1
LEWENSORIËNTERING
GRAAD 12
KWARTAAL 1_2025
Die volgende vorige vraestelle is in hierdie
notas gebruik: @IMPAQ 2018, 2019, 2020,
2021, 2022 & DBE 2022 sowel as die DBE/WKOD LO-oorsigboekie 2023 & 2024.
Sterkte. Juffrou Ansie
Onderwerpe:
1. ONTWIKKELING VAN SELF IN DIE SAMELEWING bl. 2
2. KONFLIK bl. 6
3. MEDIA bl. 9
4. VERHOUDINGS bl. 13
5. GROEI EN VERANDERING bl. 19
6. STUDIEVAARDIGHEDE bl. 23
7. LOOPBANE EN LOOPBAANKEUSES bl. 26
8. WERKLOOSHEID bl. 34
5. ENTREPRENEURSKAP bl.36 - 40
@Juffrou_Ansie
, 2
1. ONTWIKKELING VAN SELF IN DIE SAMELEWING
STRES
Gevallestudie @IMPAQ JUN 2018
’n Vinnige oplossing vir stres is om te glimlag. Dit sal dalk nie die spanning laat
verdwyn nie, maar jy sal dadelik beter voel. ’n Glimlag is ook aansteeklik. Die
rede hiervoor is dat deel van die brein wat gesigsuitdrukking beheer, 'n
onbewustelike outomatiese reaksie area is. Kyk na iemand wat glimlag en jy sal
nie anders kan as om ook te glimlag nie. Hierdie onwillekeurige reaksie area
boots veral gelukkige gesigsuitdrukkings na. In 'n Switserse studie is verskillende
prente aan deelnemers gewys wat emosies soos vreugde, angs, woede en
verbasing uitbeeld. Hulle is aangesê om te frons as die prentjie 'n gelukkige,
glimlaggende persoon uitbeeld. In plaas daarvan om die navorser se instruksies
te gehoorsaam, het almal ook geglimlag. (Aangepas en vertaal: goo.gl/eQvtPJ)
Die lewensvaardigheid wat in die teks aanbeveel word: Leer om gereeld te glimlag,
want glimlag is 'n aansteeklike emosie.
VIER HOOFGROEPE STRESSORS
1. Fisiese stressor
2. Emosionele stressor
3. Omgewing stressor
4. Sosiale stressor
Fisies- stressors veroorsaak deur gesondheidskwessies, trauma aan die liggaam,
selfskade, lewenstylkeuses en mishandeling.
• Gesondheidskwessie
• Trauma
• Selfskade
• Leefstylkeuses
• Akute en chroniese siekte
• Swangerskap
• Menstruasie
• Ervaar gewelddadige aanvalle
• Om 'n misdaadslagoffer te wees
• Drank- en dwelmmisbruik
• Sny self
• Gebrek aan slaap
• Swak dieet
@Juffrou_Ansie
, 3
• Gebrek aan oefening
• Te veel drink en rook
Omgewing -stressors wat in ons omgewing voorkom wat irritasies veroorsaak. Enkele
voorbeelde van algemene omgewingstressors sluit in:
• Armoede
• Geraas
• Oorbevolking
• Besoedeling
• Natuurrampe
• Swak ventilasie
• Mishandeling
• Roep
• Sosiale druk
Sosiaal – stressors veroorsaak deur die mense rondom jou wat spruit uit 'n mens se
verhoudings met ander en uit die sosiale omgewing in die algemeen. Enkele
voorbeelde van algemene omgewingstressors sluit in:
• Swak kommunikasie
• Konflik
• Afknouery
• Negatiewe groepsdruk
• Veranderinge in gesinstruktuur bv. egskeiding, nuwe broers en susters
Emosioneel -stres wat veroorsaak word deur mense se reaksies op moeilike situasies,
wat negatiewe emosies veroorsaak. Enkele voorbeelde van algemene
omgewingstressors sluit in:
• Dood
• Verhuising
• Nie goed hanteer nie en onsekerheid oor die lewe na matriek
• Negatiewe gedagtes oor die lewe
• Onrealistiese verwagtinge
• Frustrasie, woede, konflik en angs
Simptome van stres
Fisiese simptome Voorbeelde: Knars van tande, gekners van kake, spierspanning,
hoofpyne, kortasem, maagpyn, moegheid, verhoogde
bloeddruk, borspyne, naarheid, lighoofdigheid, oormatige sweet,
floute, droë mond, diarree, hardlywigheid en spierspasma.
