1
Neuropsychologie
Inhoudsopgave
Hoorcollege 1: De neuropsycholoog en algemene termen ......................................... 2
Hoorcollege 2: Het neuron .......................................................................................... 8
Hoorcollege 3: Hersenorganisatie en lateralisatie .................................................... 20
Hoorcollege 4: Menselijke ontwikkeling en plasticiteit .............................................. 29
Hoorcollege 5: Menselijke variabiliteit en ontwikkelingsstoornissen ......................... 44
Hoorcollege 6: De Occipitale kwab ........................................................................... 53
Hoorcollege 7: De Temporale kwab ......................................................................... 66
Hoorcollege 8: De Partiële kwab .............................................................................. 76
Hoorcollege 9: De frontale kwab ............................................................................... 89
Hoorcollege 10: Cognitieve stoornissen ................................................................... 98
1
, 2
Hoorcollege 1: De neuropsycholoog en algemene termen
Grijze stof = Cellichamen. Verantwoordelijk voor
het verwerken van informatie. Hier vindt het
merendeel van de denkactiviteit plaats. In de
grijze stof worden signalen ontvangen, verwerkt
en doorgestuurd naar andere delen van de
hersenen of het lichaam. Grijze stof komt vooral
voor in de buitenste laag van de hersenen (de
cortex), maar ook in diepere structuren zoals de
basale ganglia, thalamus en de hersenstam.
Witte stof = Gemyeliniseerde axonen. Fungeert als een soort
‘communicatienetwerk’. Het verbindt verschillende delen van de hersenen met
elkaar, zoals de hersenen met het ruggenmerg en andere delen van het lichaam. Dit
maakt snelle overdracht van informatie mogelijk. De witte stof bevindt zich
voornamelijk in de diepere delen van de hersenen, onder de grijze stof, en vormt ook
de verbindingen tussen verschillende hersengebieden.
Ventrikels = Met vloeistof gevulde holtes in de hersenen die hersenvocht
produceren en circuleren. Zie bieden bescherming, ondersteunen voeding en
afvalverwijdering en helpen de druk in de hersenen te reguleren.
Ventrale en dorsale stromen:
Dorsale stroom = Deze vindt plaats richting de
bovenkant van de hersenen. Dit loopt van de
occipitale kwab naar de pariëtale kwab.
- HOE = De dorsale stroom is vooral betrokken
bij de visuele sturing van
beweging en ruimtelijke informatie. Het helpt
ons om te weten hoe we moeten handelen
op basis van wat we zien. Bijvoorbeeld: hoe
moeten we reiken om een object op te pakken of hoe we moeten navigeren
door een ruimte.
Ventrale stroom = Deze vindt plaats richting de onderkant van de hersenen. Dit
loopt van de occipitale kwab naar de temporale kwab.
- WAT = De ventrale stroom is betrokken bij objectherkenning en het
identificeren van wat we zien. Deze stroom helpt ons om vormen, kleuren,
gezichten, en objecten te herkennen en te begrijpen wat ze betekenen.
2
, 3
Anterior (voor) = Dicht bij de voorkant van
het lichaam of de hersenen. Richting het
gezicht.
*tegenover*
Posterior (achter) = Dicht bij de achterkant
van het lichaam of de hersenen. Richting de
achterkant van het hoofd.
Rostraal = Richting de neus of mond. In het
hoofd betekent dit meestal richting de
voorkant van de hersenen.
*tegenover*
Caudaal = Richting het uiteinde van het lichaam. In de hersenen betekent dit naar de
achterkant van het hoofd.
Dorsaal = In het lichaam betekent dit richting de rug. In de hersenen betekent dit
naar het bovenste deel van het brein.
*tegenover*
Ventraal = In het lichaam betekent dit richting de buik. In de hersenen betekent dit
richting de onderkant.
Mediaal = Dicht bij het middel van het lichaam of de hersenen.
Anatomische doorsneden van de hersenen:
Frontale/Coronale doorsnede = Verticale
doorsnede van de hersenen, waarbij je de
hersenen van voor naar achter doorsnijdt.
Sagittale doorsnede = Snijdt de hersenen
in een links-rechts verdeling. Deze snede
gaat verticaal door het midden.
Horizontale doorsnede = Snijdt de
hersenen in een bovenste en onderste deel.
Deze doorsnede loopt parallel aan de vloer.
Waarom zijn er verschillende naamgevingen?
- Belangrijk om te beschrijven waar laesies in de hersenen zich bevinden.
