DEEL 1: WE LEVEN IN TIJDEN VAN ANGST
Plurale context = samenleving die bestaat uit vers ethische groepen
Sir Bertrand Russell (1872-1970): rode draad v magnum opus = spanningsveld dt dr hele mensheid lang
ongemerkt gecultiveerd w => mensen denken dt ze leven in tijden v angst
Thomas Hobbes (1588-1679): mens w gedreven dr angst -> ieder mens gericht zichzelf te
beschermen & zal tt uiterste gaan
➔ Iedereen staat onder permanente dreigingen v anderen
➔ Natuurstaat mens = oorlog v allen tegen allen
➔ Permanente staat v angst inperken dr met elkaar soc contacten af te sluiten
Rousseau: mens w gedreven dr goede -> mens v nature goed & wil elkaar helpen MR maats dwingt
ons buiten lijntjes te kleuren
➔ Kan maar met 160 mensen smnleven zonder regels ook al ben je zo goed MR vanaf dn
zullen regels opgelegd w die bepaalde zaken gaan verbieden (wij zijn met te veel)
In loop ges: momenten waar mens zich veilig voelde om samenwerkingen aan te gaan
Neg beeld Hobbes & Russel linken aan tijd waarin gedacht ontw -> Russell zag land verpulveren & Hobbes
had 3de ENG burgeroorlog
Hoofdstuk 1: angst voedt verschillen
Dualistisch denken: mensen die ja/nee denken, denken zwart/wit, gedijen goed in maatschappijen
waar angst overheerst -> leiden aan mixofobie (angst)
➔ Mixofobie: mensen die zuiverheid nastreven, nt enkel in geest MR ook in
maatschappelijke orde + hebben angst vr vermenging v elementen die zuiverheid
verstoren vb. ander geloof
➔ Nativisme: irrationale & obsessieve angst vr vreemdelingen & doen aan
nationalisme vb. klassiek gezin, boerenkost,…
Xenofobe burgerbewegingen & partijen spreken in naam v eigen volk: om volgelingen te
beschermen, stellen ze sterke & autoritaire leiders aan de macht (respecteren basisbeginselen v
democratie ng)
1.1 Behoudsgezinde burgerbewegingen
Wat: hoe meer leden, hoe angstiger maatschappij (zit onder nativisme)
➔ Combat 18: hooliganaanhang v British National Party -> behoren tt internat Blood &
Honour-netwerk: 1 & 8 staan vr 1ste & 8ste letter v alfabet (initialen v Adolf Hitler)
➔ Blood & Honour (1984): Ian Stuart Donaldson richtte deze beweging op om bij te
dragen aan rassenoorlog -> naam vindt oorsprong in Hitlerjugend ‘Blut und Ehre’
➔ PEDIGA (DUI): willen aandacht vr falende immigratie- & asielbeleid in DUI ->
protest gaf stem aan onderhuidse xenofobie
1.2 Conservatieve gezinspartijen
Wat: zien zichzelf nt als populair of radicaal rechts -> zorgen voor stigmatisering en hebben angst als
bindende angst (onder nativisme) (het leven van vreemdelingen gaat boven dat van ons in de
coronaperiode, lgbtq+ - HIV-testen,…)
➔ Rassemblement National: ‘ni droit, ni gauche … Front National’ -> andere
beschuldigen is belangrijker dn visie uitbouwen
➔ Vlaams belang : streven nr onafh VLA -> tegenstand met betrekking tt immigratie
dr personen die zich volgens partij weigerachtig opstellen tegen integratie of
assimilatie nr westerse normen => verzetting v trad normen & waarden + verzet
tegen oprukken in EU v pol islam & moslimfundamentalisme (#eigenvolklaatst)
Angst = verbindende factor tss kiezer & partij -> kijken nt nr inhoud v partij: als radicale rechtse
partij zegt wat de gewone mens denkt dn moet kiezer nt meer iets zeggen
Gedownload door hafsa houmane el bakkali ()
,Hoofdstuk 2: of leidt tot samenwerking
Mohammed Bouazizi: “Diepgewortelde angst vr toekomst & geen vooruitzichten stelt mensen in
staat tt meest ondenkbare acties.”