@Juffrou_Ansie
, 4
Gedragsimptome Voorbeelde: Slaap te veel of te min, eet meer of minder as
gewoonlik, gewigsverlies, dwelmmisbruik, antisosiale gedrag,
afname in persoonlike higiëne en senuweeagtige gewoontes
soos naelbyt, tempo.
Emosionele Voorbeelde: Gemoedswisselings, depressie, angs,
simptome skuldgevoelens, selfverwyt, ontkenning, gevoelloosheid,
geïrriteerdheid, hulpeloosheid, wantroue, kort humeur, gevoelens
van eensaamheid en isolasie, en tranerigheid.
Kognitiewe Onvermoë om te konsentreer, aandagafleibaarheid,
simptome geheueprobleme, swak probleemoplossing, swak oordeel,
ongeloof, versteurde denke, verwarring, terugflitse of
selfmoordgedagtes.
Die veg-of-vlug-reaksie van stres met spesifieke verwysing na die spotprent.@IMPAQ JUN 2020
Dit is die reaksie van die liggaam se
simpatiese senuweestelsel op 'n stresvolle
situasie.
In die spotprent voel die persoon bedreig
deur die beer, so dit is 'n stresvolle situasie.
Die liggaam se verdedigingsreaksie gaan
in 'n vinnige outomatiese proses bekend
as die veg-of-vlug-reaksie.
In die spotprent kies die persoon om te
vlug eerder as om te veg
'n Verduideliking van VIER fisiese reaksies wanneer 'n stresvolle situasie onverwags
opduik@IMPAQ JUN 2020
Die liggaam skei die chemikalieë kortisol, adrenalien en noradrenalien af.
Hierdie afskeiding help die liggaam om gereed te wees vir óf veg óf vlug deur
die hartklop en asemhaling te versnel, en waaksaamheid en spiergereedheid te
verhoog.
Die liggaam begin sweet.
Die spysvertering en immuunstelsel word vertraag.
@Juffrou_Ansie
LEWENSORIËNTERING
GRAAD 12
KWARTAAL 1_2025
Die volgende vorige vraestelle is in hierdie
notas gebruik: @IMPAQ 2018, 2019, 2020,
2021, 2022 & DBE 2022 sowel as die DBE/WKOD LO-oorsigboekie 2023 & 2024.
Sterkte. Juffrou Ansie
Onderwerpe:
1. ONTWIKKELING VAN SELF IN DIE SAMELEWING bl. 2
2. KONFLIK bl. 6
3. MEDIA bl. 9
4. VERHOUDINGS bl. 13
5. GROEI EN VERANDERING bl. 19
6. STUDIEVAARDIGHEDE bl. 23
7. LOOPBANE EN LOOPBAANKEUSES bl. 26
8. WERKLOOSHEID bl. 34
5. ENTREPRENEURSKAP bl.36 - 40
@Juffrou_Ansie
, 2
1. ONTWIKKELING VAN SELF IN DIE SAMELEWING
STRES
Gevallestudie @IMPAQ JUN 2018
’n Vinnige oplossing vir stres is om te glimlag. Dit sal dalk nie die spanning laat
verdwyn nie, maar jy sal dadelik beter voel. ’n Glimlag is ook aansteeklik. Die
rede hiervoor is dat deel van die brein wat gesigsuitdrukking beheer, 'n
onbewustelike outomatiese reaksie area is. Kyk na iemand wat glimlag en jy sal
nie anders kan as om ook te glimlag nie. Hierdie onwillekeurige reaksie area
boots veral gelukkige gesigsuitdrukkings na. In 'n Switserse studie is verskillende
prente aan deelnemers gewys wat emosies soos vreugde, angs, woede en
verbasing uitbeeld. Hulle is aangesê om te frons as die prentjie 'n gelukkige,
glimlaggende persoon uitbeeld. In plaas daarvan om die navorser se instruksies
te gehoorsaam, het almal ook geglimlag. (Aangepas en vertaal: goo.gl/eQvtPJ)
Die lewensvaardigheid wat in die teks aanbeveel word: Leer om gereeld te glimlag,
want glimlag is 'n aansteeklike emosie.
