Samenvatting Kijken naar de mens - Geschiedenis van de psychologie (P0M35A)

Samenvatting: Geschiedenis van de Psychologie

Hoofdstuk 1: Inleiding
Een geschiedenis van de psychologie, niet DE geschiedenis

Ultieme doelstelling: Sapere Aude = durf je verstand te gebruiken


1.1 Vier verschillende invalshoeken

Psychologie is niet ontwikkeld in een vacuüm
- Bevat delen van de maatschappij, mentaliteit en wetenschap

Invalshoeken samen te vatten in:
- Mens = inhoudelijke werk van grote figuren uit het verleden van de psychologie
- Maatschappij = de sociaal-economische context en de manier waarop werd gekeken naar
individu in de samenleving
- Methode = wetenschappelijke methodologie in de psychologische studie

1) Sociaal-economische context
- It’s the economy, stupid
 Van Bill Clinton zijn campagne
 Verwijst naar de stelling dat veranderingen in de maatschappelijke domeinen
worden aangedreven door de economie
 = Economisch determinisme
- Wij gaan geen economisch determinisme toepassen, wel kijken naar de economische context

2) Maatschappelijk mensbeeld
- Hoe de mens zichzelf ziet en definieert
 Veranderende representaties of idealen waarmee mensen zich identificeren
- Individualisering (toename doorheen de tijd)
- Generatieverschillen

3) Wetenschappelijke ontwikkelingen
- Geen gegeven, maar een verworvenheid
- Wetenschappelijke verovering van de werkelijkheid
 Bij aanvang erg moeizaam
- Ontwikkeling van wetenschappelijke methode(n)
- Belangrijke ontwikkelingen voor de huidige psychologie
 Statistiek
 Studie van het zenuwstelsel vanuit de fysiologie (werking en functies van lichaam
bestuderen)
 Vader van de psychologie, gaat het bewustzijn te lijf
 Filosofie is de moeder van de psychologie, studie van bewustzijn als
ervaringsgegeven



4) Studie van de psychologie

1

, - Pas vanaf de 19de eeuw empirisch, daarvoor vooral filosofen
- Uiteenlopende mensbeelden
- Bewustzijn (Wundt en James als vaders van de psychologie), individuele verschillen, emotie
en motivatie, psychische problemen
- Vier aparte onderwerpen:
 Studie van het psychologische = psychologische fenomen door de eeuwen heen
 Psychologie als aparte discipline = wanneer komt het los van de filosofie en fysiologie
 Institutionalisering = wanneer wordt het erkend in onderwijs en onderzoek
 Praktijkgerichte psychologie en de professionele status van de psycholoog

Geen causaliteit: samenhang tussen de invalshoeken is moeilijk te bepalen
Wel tijd-ruimtelijke situering van de psychologie en de wetenschap
- vb. westerse individualiteit: geldeconomie en klassenmaatschappij ipv standenmaatschappij

Levendig beeld van elke tijdsperiode
- wetenschap is geen gegevenheid, bijdrage van individuen
- succes en vertwijfeling van hoofdfiguren


4.2 Tijdsperiode en tijdvakken
4.2.1 Tijdsperiode

Ontstaan psychologie als academische discipline
- 19de eeuw
- Stichter:
 Voor Europeanen: Wundt
 1879: stichting van eerste psychologische laboratorium
 Voor Amerikanen: James

Overgang Middeleeuwen naar de Renaissance = eerste tekenen van individualisering en moderne
wetenschappen


4.2.2 Tijdvakken
- Tijdlijn uit het Nederlandse onderwijs
- Eeuwen zijn geen mijlpalen of strikt afgebakende tijdvakken, bepaalde ontwikkelingen
kunnen doorlopen in verschillende
eeuwen
- Historische ontwikkelingen zijn een
continu proces




