Stedelijke- & landschappelijke context op:
Schaal van de mens
Schaal van de stad
Schaal van de wereld
Schaal van de architectuur
,Schaal van de mens
Plannen voor Plaats, Nick Baltazar
Vlaamse bouwmeester geeft de boodschap over
• Zegt niet waar en wel je bouwt, dit doet het ruimtelijke uitvoeringsplan van de
gemeente
• Probeert wel de architectuur op te krikken met de nadruk op gemeenschappelijke
gebouwen (ziekenhuizen, gemeentehuizen,…)
• Gebeurt aan de hand van een architectuurwedstrijd
• Veel meer kans op hoogwaardige architectuur
• Dit heet “open oproepen”
Open Oproepen:
De Open Oproep is één van de instrumenten die de Vlaams Bouwmeester aanbiedt bij het zoeken naar
architecturale kwaliteit voor projecten van de Vlaamse en lokale overheden. Naast een voorbeeldige
opdrachtgever is immers de juiste keuze van een ontwerper voor elk project van doorslaggevend
belang.
Concreet:
• Verantwoord en visionair opdrachtgeverschap van de bouwheer
• Ontwerpend onderzoek en verscheidenheid binnen de ontwerpen van de verschillende
ontwerpers
• Samenwerking tussen opdrachtgever en ontwerper
• Procesopvolging door de projectregisseur die aangesteld wordt door de Bouwmeester
• Kwaliteitsgarantie door onafhankelijke deskundige die de kwaliteit doorheen het project
garandeert aan de hand van advies
• Duurzaamheid als leidraad binnen de ontwerpen
• Kunst in de opdracht is mogelijk door een kunstenaar erbij te betrekken. Dit zorgt voor het
maximaliseren van de opdracht.
Open Oproep in 10 stoppen:
1. Bouwmeester en opdrachtgever sluiten een samenwerkingsprotocol
2. De opdrachtgever stelt een projectregisseur aan
3. Er wordt een projectdossier opgesteld
4. De bouwmeester maakt de opdracht bekend
5. De opdrachtgever selecteert samen met de bouwmeester de ontwerpteams
6. De opdrachtgever informeert de ontwerpers
7. De ontwerpteams werken een voorstel uit
8. De jury bekijkt de ontwerpvoorstellen
9. De voorkeursbieder wordt aangeduid en de opdracht wordt gegund
10. De kwaliteitsopvolging
,Publieke ruimte:
• Plaatsen waar mensen samenkomen
• Alles wat niet overdekt is zoals straten, pleinen, parken,…
In de film komt er een koppel aan het woord die beide apart werken in Brussel en zo elke dag 50’ heen
en weer in de file staan.
In het filmpje komt de problematiek aan bod dat de mensen er alles voor over hebben om iets aan hun
huis te doen maar niet compacter wil gaan wonen in de drukke steden. Vlaanderen zit vol en minder
dan 3% van de open ruimte is nog natuurreservaat. Een gevolg hiervan is het gevaar op grote
overstromingen. Bij grote neerslag zullen de oevers kunnen overlopen. Door het zoveel te bouwen
wordt de grond verhard en kan het water niet in de grond trekken waardoor de wateren uit hun oevers
treden. Een ander nadeel is de vervuilde lucht. “Fijn stof eist meer levens dan tabak!” artikel over
luchtvervuiling.
Nadelen van verspreid wonen
• hoge economische kost
• hoge ecologische kost
• hoge maatschappelijke kost
• meer fijn stof in de lucht dus meer luchtvervuiling
• Grond verhard door het bouwen en het water trekt moeilijker weg, meer overstromingen als
gevolg
• Minder natuurgebieden
• Minder open ruimtes
Wat kunnen we hier aan doen? Dat is de belangrijkste vraag van Plannen voor Plaats. Compacter
wonen is een oplossing. In de film komen volgende projecten aan bod:
• Brussel Manhatten: verzamelgebouwen van diensten. Deze zijn monofunctioneel wat wil
zeggen dat er enkel maar gewerkt wordt. ’s Avonds is iedereen naar huis en is er een controle
over het gebouw nodig. Het idee van de bouwmeester is om verschillende functie te
combineren tot multifunctionele gebouwen (combinatie met restaurants, crèches,…). In de
jaren 60 werd de Noordwijk (volkswijk) omgevormd naar een kantoorwijk met een monotone
uitstraling.