De angst voor de eigen levenskwaliteit en toekomst zet mensen aan tot actie. Gemeenschappelijke
angst is de basis voor een ongeziene samenwerking.
➔ Had illegale groentekar die hij gebruikte om te werken & daarna geld te sparen om familie te kunnen
voeden: op een dag kwam politie langs & pakte kassa mee -> ging bij kantoor MR namen hem nt serieus
➔ Hij dreigde zichzelf in brand te steken & dt deed hij uiteindelijk: zorgde voor veel
protesten
Sergei Krikalev (ruimtevaart): “angst leidt er toe dt wij nu in ruimte zitten”
➔ Is kosmonaut die gestrand was op ruimteschip Mir: kon nergens landen & bleef daarom in
baan om aarde, onzeker of hij ooit ng thuis zou raken
➔ Verbleef bijna jaar in ruimte tt hij op 25 maart 1992 mag terugkeren richting grootste lanceerbasis ter
wereld
-> vertrok als Sovjetburger & keerde terug als Rus
Angst heeft geleid tot de ruimterace (tussen Amerika en Rusland); maar resulteert in internationale
samenwerking
Hoofdstuk 3: Maar is steeds een as van het kwaad
Martha Nussbaum: “Angst is aanwezig vanaf dt je as hebt met super goede mensen & super
slechte mensen. Bij neg groep w neg eigenschappen vergroot & goede verkleint, bij pos groep w
pos eigenschappen vergroot & slechte verkleint.”
➔ Mensen vinden het geruststellend om zichzelf verwikkeld te zien in botsing der beschavingen
• Zuivere mensen: nemen op tegen buitenlands indringers
• Welvarende Westerlingen: nemen op tegen gelukzoekende vluchtelingen
• Onderdrukte jeugd zonder toekomst: neemt op tegen elitaire leiders die wankel beleid voeren
• Democratische culturen: nemen op tegen duivelse communistische beschavingen
Populaire cultuur: voedt deze visie door wereld te creëren waarbij problemen v goede personages w
opgelost dr dood v stel ‘schurken’ (genuanceerde liefdesliedjes zelden een hit). De populaire cultuur
verglijdt in zwart-wit associaties waarbij de ander herleid wordt tot een negatief aspect.
Nuance nodig tov beeld dat de wereld in een constante oorlogsdreiging leeft. = Terrorisme: nt alle
aanslagen op EU bodem zijn religieus geïnspireerd
Hoofdstuk 4: collectieve angst mag men nt cultiveren
Angst = dirigent v brein die nodig is om wezen in leven te houden -> overheerst alle andere acties
in brein & legt focus bij gevaar. Wanneer individuele leven van mens in gevaar is, neemt de
dirigent in het brein over.
- Individuele instinctmatige oerangst kan je niet wegnemen of uitroeien
Collectieve angst: probleem v angst is nu groter dn dt persoonlijke dirigent aankan (zuiverheid van
natie bedreigd, vluchtelingen grenzen oversteken,…) -> Collectieve bedreiging vraagt een nieuwe
dirigent die handelingsplannen, risicoanalyses & argumentaties opstelt
Maatschappelijk opgelegde angst = Mensen zijn niet bang voor wat is, maar voor wat ze
verwachten dat er zal komen. vb. angst vr migranten, moskeeën,…
- De grenzen tussen vermoeden van wat kan gebeuren en vooroordelen worden in tijden
van angst uitgedund. (laagvliegende vliegtuig roept sinds 9/11 angstreflex op
Het wordt pas gevaarlijk wanneer:
- De superioriteit van de eigen groep buitensporig in de verf wordt gezet en de andere groep de
schuld krijgt voor alles wat verkeerd loopt in de samenleving
- De as van het kwaad geïnstitutionaliseerd wordt -> vooroordelen ontstaan die ingroup
overneemt en doorgeeft (jood = asociaal)
Zorgt voor foutieve associaties: Communiceren en kritisch denken is moeilijk, anderen beschuldigen en
Gedownload door hafsa houmane el bakkali ()
,bang zijn is gemakkelijk. Maar de moeilijke route loont en is te bewandelen via 5 uitdagingen voor de
toekomst:
1. Intelligente omgang met info obv feiten: levensbeschouwing w gekleurd dr
stereotypen & persoonlijke uitingen van gezaghebbende figuren die het als
waarheid verkopen
2. Principieel consistent zijn: moet zich houden aan regels die anderen ook gevraagd w te
volgen (hoofd en gezicht zichtb.)