4.3 Beperkingen
4.3.1 Vertekeningen


2

,Eurocentrisme
- Enkel Europese en Noord-Amerikaanse ontwikkelingen met betrekking tot de psychologie
- Bedreigt de ecologische validiteit = mate waarin onderzoeksbevindingen ook gelden voor
alledaagse leven
- Gaat voornamelijk over WEIRDest people in the world
 = Western, educated, industrialized, rich and democratic
 Witte huidskleur ook toevoegen, want zwarte psychologen werden vaak over het
hoofd gezien
- Vooral rapportage van de elite, terwijl de meerderheid een gewone man of vrouw was die in
heel andere omstandigheden leefden

Gestroomlijnd beeld van het verleden
- Simplificatie: enkel de belangrijkste ontwikkelingen komen aan bod, dus bepaalde nuances
gaan verloren
- Grotefigurengeschiedenis: enkel hoofdfiguren, maar heel wat andere onderzoekers waren
ook aan het werk

Witte mannen
- Schetst de situatie van vrouwen en niet-witte mensen in het verleden


4.3.2 Wat dit boek niet behandelt

Geen politieke geschiedenis
- Tendensen over landsgrenzen heen bespreken
- Tendensen doen zich niet overal op de dezelfde manier en op hetzelfde moment voor

Niet alle mogelijke invalshoeken in het kijken naar de mens
- Andere domeinen: juridische, kunst, literatuur
- Relevante thema’s voor psychologen: ontwikkeling van het kind
- Specifieke groepen: vrouw, psychisch lijden, seksualiteit, gender, seksuele geaardheid
- Wel kijken naar mind-body problem, maar richten zich vooral op mind

Geen historisch onderzoek
- Bronnen van secundaire aard gebruikt

Geen filosofisch werk, geen grondslagenonderzoek




3

, Hoofdstuk 2: Geschiedschrijving
2.1 Motivering om terug te blikken op het verleden
2.1.1 Traditionele benadering

Citaat Ebbinghaus: psychologie heeft een lang verleden, maar een korte geschiedenis
- Voorbeeld van de traditionele benadering
- Korte geschiedenis: in 1879 eerste laboratorium van de psychologie van Wundt
- Lang verleden: periode voor de officiële oprichting van de psychologie
 Aristoteles legde in de 4de eeuw al de fundamenten voor de psychologie
 In de 17de eeuw begon men te denken over het bewustzijn

Doel van deze vorm van geschiedschrijving:
- Plaats van de psychologie veilig stellen in de rij van wetenschappen
- Psychologie die zichzelf moest bewijzen als wetenschap

Studie van het verleden van de psychologie
- Om de relevantie van de psychologie en haar onderzoeksdomein te bekrachtigen en aan te
tonen hoeveel vooruitgang ze al hebben geboekt
- Standpunt ondersteunen dat psychologie academische erkenning verdient
- Stijgende graad van wetenschappelijkheid
- Een onderzoeksdomein die op wetenschappelijk vlak al veel heeft verwezenlijkt
- Psychologen als intellectuele erfgenamen van auteurs uit het verleden (= psychologen avant
la lettre)

Motto: “de vragen zijn dezelfde, de methode is verschillend”


2.1.2 Hedendaagse benadering

Waarom het verleden van de psychologie bestuderen?
- Verleden gebruiken als verantwoording voor de huidige positie is niet meer onderschreven
- Bestaan van de psychologie rechtvaardigen is niet meer nodig, het speelt een belangrijke
maatschappelijke rol en het is sterk verankerd in onderzoekscentra en universiteiten

Inhoudelijke component
- Kennisdoel
- Zicht op het verleden van de discipline, kennis van het verleden
 Hoe verschillen in persoonlijkheid bekeken werden
- Huidige situatie beter begrijpen
 Empirisme vs rationalisme in 17de eeuw, waardoor we verschillende visies hebben op
conceptleren en visuele perceptie
 Afbakening van de wetenschappelijke disciplines, vb. studie van het gezin =
pedagogisch, familiale en seksuele wetenschappen = medisch




4