Specifieker betrof het plan drie bijzondere plannen van aanleg (BPA’s) van drie gemeenten
(Brussel-Stad, Schaarbeek en Sint-Joost-ten-Node) die de onteigening en de volledige afbraak
van een stadsdeel van 530.000 vierkante meter voorzagen. Het resultaat – duizenden
onteigeningen, tientallen hectaren braakland en (amper) drie van de acht geplande WTC-
torens – was evenwel niet helemaal zoals gepland.
• In Brugge gaat men dichter bij elkaar en dicht bij de grond wonen. Dit aan de hand van een
wooncomplex van 100 woningen op 1ha. Filip Canfyn was toen projectontwikkelaar. Iedere
woning heeft zijn eigen grond en dat vindt de Vlaming belangrijk. Één vierde van de ruimte is
bebouwd. Een ander vierde is tuin per woning en de andere helft is collectieve ruimte. Privacy
wordt gerespecteerd in het ontwerp. Dit project had zijn tijd nodig om succesvol te zijn omdat
het nog te vroeg was voor sommige mensen maar het besef dat zaken moeten veranderen zal
nog groeien.
➔ Leven als een dorp in een stad
, • In Molenbeek geeft men een voorbeeld van Co-housing Pirex. 13 wooneenheden en een
architectenbureau worden daar gebouwd. William Froidmont geeft aan dat de ruimtes die niet
tot de appartementen of kantoren horen openbaar en publiek te maken. Werken en wonen
wordt in dit complex gecombineerd. CoWorking is hier een variant van (Hangar K in Kortrijk).
• Denken hoe onze dorpen er zullen uitzien. De bouwmeester stelde voor om de dichter op
elkaar te bouwen, grotere dorpen te maken zodat er terug leven in komt en om op bepaalde
plekken in het dorp in de hoogte te bouwen. Het is de bedoeling dat de nevel van verkavelingen
vermeden worden en dat iedereen compacter in grotere dorpen gaan wonen.
• Steden vergroenen. In Harelbeke en Kortrijk is er een bouwcomplex die gericht is naar het
water. Dit maakt de plek en de stad kwalitatiever. Het landschap wordt terug in de bouw
betrokken. Dit doet men ook in Antwerpen. Park spoor noord in Antwerpen wordt nu gebruikt
als kwalitatieve groene ruimte in de drukke stad. Bij hoogbouw kunnen moestuinen op het dak
ook zeer interessant zijn. Heel veel mensen verliezen de connectie met de landbouw of natuur.
Moestuinen kunnen dit verhelpen. Ze zorgen ook voor zuivering, ruimte opvulling, geeft
toegang tot lokaal gekweekt voedsel en het transport (zowel de vervuiling als de kosten) wordt
uitgespaard.
Compacteren en verdichten zijn maar technische componenten. De sleutel tot succes zit in het hoofd
van de bewoner.
Film 1: Plannen voor plaats, Nick Balthazar
Erwin Mortier (schrijver): “een Vlaming wordt geboren met een baksteen in de maag, en met een
gazon in zijn hoofd.”
Leo Van Broeck stelt zich de huidige manier van bouwen in vraag. We leven ten koste van de ruimte.
Vlaanderen heeft minder dan 3% natuurreservaat en 97,2% is van ons. Met de verkavelingen en
alleenstaande woningen wordt er veel plaats ingenomen.
Pleit voor terug dichter bij elkaar te gaan wonen en hoe we er beter van worden. Creatieve laagbouw
of gedurfde hoogbouw kan helpen. Kan het gezonder en groener door landbouw in de stad te
betrekken. Kan de auto van zijn troon gestoten worden door een beter openbaarvervoer?
Oorzaak
Joachim Declerck (stedenbouwkundige) zegt dat de baksteen in de maag er ingeplant werd omdat:
- Fiscaal beter was om zo te bouwen
- De wegen zo werden aangelegd
- Het is duurder om in een stad te wonen
- De maatschappelijke kost om te wonen in een stad is nochtans veel kleiner
Ze geven aan dat de ruimte om te bouwen op is. We consumeren 12 voetbalvelden per dag en het is
niet meer de vraag of we er klaar voor zijn of als we het anders moeten doen, de vraag is ondertussen
hoe we het moeten doen.