- Nomenclatuur = namensysteem.
Hoe hersenletsel leidde tot het moderne begrip van
hersenfunctie en organisatie.
Phineas Gage: Hij leerde in 1848 over regionale
hersenfuncties.
3
, 4
Hersenletsel = Gebied met hersenbeschadiging
- Kan het gevolg zijn van een beroerte, verlies van doorbloeding,
tumor, letsel.
- Wit = Schade door verminderde doorbloeding veroorzaakt door
een beroerte.
- Dorsaal zicht van hersenletsel in het gebied van Broca.
Lokalisatie = De schade zat in een bepaald deel van de hersenen =>
Geconcludeerd dat sommige hersenfuncties anatomisch gelokaliseerd
zijn.
Lateralisatie = De schade zat aan een bepaalde kant van het hoofd =>
Geconcludeerd dat sommige functies zich meestal aan een bepaalde kant van de
hersenen bevonden.
Functieverdeling = Verloren functies worden soms hersteld => Geconcludeerd dat
andere delen van de hersenen kunnen compenseren.
Hiërarchische organisatie = Verfijning van functies zeer afhankelijk of een ‘hoger’
of ‘lager’ hersengebied is beschadigd => Geconcludeerd dat hersenprocessen
beginnen bij lagere niveaus en worden verwerkt via steeds hogere niveaus.
- Verwerking begint met lage hersengebieden en verplaatst dan naar hogere
hersengebieden.
- Verlies van functie in een hoger hersengebied = Ontbinding (hersenen kunnen
compenseren met lagere gebieden.
- Lagere gebieden kunnen compenseren, maar de output is vaak simpeler.
Geschiedenis van neuropsychologie:
Donald Hebb: Hij wordt gezien als de vader van neuropsychologie.
- Hebbian theorie: Neurale paden ontwikkelen zich op basis van ervaringen,
naarmate de paden meer gebruikt worden, worden ze sneller en sterker.
Vroege neuropsychologie was gelinkt aan hersenbeschadiging en dementie
onderzoek en diagnostiek.
- Verband tussen verlies van hersenfunctie en verandering in
gedachten/gedragingen gemakkelijker waar te nemen.
- Moderne neuropsychologie omvat een verscheidenheid aan stoornissen.
4
Neuropsychologie
Inhoudsopgave
Hoorcollege 1: De neuropsycholoog en algemene termen ......................................... 2
Hoorcollege 2: Het neuron .......................................................................................... 8
Hoorcollege 3: Hersenorganisatie en lateralisatie .................................................... 20
Hoorcollege 4: Menselijke ontwikkeling en plasticiteit .............................................. 29
Hoorcollege 5: Menselijke variabiliteit en ontwikkelingsstoornissen ......................... 44
Hoorcollege 6: De Occipitale kwab ........................................................................... 53
Hoorcollege 7: De Temporale kwab ......................................................................... 66
Hoorcollege 8: De Partiële kwab .............................................................................. 76
Hoorcollege 9: De frontale kwab ............................................................................... 89
Hoorcollege 10: Cognitieve stoornissen ................................................................... 98
1
, 2
Hoorcollege 1: De neuropsycholoog en algemene termen
Grijze stof = Cellichamen. Verantwoordelijk voor
het verwerken van informatie. Hier vindt het
merendeel van de denkactiviteit plaats. In de
grijze stof worden signalen ontvangen, verwerkt
en doorgestuurd naar andere delen van de
hersenen of het lichaam. Grijze stof komt vooral
voor in de buitenste laag van de hersenen (de
cortex), maar ook in diepere structuren zoals de
basale ganglia, thalamus en de hersenstam.
Witte stof = Gemyeliniseerde axonen. Fungeert als een soort
‘communicatienetwerk’. Het verbindt verschillende delen van de hersenen met
elkaar, zoals de hersenen met het ruggenmerg en andere delen van het lichaam. Dit
maakt snelle overdracht van informatie mogelijk. De witte stof bevindt zich
voornamelijk in de diepere delen van de hersenen, onder de grijze stof, en vormt ook
de verbindingen tussen verschillende hersengebieden.
Ventrikels = Met vloeistof gevulde holtes in de hersenen die hersenvocht
produceren en circuleren. Zie bieden bescherming, ondersteunen voeding en
afvalverwijdering en helpen de druk in de hersenen te reguleren.
Ventrale en dorsale stromen:
Dorsale stroom = Deze vindt plaats richting de
bovenkant van de hersenen. Dit loopt van de
occipitale kwab naar de pariëtale kwab.