VIER HOOFGROEPE STRESSORS
1. Fisiese stressor
2. Emosionele stressor
3. Omgewing stressor
4. Sosiale stressor
Fisies- stressors veroorsaak deur gesondheidskwessies, trauma aan die liggaam,
selfskade, lewenstylkeuses en mishandeling.
• Gesondheidskwessie
• Trauma
• Selfskade
• Leefstylkeuses
• Akute en chroniese siekte
• Swangerskap
• Menstruasie
• Ervaar gewelddadige aanvalle
• Om 'n misdaadslagoffer te wees
• Drank- en dwelmmisbruik
• Sny self
• Gebrek aan slaap
• Swak dieet
@Juffrou_Ansie
, 3
• Gebrek aan oefening
• Te veel drink en rook
Omgewing -stressors wat in ons omgewing voorkom wat irritasies veroorsaak. Enkele
voorbeelde van algemene omgewingstressors sluit in:
• Armoede
• Geraas
• Oorbevolking
• Besoedeling
• Natuurrampe
• Swak ventilasie
• Mishandeling
• Roep
• Sosiale druk
Sosiaal – stressors veroorsaak deur die mense rondom jou wat spruit uit 'n mens se
verhoudings met ander en uit die sosiale omgewing in die algemeen. Enkele
voorbeelde van algemene omgewingstressors sluit in:
• Swak kommunikasie
• Konflik
• Afknouery
• Negatiewe groepsdruk
• Veranderinge in gesinstruktuur bv. egskeiding, nuwe broers en susters
Emosioneel -stres wat veroorsaak word deur mense se reaksies op moeilike situasies,
wat negatiewe emosies veroorsaak. Enkele voorbeelde van algemene
omgewingstressors sluit in:
• Dood
• Verhuising
• Nie goed hanteer nie en onsekerheid oor die lewe na matriek
• Negatiewe gedagtes oor die lewe
• Onrealistiese verwagtinge
• Frustrasie, woede, konflik en angs
Simptome van stres
Fisiese simptome Voorbeelde: Knars van tande, gekners van kake, spierspanning,
hoofpyne, kortasem, maagpyn, moegheid, verhoogde
bloeddruk, borspyne, naarheid, lighoofdigheid, oormatige sweet,
floute, droë mond, diarree, hardlywigheid en spierspasma.
@Juffrou_Ansie
, 4
Gedragsimptome Voorbeelde: Slaap te veel of te min, eet meer of minder as
gewoonlik, gewigsverlies, dwelmmisbruik, antisosiale gedrag,
afname in persoonlike higiëne en senuweeagtige gewoontes
soos naelbyt, tempo.
Emosionele Voorbeelde: Gemoedswisselings, depressie, angs,
simptome skuldgevoelens, selfverwyt, ontkenning, gevoelloosheid,
geïrriteerdheid, hulpeloosheid, wantroue, kort humeur, gevoelens
van eensaamheid en isolasie, en tranerigheid.
Kognitiewe Onvermoë om te konsentreer, aandagafleibaarheid,
simptome geheueprobleme, swak probleemoplossing, swak oordeel,
ongeloof, versteurde denke, verwarring, terugflitse of
selfmoordgedagtes.
Die veg-of-vlug-reaksie van stres met spesifieke verwysing na die spotprent.@IMPAQ JUN 2020
Dit is die reaksie van die liggaam se
simpatiese senuweestelsel op 'n stresvolle
situasie.
In die spotprent voel die persoon bedreig
deur die beer, so dit is 'n stresvolle situasie.
Die liggaam se verdedigingsreaksie gaan
in 'n vinnige outomatiese proses bekend
as die veg-of-vlug-reaksie.
In die spotprent kies die persoon om te
vlug eerder as om te veg
'n Verduideliking van VIER fisiese reaksies wanneer 'n stresvolle situasie onverwags
opduik@IMPAQ JUN 2020
Die liggaam skei die chemikalieë kortisol, adrenalien en noradrenalien af.
Hierdie afskeiding help die liggaam om gereed te wees vir óf veg óf vlug deur
die hartklop en asemhaling te versnel, en waaksaamheid en spiergereedheid te
verhoog.
Die liggaam begin sweet.
Die spysvertering en immuunstelsel word vertraag.
@Juffrou_Ansie
