, etc.)
maar ook anhedonie (gebrek aan ervaring positieve emoties)
• Positieve emoties zijn mogelijk zelfs belangrijker in behandeling
• Verbetering in PE lokt verbetering in NE uit, in plaats van het
omgekeerde – alleen NE verbeteren zorgt voor een meer neutrale
staat, niet perse verhoging in PE
• Depressie als emotioneel afgevlakt / anhedonie, PE verbeteren, dan
neemt NE af
,Wat is de geschiedenis van positieve psychologie en welbevinden?
- Positieve psychologie als subdiscipline vrij nieuw
- Wat is geluk? Wat is the good life?
o Een 2000+ jaar oude vraag
o Socrates (ca. 470 V.Chr.)
Grieken
Hedonisme
- Oudste benadering van welbevinden
- Zoveel mogelijk plezier nastreven
o Vooral sensorisch/zintuigelijk (bijv. voedsel, seks)
o Negatieve ervaringen zoals pijn minimaliseren
Niet houdbaar:
o Sensorisch plezier is van korte duur (tijdelijk) + kan problemen veroorzaken (op lange
termijn; verslaving, overgewicht)
o Ontneemt jezelf de kans om te groeien doordat je negatieve ervaringen en emoties
uit je leven bant (bijv. soms uit negatieve emoties plezier halen, denk aan horror film
kijken of sad songs luisteren)
o Het is simpelweg onmogelijk om alleen plezier in het leven te hebben, negatieve
ervaringen horen ook bij het leven
Aristoteles
- Van hedonisme naar eudaimonia: ‘’The person who is truly happy has what is worth desiring
+ worth having in life’’
o A condition of meaning and self-realization, of flourishing and completeness, of
enduring joy
o Aangeboren in elk persoon: het herkennen + cultiveren van ons aangeboren
potentieel kan leiden tot geluk
- Deugden als de gulden middenweg (golden mean): emotionele extremen vermijden
o Leidt tot een leven volgens principe van eudaimonia
o Balans is belangrijk!
▪ Bijv. Deugd moed kan helpen om nieuwe dingen te ontdekken + te bereiken
wat je graag wil → Echter, te veel kan leiden tot overmoedigheid, en te
weinig tot lafheid
, Christendom (Middeleeuwen)
- Dogmatische manier van denken
- De weg naar geluk: de betekenis van het leven van Jezus (liefde & compassie)
- Interne strijd (spirit & flesh)
- 7 dodelijke zondes
- 4 kardinale deugen + 3 theologische deugden
Renaissance (1400-1600)
- Waardering voor onafhankelijk denken (vrij van geloof + tradities)
- Creativiteit & opkomst van de artiest
o Individualisme + persoonlijke visie
- Opkomst van de wetenschap (einde 17e eeuw)
o Idee: rationele personen kunnen voor zichzelf beslissen wat waar is & van ultieme
waarde
o Tools om de waarheid te achterhalen: logica, objectiviteit en empirisme
- Toenemend belang van de sociale wereld (18e & 19e eeuw)
o Utilitarianisme: zoveel mogelijk geluk voor iedereen
▪ = Ultieme doel van menselijk handelen
▪ = Meest ethische keuze is de keuze die leidt tot het meeste geluk
o Hedonic calculus (Jeremy Bentham) = manier om dit te berekenen – Limitaties?
Romantiek / Romanticisme (19e eeuw)
- Belang emotionele ervaringen
o Diep beleven + voelen
- Belang van liefde + veranderend beeld
o Huweliijk gebaseerd op affectie
o Vrijwillige basis
o Autonomie (van familie, vrienden, instituties)
20e eeuw, VÓÓR Tweede Wereldoorlog (1900-1939)
- 3 doelen:
1) Genezen van ziektes (curing illness)
- Maar ook:
2) Bevredigend leven leiden (making life more fulfilling)
3) Talenten koesteren (nurturing talent)
→ Meer holistisch
20e eeuw, NA Tweede Wereldoorlog (1945-2000)
- Focus terug op genezing: The disease model
- Klinisch model
o Wat is er mis met mensen?
o Wat zorgt voor mentale ziektes/psychopathologie?
o Hoe kunnen we dit verbeteren?