- HOE = De dorsale stroom is vooral betrokken
bij de visuele sturing van
beweging en ruimtelijke informatie. Het helpt
ons om te weten hoe we moeten handelen
op basis van wat we zien. Bijvoorbeeld: hoe
moeten we reiken om een object op te pakken of hoe we moeten navigeren
door een ruimte.
Ventrale stroom = Deze vindt plaats richting de onderkant van de hersenen. Dit
loopt van de occipitale kwab naar de temporale kwab.
- WAT = De ventrale stroom is betrokken bij objectherkenning en het
identificeren van wat we zien. Deze stroom helpt ons om vormen, kleuren,
gezichten, en objecten te herkennen en te begrijpen wat ze betekenen.
2
, 3
Anterior (voor) = Dicht bij de voorkant van
het lichaam of de hersenen. Richting het
gezicht.
*tegenover*
Posterior (achter) = Dicht bij de achterkant
van het lichaam of de hersenen. Richting de
achterkant van het hoofd.
Rostraal = Richting de neus of mond. In het
hoofd betekent dit meestal richting de
voorkant van de hersenen.
*tegenover*
Caudaal = Richting het uiteinde van het lichaam. In de hersenen betekent dit naar de
achterkant van het hoofd.
Dorsaal = In het lichaam betekent dit richting de rug. In de hersenen betekent dit
naar het bovenste deel van het brein.
*tegenover*
Ventraal = In het lichaam betekent dit richting de buik. In de hersenen betekent dit
richting de onderkant.
Mediaal = Dicht bij het middel van het lichaam of de hersenen.
Anatomische doorsneden van de hersenen:
Frontale/Coronale doorsnede = Verticale
doorsnede van de hersenen, waarbij je de
hersenen van voor naar achter doorsnijdt.
Sagittale doorsnede = Snijdt de hersenen
in een links-rechts verdeling. Deze snede
gaat verticaal door het midden.
Horizontale doorsnede = Snijdt de
hersenen in een bovenste en onderste deel.
Deze doorsnede loopt parallel aan de vloer.
Waarom zijn er verschillende naamgevingen?
- Belangrijk om te beschrijven waar laesies in de hersenen zich bevinden.
- Nomenclatuur = namensysteem.
Hoe hersenletsel leidde tot het moderne begrip van
hersenfunctie en organisatie.
Phineas Gage: Hij leerde in 1848 over regionale
hersenfuncties.
3
, 4
Hersenletsel = Gebied met hersenbeschadiging
- Kan het gevolg zijn van een beroerte, verlies van doorbloeding,
tumor, letsel.
- Wit = Schade door verminderde doorbloeding veroorzaakt door
een beroerte.
- Dorsaal zicht van hersenletsel in het gebied van Broca.
Lokalisatie = De schade zat in een bepaald deel van de hersenen =>
Geconcludeerd dat sommige hersenfuncties anatomisch gelokaliseerd
zijn.
Lateralisatie = De schade zat aan een bepaalde kant van het hoofd =>
Geconcludeerd dat sommige functies zich meestal aan een bepaalde kant van de
hersenen bevonden.
Functieverdeling = Verloren functies worden soms hersteld => Geconcludeerd dat
andere delen van de hersenen kunnen compenseren.
Hiërarchische organisatie = Verfijning van functies zeer afhankelijk of een ‘hoger’
of ‘lager’ hersengebied is beschadigd => Geconcludeerd dat hersenprocessen
beginnen bij lagere niveaus en worden verwerkt via steeds hogere niveaus.
- Verwerking begint met lage hersengebieden en verplaatst dan naar hogere
hersengebieden.
- Verlies van functie in een hoger hersengebied = Ontbinding (hersenen kunnen
compenseren met lagere gebieden.
- Lagere gebieden kunnen compenseren, maar de output is vaak simpeler.
Geschiedenis van neuropsychologie:
Donald Hebb: Hij wordt gezien als de vader van neuropsychologie.
- Hebbian theorie: Neurale paden ontwikkelen zich op basis van ervaringen,
naarmate de paden meer gebruikt worden, worden ze sneller en sterker.
Vroege neuropsychologie was gelinkt aan hersenbeschadiging en dementie
onderzoek en diagnostiek.
- Verband tussen verlies van hersenfunctie en verandering in
gedachten/gedragingen gemakkelijker waar te nemen.
- Moderne neuropsychologie omvat een verscheidenheid aan stoornissen.
4