3. Verbeelding cultiveren: compassie -> iets ondergaan met ander, in ander
verplaatsen, haar pijn voelen alsof het jouwe is. Wnr imd verhaal vertelt is nt
bedoeling dat je gaat antwoorden met eigen verhaal
4. Samen werken: overstijgt gevoel v leven in angst niet dr andere te boycotten MR
door handen in elkaar te slagen & gemeenschappelijk doel voorop te stellen
5. Hoop koesteren: zelfs wnr we gn reden hebben tt hoop zien, hebben we morele plicht om
hoop te koesteren
⟶ Bang zijn: motivator om te blijven werken zodat je jezelf wapent tegen wat er ook
moge komen
⟶ Hoop: drijft mens om gn vrede te nemen met huidige sit & zijn figuurlijke
wapens op te nemen vr rechtvaardige samenleving
⇨ Met deze 5 is er een weg uit tijden v angst: vormen leidraad om op te bouwen aan
rechtvaardige samenleving
DEEL 2: WEG UIT DE ONWETENDHEID
Hoofdstuk 5: heb ik een levensbeschouwing?
5.1 Over de doden niets dan goed
Epicurus: Griekse filosoof & aanhanger v atomisme & stelt dat de mens maar een tijdelijke
samenklontering van atomen is
➔ Centraal idee: Ataraxia = staat v verlangen loosheid, kalme rust & onverstoorbaarheid, leven
v stabiliteit
➔ De dood: niets anders dn uiteengaan v atomen waaruit lichaam & ziel bestaan -> bij
dood blijven atomen v ziel bestaan MR verliezen vermogen tt voelen omdat ze nt
langer met lichaam verbonden zijn – Epiricus
➔ West-Europa: heeft de neiging om niet over de dood te denken, het ‘negeren’:
begraafplaatsen mogen niet zichtbaar zijn vanop de straat, 3 rouwdagen (om
administratie in orde te brengen)
Waar Epicurus nt bang is vr dood, zo w W-Eu levensbeschouwing vaak gekenmerkt dr negeren v
onafwendbare
5.2 er bestaan gn domme vragen
Een levensvraag moet voldoen aan volgende criteria;
- Geen juist, vaste of standaard antwoord: geen sluitend, universeel antwoord op wat
schoonheid is bijvoorbeeld
- Persoonlijk antwoord kan tijdelijk zijn: er zijn gn juiste antwoorden, kunnen ook in
loop v leven v mening veranderen maar moet niet, wat is liefde (na gebroken hart kan dit
veranderen)
- Levensvraag gaat steeds over mensen: elk mens op de wereld moet zich die vraag kunnen
stellen (wat is liefde voor Julie)
- Levensvraag gaat over groter geheel: leven in al zijn complexiteit, houdt mens groot
deel v leven bezig & antwoorden hebben op vele vlakken invloed
5.3 De rust van vandaag is de chaos van morgen
Levensbeschouwing: w gevormd dr mens-, wereld- & godsbeeld -> omvat alle antwoorden op
alle levensvragen/existentiële vragen die te clusteren zijn in 3 grote gebieden die onderling
verbonden zijn & elkaar beïnvloeden
Gedownload door hafsa houmane el bakkali ()
, • Wereldbeeld: hoe je omgaat met alles dat zichtbaar is en geen mens is (bijv. hoe gaan wij
om met fossiele brandstoffen, oerwouden omkappen of laten)
⟶Vroeger: kosmos (Juweel) -> Grieken: de wereld is kostbaar, dierbaar en harmonisch,
zelfs chaos (bliksem werd optimistisch gezien want duidt op de wereld als levend
organisme)
⟶Nu: mechanisme -> de wereld is geen juweel dat als organisme wordt gezien, maar een
mechanisme dat uit elkaar gehaald kan worden om elk onderdeel apart te bestuderen.