- Opkomst behaviorisme, psycho-analyse
Docent: Yasemin Erbaș en gastdocenten; Tilburg University, Blok 3 (2024)
Inhoudsopgave
Week 1
Hoorcollege 1 …………………….…………..…………………………………………………………………………………………………2
Een introductie in de positieve psychologie
Hoorcollege 2 ………………….…………………………..……………………………………………………………………………………8
Het fundament: Emoties en welbevinden (Dr. Eeske van Roekel)
Hoorcollege 3 …………………….…………..………………………………………………………………………………….……………19
Motivatie en subjectief welbevinden
Hoorcollege 4 ………………….…………………………..………………………………………………………………………………….29
Liefde en welbevinden, uitmuntendheid, esthetiek, creativiteit en genialiteit
Hoorcollege 5…………………….…………..………………………………………………………………………………………………..38
Vrijetijdsbesteding, flow en piekprestaties
Hoorcollege 6 ………………….…………………………..………………………………………………………………………………….45
Positieve gezondheid
Hoorcollege 7…………………….…………..………………………………………………………………………………………………..55
Optimaal welbevinden en welbevinden gedurende de levensloop
Hoorcollege 8 ………………….…………………………..………………………………………………………………………………….69
Succesful aging (Yvonne Brehmer; Engels college)
Hoorcollege 9 …………………….…………..…………………………………………………………………………………….…………81
Positieve psychologie interventies – Deel 1
Hoorcollege 10………………….………………………….………………………………………………………………………………….94
Positieve psychologie interventies – Deel 2 (Kathleen van der Gucht en Keri Pekaar)
Hoorcollege 11 …………………….…………..……………………………………………………………………………………………107
Positieve instituties (Marianne van Woekom; Engels college)
Bonus
Literatuur (Engels)
Positive Psychology: The Science of Happiness and Flourishing – (Compton & Hoffman; 3rd ed, 2020)
Week 1
Chapter 1……………………………………………………………………………………………………………………………………….117
An Introduction to Positive Psychology
Chapter 2……………………………………………………………………………………………………………………………………….129
Foundations: Emotions, Motivation, and the Nature of Well-Being
Let op: Rest van de literatuur is niet samengevat
,HC 1 – Introductie
Dit college:
1. Wat is positieve psychologie?
2. Wat zijn belangrijke thema’s binnen de positieve psychologie?
3. Wat is de geschiedenis van positieve psychologie en welbevinden?
Wat is positieve psychologie?
- ‘’Positive psychology (PP) is the scientific study of what enables individuals and communities
to thrive’’
o Wat wil je graag bereiken? Wat helpt iemand om te groeien?
Wat draagt bij aan een beter welbevinden?
o In plaats van focus op wat niet goed gaat, focus op wat wel goed
gaat + je sterke kanten
o https://www.youtube.com/watch?v=1qJvS8v0TTI
Relaties met andere disciplines
a) Sociale psychologie
b) Klinische psychologie
c) Persoonlijkheidspsychologie
d) Overig: humanisitsch, psychiatrisch, sociologisch, biologisch
→ PP niet als aparte stroming, maar integratie in alle andere stromingen + als
aanvulling op bestaande disciplines
Wat zijn belangrijke thema’s binnen de PP? – 3 brede domeinen van menselijke ervaringen
1. Positieve subjectieve states
o Vluchtig, niet stabiel; fluctueren
Bijv. Emoties
2. Positieve individuele karaktertrekken (traits)
o Stabieler, kan fluctueren, maar meer op lange termijn
Bijv. Creativiteit, deugden, persoonlijkheid, strenghts etc.
3. Positieve instituties
o Maatschappelijk of groepsniveau
o Context waarin mensen zich bevinden
o Hoe dit mensen positief kan vormen + welke factoren van invloed
Bijv. Gezinnen, scholen, werkomgeving, etc.
,The Good Life
- Wat zijn factoren die bijdragen aan een goed leven? Wat zorgt voor een leven met
voldoening en welbevinden?
o Wat is een goed leven? → Welke factoren dragen hieraan bij?
1) Positieve connecties met anderen
o Vermogen om lief te hebben
o Altruïsme
o Vermogen te vergeven
o Aanwezigheid spirituele connecties (diepere betekenis + doel)
2) Positieve individuele karaktertrekken
o Integriteit (sense of integrity)
o Vermogen om te spelen (play) & creatief te zijn
o Deugden (virtues; bijv. moed, nederigheid)
3) Life regulation qualities (vaardigheden om dagelijks gedrag te reguleren)
o Gevoel van autonomie
o Hoge mate zelfcontrole
o Aanwezigheid wijsheid als gids voor gedrag (bijv. informatie filteren)
Flourishing/floreren
- Positieve psychologie: wat mensen en gemeenschappen doet floreren (thrive)
- Flourishing: = ‘’Bloeien / groeien’’; het bijzonder goed doen (excelleren) of volledige zelf
ontplooiing, vervullen volledig potentieel (zelf-actualisatie – Maslow); beter dan de
norm/normaal (overstijgend)
- ‘’Momenteel geen goed model
om mentale gezondheid te
classificeren, te veel focus op
sommige componenten (vooral
negatief, psychopathologie)’’
Kind of a neutral state
, - Complete mentale gezondheid: Niet alleen kijken naar iemands mentale gezondheid
(afwezigheid van mentale ziektes!) → Te simpel, dus Keyes & Lopez namen ook welbevinden
mee in hun model
o ↑ Welbevinden op 3 gebieden: emotioneel, psychologisch en sociaal
o ↓ Mentale ziektes
o 4 categorieën (12 classificaties)
Kritiek Thompson (2018)
- Oude model (DSM) classificeert alleen
in normaal en abnormaal, KEyes en Lopez
wilde dit anders, maar is niet helemaal
gelukt
- Kritisch op model van Keyes & Lopez:
Alsnog te simpel model + classificatie (sub-optimal vs. optimal cf. normaal vs. abnormaal)
Meetinstrumenten – hoe meet je dit op de juiste manier?