Schaal van de mens
Schaal van de stad
Schaal van de wereld
Schaal van de architectuur
,Schaal van de mens
Plannen voor Plaats, Nick Baltazar
Vlaamse bouwmeester geeft de boodschap over
• Zegt niet waar en wel je bouwt, dit doet het ruimtelijke uitvoeringsplan van de
gemeente
• Probeert wel de architectuur op te krikken met de nadruk op gemeenschappelijke
gebouwen (ziekenhuizen, gemeentehuizen,…)
• Gebeurt aan de hand van een architectuurwedstrijd
• Veel meer kans op hoogwaardige architectuur
• Dit heet “open oproepen”
Open Oproepen:
De Open Oproep is één van de instrumenten die de Vlaams Bouwmeester aanbiedt bij het zoeken naar
architecturale kwaliteit voor projecten van de Vlaamse en lokale overheden. Naast een voorbeeldige
opdrachtgever is immers de juiste keuze van een ontwerper voor elk project van doorslaggevend
belang.
Concreet:
• Verantwoord en visionair opdrachtgeverschap van de bouwheer
• Ontwerpend onderzoek en verscheidenheid binnen de ontwerpen van de verschillende
ontwerpers
• Samenwerking tussen opdrachtgever en ontwerper
• Procesopvolging door de projectregisseur die aangesteld wordt door de Bouwmeester
• Kwaliteitsgarantie door onafhankelijke deskundige die de kwaliteit doorheen het project
garandeert aan de hand van advies
• Duurzaamheid als leidraad binnen de ontwerpen
• Kunst in de opdracht is mogelijk door een kunstenaar erbij te betrekken. Dit zorgt voor het
maximaliseren van de opdracht.
Open Oproep in 10 stoppen:
1. Bouwmeester en opdrachtgever sluiten een samenwerkingsprotocol
2. De opdrachtgever stelt een projectregisseur aan
3. Er wordt een projectdossier opgesteld
4. De bouwmeester maakt de opdracht bekend
5. De opdrachtgever selecteert samen met de bouwmeester de ontwerpteams
6. De opdrachtgever informeert de ontwerpers
7. De ontwerpteams werken een voorstel uit
8. De jury bekijkt de ontwerpvoorstellen
9. De voorkeursbieder wordt aangeduid en de opdracht wordt gegund
10. De kwaliteitsopvolging
,Publieke ruimte:
• Plaatsen waar mensen samenkomen
• Alles wat niet overdekt is zoals straten, pleinen, parken,…
In de film komt er een koppel aan het woord die beide apart werken in Brussel en zo elke dag 50’ heen
en weer in de file staan.
In het filmpje komt de problematiek aan bod dat de mensen er alles voor over hebben om iets aan hun
huis te doen maar niet compacter wil gaan wonen in de drukke steden. Vlaanderen zit vol en minder
dan 3% van de open ruimte is nog natuurreservaat. Een gevolg hiervan is het gevaar op grote
overstromingen. Bij grote neerslag zullen de oevers kunnen overlopen. Door het zoveel te bouwen
wordt de grond verhard en kan het water niet in de grond trekken waardoor de wateren uit hun oevers
treden. Een ander nadeel is de vervuilde lucht. “Fijn stof eist meer levens dan tabak!” artikel over
luchtvervuiling.
Nadelen van verspreid wonen
• hoge economische kost
• hoge ecologische kost
• hoge maatschappelijke kost
• meer fijn stof in de lucht dus meer luchtvervuiling
• Grond verhard door het bouwen en het water trekt moeilijker weg, meer overstromingen als
gevolg
• Minder natuurgebieden
• Minder open ruimtes
Wat kunnen we hier aan doen? Dat is de belangrijkste vraag van Plannen voor Plaats. Compacter
wonen is een oplossing. In de film komen volgende projecten aan bod:
• Brussel Manhatten: verzamelgebouwen van diensten. Deze zijn monofunctioneel wat wil
zeggen dat er enkel maar gewerkt wordt. ’s Avonds is iedereen naar huis en is er een controle
over het gebouw nodig. Het idee van de bouwmeester is om verschillende functie te
combineren tot multifunctionele gebouwen (combinatie met restaurants, crèches,…). In de
jaren 60 werd de Noordwijk (volkswijk) omgevormd naar een kantoorwijk met een monotone
uitstraling.