• Mensbeeld: is de manier waarop je kijkt naar uw zelf en andere mensen, manier van omgang
met anderen (niemand die een hand gaf aan de docent, recht staan als de docent
binnenkomt)
⟶ Vroeger: richting gegeven dr goden & natuur
⟶ Nu: autonomie via waarnemingen & experimenten, eigen verstand staat centraal
• Godsbeeld: alles wat we niet kunnen zien en ons overstijgt, wat geluk is
⟶ Vroeger: mensen nr goden geschapen
⟶ Nu: abstracte god (nu ng steeds bezig)
⇨ Ongelijktijdige gelijktijdigheid: deze beelden veranderen ook gedurende de tijd, in een
bepaalde volgorde. Eerst verandering v wereldbeelden dn mensbeeld & als laatste
godsbeeld -> start in meest zichtbare (zie boven)
Martelende frustratie = tantaluskwelling (als hij zich wende nr water vloeide het weg, zelfde met voedsel, -
weglopen werd gestopt door zware steen boven hem) genoemd door verhaal Turkse koning Tantalus &
feestmaal waar hij als sorry voor zijn hoogmoed zoon offerde.
Descartes (grondlegger moderne filosofie): probeerde in 17e E Rooms-Katholieke kerk te
overhalen om minder vijandige houding te hebben tegenover moderne wetenschappen
Na zijn dood kwam er een generatie denkers die het godsbeeld niet wilden wijzigen MR het
veranderde wereldbeeld laten rijmen met heersende godsbeeld. Wie?
• Agnosten: weten het niet, gelooft dat het bestaan van het goddelijke ons niet
bekend is en wss buiten het menselijk vermogen valt om dat bestaan te
ontdekken. Het menselijk verstand is te klein om het goddelijke te bevatten.
• Atheïst: ontkent radicaal bestaan v goddelijke
• Feuerbach: zag in God projectie van mens in zijn oneindige goedheid
• Freud: zag God als kinderlijk verlangen naar God-vader
• Marx: zag geloof als opium vr volk om soc ongelijkheid in stand te houden
5.4 ik denk dus ik heb een levensbeschouwing
Levensbeschouwingen: bieden pakket antwoorden op vers levensvragen aan die steeds gekaderd w in tijd,
taal & ruimte, Als je denkt, heb je levensbeschouwing
➔ Pakket: geeft mensen rust & standvastigheid -> richtlijnen over afscheid nemen
v overledenen (zowel praktisch als na overlijden- zie hieronder vb)
• Atheïsten: korte herdenking in aula die nabestaanden zelf mogen invullen, daarna gaat lijk
onder grond
• Jodendom: lichaam verlaat aarde zoals het gekomen is = ontbonden lichaam ->
nadat het in witte doeken is gelegd verdwijnt het in kist
• Tibetaanse boeddhist: gelooft dt dood nt anders is dn lichaam achterlaten zodat
ziel kan verder leven in nieuw lichaam -> ziel onthoudt alles v vorige leven &
bouwt daardoor kwaliteit v nieuw leven op
Hoofdstuk 6: kleuren of gekleurd worden
6.1 je 1ste noten
➔ Mama zal vr begatel als bloemen plukken ruzie maken & papa deelt meppen uit
➔ Oplossing ligt in weglopen v misdaad
⇨ Kleuters leren onbewust dt vr zelfde misdaad ze aan hun mama moeten
vragen om te liegen tegen hun echtgenoot
Ouders bepalen welke levensbeschouwing ze doorgeven aan kind. Liedjes
beïnvloeden op een al dan niet bewuste manier onze persoonlijke levensbeschouwing.