Onduidelijk wanneer je in welke categorie valt
Model is niet toetsbaar!
Belang van positieve emoties
- Onafhankelijkheid van positieve + negatieve emoties
o Afwezigheid van negatieve emoties, impliceert niet automatisch positieve emoties
(assumptie van afhankelijkheid is onjuist!)
Voorbeeld – Depressie
• In DSM criteria bijv. negatieve emoties (somberheid, leegte, etc.)
maar ook anhedonie (gebrek aan ervaring positieve emoties)
• Positieve emoties zijn mogelijk zelfs belangrijker in behandeling
• Verbetering in PE lokt verbetering in NE uit, in plaats van het
omgekeerde – alleen NE verbeteren zorgt voor een meer neutrale
staat, niet perse verhoging in PE
• Depressie als emotioneel afgevlakt / anhedonie, PE verbeteren, dan
neemt NE af
,Wat is de geschiedenis van positieve psychologie en welbevinden?
- Positieve psychologie als subdiscipline vrij nieuw
- Wat is geluk? Wat is the good life?
o Een 2000+ jaar oude vraag
o Socrates (ca. 470 V.Chr.)
Grieken
Hedonisme
- Oudste benadering van welbevinden
- Zoveel mogelijk plezier nastreven
o Vooral sensorisch/zintuigelijk (bijv. voedsel, seks)
o Negatieve ervaringen zoals pijn minimaliseren
Niet houdbaar:
o Sensorisch plezier is van korte duur (tijdelijk) + kan problemen veroorzaken (op lange
termijn; verslaving, overgewicht)
o Ontneemt jezelf de kans om te groeien doordat je negatieve ervaringen en emoties
uit je leven bant (bijv. soms uit negatieve emoties plezier halen, denk aan horror film
kijken of sad songs luisteren)
o Het is simpelweg onmogelijk om alleen plezier in het leven te hebben, negatieve
ervaringen horen ook bij het leven
Aristoteles
- Van hedonisme naar eudaimonia: ‘’The person who is truly happy has what is worth desiring
+ worth having in life’’
o A condition of meaning and self-realization, of flourishing and completeness, of
enduring joy
o Aangeboren in elk persoon: het herkennen + cultiveren van ons aangeboren
potentieel kan leiden tot geluk
- Deugden als de gulden middenweg (golden mean): emotionele extremen vermijden
o Leidt tot een leven volgens principe van eudaimonia
o Balans is belangrijk!
▪ Bijv. Deugd moed kan helpen om nieuwe dingen te ontdekken + te bereiken
wat je graag wil → Echter, te veel kan leiden tot overmoedigheid, en te
weinig tot lafheid
, Christendom (Middeleeuwen)
- Dogmatische manier van denken
- De weg naar geluk: de betekenis van het leven van Jezus (liefde & compassie)
- Interne strijd (spirit & flesh)
- 7 dodelijke zondes
- 4 kardinale deugen + 3 theologische deugden
Renaissance (1400-1600)
- Waardering voor onafhankelijk denken (vrij van geloof + tradities)
- Creativiteit & opkomst van de artiest
o Individualisme + persoonlijke visie
- Opkomst van de wetenschap (einde 17e eeuw)
o Idee: rationele personen kunnen voor zichzelf beslissen wat waar is & van ultieme
waarde
o Tools om de waarheid te achterhalen: logica, objectiviteit en empirisme
- Toenemend belang van de sociale wereld (18e & 19e eeuw)
o Utilitarianisme: zoveel mogelijk geluk voor iedereen
▪ = Ultieme doel van menselijk handelen
▪ = Meest ethische keuze is de keuze die leidt tot het meeste geluk
o Hedonic calculus (Jeremy Bentham) = manier om dit te berekenen – Limitaties?
Romantiek / Romanticisme (19e eeuw)
- Belang emotionele ervaringen
o Diep beleven + voelen
- Belang van liefde + veranderend beeld
o Huweliijk gebaseerd op affectie
o Vrijwillige basis
o Autonomie (van familie, vrienden, instituties)
20e eeuw, VÓÓR Tweede Wereldoorlog (1900-1939)
- 3 doelen:
1) Genezen van ziektes (curing illness)
- Maar ook:
2) Bevredigend leven leiden (making life more fulfilling)
3) Talenten koesteren (nurturing talent)
→ Meer holistisch
20e eeuw, NA Tweede Wereldoorlog (1945-2000)
- Focus terug op genezing: The disease model
- Klinisch model
o Wat is er mis met mensen?
o Wat zorgt voor mentale ziektes/psychopathologie?
o Hoe kunnen we dit verbeteren?
- Opkomst behaviorisme, psycho-analyse