Specifieker betrof het plan drie bijzondere plannen van aanleg (BPA’s) van drie gemeenten
(Brussel-Stad, Schaarbeek en Sint-Joost-ten-Node) die de onteigening en de volledige afbraak
van een stadsdeel van 530.000 vierkante meter voorzagen. Het resultaat – duizenden
onteigeningen, tientallen hectaren braakland en (amper) drie van de acht geplande WTC-
torens – was evenwel niet helemaal zoals gepland.
• In Brugge gaat men dichter bij elkaar en dicht bij de grond wonen. Dit aan de hand van een
wooncomplex van 100 woningen op 1ha. Filip Canfyn was toen projectontwikkelaar. Iedere
woning heeft zijn eigen grond en dat vindt de Vlaming belangrijk. Één vierde van de ruimte is
bebouwd. Een ander vierde is tuin per woning en de andere helft is collectieve ruimte. Privacy
wordt gerespecteerd in het ontwerp. Dit project had zijn tijd nodig om succesvol te zijn omdat
het nog te vroeg was voor sommige mensen maar het besef dat zaken moeten veranderen zal
nog groeien.
➔ Leven als een dorp in een stad
, • In Molenbeek geeft men een voorbeeld van Co-housing Pirex. 13 wooneenheden en een
architectenbureau worden daar gebouwd. William Froidmont geeft aan dat de ruimtes die niet
tot de appartementen of kantoren horen openbaar en publiek te maken. Werken en wonen
wordt in dit complex gecombineerd. CoWorking is hier een variant van (Hangar K in Kortrijk).
• Denken hoe onze dorpen er zullen uitzien. De bouwmeester stelde voor om de dichter op
elkaar te bouwen, grotere dorpen te maken zodat er terug leven in komt en om op bepaalde
plekken in het dorp in de hoogte te bouwen. Het is de bedoeling dat de nevel van verkavelingen
vermeden worden en dat iedereen compacter in grotere dorpen gaan wonen.
• Steden vergroenen. In Harelbeke en Kortrijk is er een bouwcomplex die gericht is naar het
water. Dit maakt de plek en de stad kwalitatiever. Het landschap wordt terug in de bouw
betrokken. Dit doet men ook in Antwerpen. Park spoor noord in Antwerpen wordt nu gebruikt
als kwalitatieve groene ruimte in de drukke stad. Bij hoogbouw kunnen moestuinen op het dak
ook zeer interessant zijn. Heel veel mensen verliezen de connectie met de landbouw of natuur.
Moestuinen kunnen dit verhelpen. Ze zorgen ook voor zuivering, ruimte opvulling, geeft
toegang tot lokaal gekweekt voedsel en het transport (zowel de vervuiling als de kosten) wordt
uitgespaard.
Compacteren en verdichten zijn maar technische componenten. De sleutel tot succes zit in het hoofd
van de bewoner.
Film 1: Plannen voor plaats, Nick Balthazar
Erwin Mortier (schrijver): “een Vlaming wordt geboren met een baksteen in de maag, en met een
gazon in zijn hoofd.”
Leo Van Broeck stelt zich de huidige manier van bouwen in vraag. We leven ten koste van de ruimte.
Vlaanderen heeft minder dan 3% natuurreservaat en 97,2% is van ons. Met de verkavelingen en
alleenstaande woningen wordt er veel plaats ingenomen.
Pleit voor terug dichter bij elkaar te gaan wonen en hoe we er beter van worden. Creatieve laagbouw
of gedurfde hoogbouw kan helpen. Kan het gezonder en groener door landbouw in de stad te
betrekken. Kan de auto van zijn troon gestoten worden door een beter openbaarvervoer?
Oorzaak
Joachim Declerck (stedenbouwkundige) zegt dat de baksteen in de maag er ingeplant werd omdat:
- Fiscaal beter was om zo te bouwen
- De wegen zo werden aangelegd
- Het is duurder om in een stad te wonen
- De maatschappelijke kost om te wonen in een stad is nochtans veel kleiner
Ze geven aan dat de ruimte om te bouwen op is. We consumeren 12 voetbalvelden per dag en het is
niet meer de vraag of we er klaar voor zijn of als we het anders moeten doen, de vraag is ondertussen
hoe we het moeten doen.