Gedownload door hafsa houmane el bakkali ()
Plurale context = samenleving die bestaat uit vers ethische groepen
Sir Bertrand Russell (1872-1970): rode draad v magnum opus = spanningsveld dt dr hele mensheid lang
ongemerkt gecultiveerd w => mensen denken dt ze leven in tijden v angst
Thomas Hobbes (1588-1679): mens w gedreven dr angst -> ieder mens gericht zichzelf te
beschermen & zal tt uiterste gaan
➔ Iedereen staat onder permanente dreigingen v anderen
➔ Natuurstaat mens = oorlog v allen tegen allen
➔ Permanente staat v angst inperken dr met elkaar soc contacten af te sluiten
Rousseau: mens w gedreven dr goede -> mens v nature goed & wil elkaar helpen MR maats dwingt
ons buiten lijntjes te kleuren
➔ Kan maar met 160 mensen smnleven zonder regels ook al ben je zo goed MR vanaf dn
zullen regels opgelegd w die bepaalde zaken gaan verbieden (wij zijn met te veel)
In loop ges: momenten waar mens zich veilig voelde om samenwerkingen aan te gaan
Neg beeld Hobbes & Russel linken aan tijd waarin gedacht ontw -> Russell zag land verpulveren & Hobbes
had 3de ENG burgeroorlog
Hoofdstuk 1: angst voedt verschillen
Dualistisch denken: mensen die ja/nee denken, denken zwart/wit, gedijen goed in maatschappijen
waar angst overheerst -> leiden aan mixofobie (angst)
➔ Mixofobie: mensen die zuiverheid nastreven, nt enkel in geest MR ook in
maatschappelijke orde + hebben angst vr vermenging v elementen die zuiverheid
verstoren vb. ander geloof
➔ Nativisme: irrationale & obsessieve angst vr vreemdelingen & doen aan
nationalisme vb. klassiek gezin, boerenkost,…
Xenofobe burgerbewegingen & partijen spreken in naam v eigen volk: om volgelingen te
beschermen, stellen ze sterke & autoritaire leiders aan de macht (respecteren basisbeginselen v
democratie ng)
1.1 Behoudsgezinde burgerbewegingen
Wat: hoe meer leden, hoe angstiger maatschappij (zit onder nativisme)
➔ Combat 18: hooliganaanhang v British National Party -> behoren tt internat Blood &
Honour-netwerk: 1 & 8 staan vr 1ste & 8ste letter v alfabet (initialen v Adolf Hitler)
➔ Blood & Honour (1984): Ian Stuart Donaldson richtte deze beweging op om bij te
dragen aan rassenoorlog -> naam vindt oorsprong in Hitlerjugend ‘Blut und Ehre’
➔ PEDIGA (DUI): willen aandacht vr falende immigratie- & asielbeleid in DUI ->
protest gaf stem aan onderhuidse xenofobie
1.2 Conservatieve gezinspartijen
Wat: zien zichzelf nt als populair of radicaal rechts -> zorgen voor stigmatisering en hebben angst als
bindende angst (onder nativisme) (het leven van vreemdelingen gaat boven dat van ons in de
coronaperiode, lgbtq+ - HIV-testen,…)
➔ Rassemblement National: ‘ni droit, ni gauche … Front National’ -> andere
beschuldigen is belangrijker dn visie uitbouwen
➔ Vlaams belang : streven nr onafh VLA -> tegenstand met betrekking tt immigratie
dr personen die zich volgens partij weigerachtig opstellen tegen integratie of
assimilatie nr westerse normen => verzetting v trad normen & waarden + verzet
tegen oprukken in EU v pol islam & moslimfundamentalisme (#eigenvolklaatst)
Angst = verbindende factor tss kiezer & partij -> kijken nt nr inhoud v partij: als radicale rechtse
partij zegt wat de gewone mens denkt dn moet kiezer nt meer iets zeggen
Gedownload door hafsa houmane el bakkali ()
,Hoofdstuk 2: of leidt tot samenwerking
Mohammed Bouazizi: “Diepgewortelde angst vr toekomst & geen vooruitzichten stelt mensen in
staat tt meest ondenkbare acties.”
De angst voor de eigen levenskwaliteit en toekomst zet mensen aan tot actie. Gemeenschappelijke
angst is de basis voor een ongeziene samenwerking.
➔ Had illegale groentekar die hij gebruikte om te werken & daarna geld te sparen om familie te kunnen
voeden: op een dag kwam politie langs & pakte kassa mee -> ging bij kantoor MR namen hem nt serieus
➔ Hij dreigde zichzelf in brand te steken & dt deed hij uiteindelijk: zorgde voor veel
protesten
Sergei Krikalev (ruimtevaart): “angst leidt er toe dt wij nu in ruimte zitten”
➔ Is kosmonaut die gestrand was op ruimteschip Mir: kon nergens landen & bleef daarom in
baan om aarde, onzeker of hij ooit ng thuis zou raken
➔ Verbleef bijna jaar in ruimte tt hij op 25 maart 1992 mag terugkeren richting grootste lanceerbasis ter
wereld
-> vertrok als Sovjetburger & keerde terug als Rus
Angst heeft geleid tot de ruimterace (tussen Amerika en Rusland); maar resulteert in internationale
samenwerking
Hoofdstuk 3: Maar is steeds een as van het kwaad
Martha Nussbaum: “Angst is aanwezig vanaf dt je as hebt met super goede mensen & super
slechte mensen. Bij neg groep w neg eigenschappen vergroot & goede verkleint, bij pos groep w
pos eigenschappen vergroot & slechte verkleint.”
➔ Mensen vinden het geruststellend om zichzelf verwikkeld te zien in botsing der beschavingen
• Zuivere mensen: nemen op tegen buitenlands indringers
• Welvarende Westerlingen: nemen op tegen gelukzoekende vluchtelingen
• Onderdrukte jeugd zonder toekomst: neemt op tegen elitaire leiders die wankel beleid voeren
• Democratische culturen: nemen op tegen duivelse communistische beschavingen
Populaire cultuur: voedt deze visie door wereld te creëren waarbij problemen v goede personages w
opgelost dr dood v stel ‘schurken’ (genuanceerde liefdesliedjes zelden een hit). De populaire cultuur
verglijdt in zwart-wit associaties waarbij de ander herleid wordt tot een negatief aspect.
Nuance nodig tov beeld dat de wereld in een constante oorlogsdreiging leeft. = Terrorisme: nt alle
aanslagen op EU bodem zijn religieus geïnspireerd
Hoofdstuk 4: collectieve angst mag men nt cultiveren
Angst = dirigent v brein die nodig is om wezen in leven te houden -> overheerst alle andere acties
in brein & legt focus bij gevaar. Wanneer individuele leven van mens in gevaar is, neemt de
dirigent in het brein over.
- Individuele instinctmatige oerangst kan je niet wegnemen of uitroeien
Collectieve angst: probleem v angst is nu groter dn dt persoonlijke dirigent aankan (zuiverheid van
natie bedreigd, vluchtelingen grenzen oversteken,…) -> Collectieve bedreiging vraagt een nieuwe
dirigent die handelingsplannen, risicoanalyses & argumentaties opstelt
Maatschappelijk opgelegde angst = Mensen zijn niet bang voor wat is, maar voor wat ze
verwachten dat er zal komen. vb. angst vr migranten, moskeeën,…
- De grenzen tussen vermoeden van wat kan gebeuren en vooroordelen worden in tijden
van angst uitgedund. (laagvliegende vliegtuig roept sinds 9/11 angstreflex op
Het wordt pas gevaarlijk wanneer:
- De superioriteit van de eigen groep buitensporig in de verf wordt gezet en de andere groep de
schuld krijgt voor alles wat verkeerd loopt in de samenleving
- De as van het kwaad geïnstitutionaliseerd wordt -> vooroordelen ontstaan die ingroup
overneemt en doorgeeft (jood = asociaal)
Zorgt voor foutieve associaties: Communiceren en kritisch denken is moeilijk, anderen beschuldigen en
Gedownload door hafsa houmane el bakkali ()
,bang zijn is gemakkelijk. Maar de moeilijke route loont en is te bewandelen via 5 uitdagingen voor de
toekomst:
1. Intelligente omgang met info obv feiten: levensbeschouwing w gekleurd dr
stereotypen & persoonlijke uitingen van gezaghebbende figuren die het als
waarheid verkopen
2. Principieel consistent zijn: moet zich houden aan regels die anderen ook gevraagd w te
volgen (hoofd en gezicht zichtb.)
3. Verbeelding cultiveren: compassie -> iets ondergaan met ander, in ander
verplaatsen, haar pijn voelen alsof het jouwe is. Wnr imd verhaal vertelt is nt
bedoeling dat je gaat antwoorden met eigen verhaal
4. Samen werken: overstijgt gevoel v leven in angst niet dr andere te boycotten MR
door handen in elkaar te slagen & gemeenschappelijk doel voorop te stellen
5. Hoop koesteren: zelfs wnr we gn reden hebben tt hoop zien, hebben we morele plicht om
hoop te koesteren
⟶ Bang zijn: motivator om te blijven werken zodat je jezelf wapent tegen wat er ook
moge komen
⟶ Hoop: drijft mens om gn vrede te nemen met huidige sit & zijn figuurlijke
wapens op te nemen vr rechtvaardige samenleving
⇨ Met deze 5 is er een weg uit tijden v angst: vormen leidraad om op te bouwen aan
rechtvaardige samenleving
DEEL 2: WEG UIT DE ONWETENDHEID
Hoofdstuk 5: heb ik een levensbeschouwing?
5.1 Over de doden niets dan goed
Epicurus: Griekse filosoof & aanhanger v atomisme & stelt dat de mens maar een tijdelijke
samenklontering van atomen is
➔ Centraal idee: Ataraxia = staat v verlangen loosheid, kalme rust & onverstoorbaarheid, leven
v stabiliteit
➔ De dood: niets anders dn uiteengaan v atomen waaruit lichaam & ziel bestaan -> bij
dood blijven atomen v ziel bestaan MR verliezen vermogen tt voelen omdat ze nt
langer met lichaam verbonden zijn – Epiricus
➔ West-Europa: heeft de neiging om niet over de dood te denken, het ‘negeren’:
begraafplaatsen mogen niet zichtbaar zijn vanop de straat, 3 rouwdagen (om
administratie in orde te brengen)
Waar Epicurus nt bang is vr dood, zo w W-Eu levensbeschouwing vaak gekenmerkt dr negeren v
onafwendbare
5.2 er bestaan gn domme vragen
Een levensvraag moet voldoen aan volgende criteria;
- Geen juist, vaste of standaard antwoord: geen sluitend, universeel antwoord op wat
schoonheid is bijvoorbeeld
- Persoonlijk antwoord kan tijdelijk zijn: er zijn gn juiste antwoorden, kunnen ook in
loop v leven v mening veranderen maar moet niet, wat is liefde (na gebroken hart kan dit
veranderen)
- Levensvraag gaat steeds over mensen: elk mens op de wereld moet zich die vraag kunnen
stellen (wat is liefde voor Julie)
- Levensvraag gaat over groter geheel: leven in al zijn complexiteit, houdt mens groot
deel v leven bezig & antwoorden hebben op vele vlakken invloed
5.3 De rust van vandaag is de chaos van morgen
Levensbeschouwing: w gevormd dr mens-, wereld- & godsbeeld -> omvat alle antwoorden op
alle levensvragen/existentiële vragen die te clusteren zijn in 3 grote gebieden die onderling
verbonden zijn & elkaar beïnvloeden
Gedownload door hafsa houmane el bakkali ()
, • Wereldbeeld: hoe je omgaat met alles dat zichtbaar is en geen mens is (bijv. hoe gaan wij
om met fossiele brandstoffen, oerwouden omkappen of laten)
⟶Vroeger: kosmos (Juweel) -> Grieken: de wereld is kostbaar, dierbaar en harmonisch,
zelfs chaos (bliksem werd optimistisch gezien want duidt op de wereld als levend
organisme)
⟶Nu: mechanisme -> de wereld is geen juweel dat als organisme wordt gezien, maar een
mechanisme dat uit elkaar gehaald kan worden om elk onderdeel apart te bestuderen.
• Mensbeeld: is de manier waarop je kijkt naar uw zelf en andere mensen, manier van omgang
met anderen (niemand die een hand gaf aan de docent, recht staan als de docent
binnenkomt)
⟶ Vroeger: richting gegeven dr goden & natuur
⟶ Nu: autonomie via waarnemingen & experimenten, eigen verstand staat centraal
• Godsbeeld: alles wat we niet kunnen zien en ons overstijgt, wat geluk is
⟶ Vroeger: mensen nr goden geschapen
⟶ Nu: abstracte god (nu ng steeds bezig)
⇨ Ongelijktijdige gelijktijdigheid: deze beelden veranderen ook gedurende de tijd, in een
bepaalde volgorde. Eerst verandering v wereldbeelden dn mensbeeld & als laatste
godsbeeld -> start in meest zichtbare (zie boven)
Martelende frustratie = tantaluskwelling (als hij zich wende nr water vloeide het weg, zelfde met voedsel, -
weglopen werd gestopt door zware steen boven hem) genoemd door verhaal Turkse koning Tantalus &
feestmaal waar hij als sorry voor zijn hoogmoed zoon offerde.
Descartes (grondlegger moderne filosofie): probeerde in 17e E Rooms-Katholieke kerk te
overhalen om minder vijandige houding te hebben tegenover moderne wetenschappen
Na zijn dood kwam er een generatie denkers die het godsbeeld niet wilden wijzigen MR het
veranderde wereldbeeld laten rijmen met heersende godsbeeld. Wie?
• Agnosten: weten het niet, gelooft dat het bestaan van het goddelijke ons niet
bekend is en wss buiten het menselijk vermogen valt om dat bestaan te
ontdekken. Het menselijk verstand is te klein om het goddelijke te bevatten.
• Atheïst: ontkent radicaal bestaan v goddelijke
• Feuerbach: zag in God projectie van mens in zijn oneindige goedheid
• Freud: zag God als kinderlijk verlangen naar God-vader
• Marx: zag geloof als opium vr volk om soc ongelijkheid in stand te houden
5.4 ik denk dus ik heb een levensbeschouwing
Levensbeschouwingen: bieden pakket antwoorden op vers levensvragen aan die steeds gekaderd w in tijd,
taal & ruimte, Als je denkt, heb je levensbeschouwing
➔ Pakket: geeft mensen rust & standvastigheid -> richtlijnen over afscheid nemen
v overledenen (zowel praktisch als na overlijden- zie hieronder vb)
• Atheïsten: korte herdenking in aula die nabestaanden zelf mogen invullen, daarna gaat lijk
onder grond
• Jodendom: lichaam verlaat aarde zoals het gekomen is = ontbonden lichaam ->
nadat het in witte doeken is gelegd verdwijnt het in kist
• Tibetaanse boeddhist: gelooft dt dood nt anders is dn lichaam achterlaten zodat
ziel kan verder leven in nieuw lichaam -> ziel onthoudt alles v vorige leven &
bouwt daardoor kwaliteit v nieuw leven op
Hoofdstuk 6: kleuren of gekleurd worden
6.1 je 1ste noten
➔ Mama zal vr begatel als bloemen plukken ruzie maken & papa deelt meppen uit
➔ Oplossing ligt in weglopen v misdaad
⇨ Kleuters leren onbewust dt vr zelfde misdaad ze aan hun mama moeten
vragen om te liegen tegen hun echtgenoot
Ouders bepalen welke levensbeschouwing ze doorgeven aan kind. Liedjes
beïnvloeden op een al dan niet bewuste manier onze persoonlijke levensbeschouwing.
Gedownload door hafsa houmane el bakkali ()
