Alle hoorcollege aantekeningen van Inleiding Internationaal Publiekrecht!

Hoorcollege 1
maandag 4 november 2024
13:16
Tentamen:
-30 meerkeuzevragen voor 80%
-1 casusvraag voor 20%
-Vrijdag 10 januari 9:00-12:00

Korte vragen
1) Wat is internationaal publiekrecht?
-Hoe Nederland als staat rechtsrelaties aangaat met andere staten.
2) Hoe verschilt het van het nationale recht?
-Er is geen internationaal parlement, regering of rechter.
-Het internationale recht is vooral een horizontale structuur; verschillende staten maken
onderling afspraken.
-Het nationale recht is vooral een verticale structuur; van overheid naar burger.
3) Wat is de relevantie voor Nederland?
-Wij hebben als klein land weinig invloed op de internationale bestuurlijke orde.
-Daarom is het belangrijk dat wij ons kunnen beroepen op de internationale rechtsorde.
-In Nederland zijn veel internationale instanties gevestigd.
-De regering moet de internationale orde bevorderen--> verplichting om aan de
internationale orde bij te dragen.
-Monistisch stelsel; rechtstreekse werking verdragsbepalingen.
4) Waarom is het voor rechtenstudenten belangrijk?
5) -Je kan niet om internationaal recht heen.

Overzicht:
-Begrip en aard van het internationaal publiekrecht
-Vrede en veiligheid

Internationaal publiekrecht:
-Wereld van vandaag draait om internationale betrekkingen en onderlinge afhankelijkheden-->
maken internationale samenwerking noodzakelijk--> het internationaal publiekrecht helpt bij het
vormgeven van deze samenwerking.
-'Regelt de uitoefening van publiek gezag in de internationale gemeenschap. Het kent bevoegdheden
toe aan entiteiten die publiek gezag uitoefenen en biedt een juridisch kader waarbinnen zij deze
bevoegdheden uitoefenen.'
-Elementen:
1) Internationaal
-Gewoonterecht, verdragen, algemene rechtsbeginselen, besluiten van internationale
organisaties.
-Secundair: rechterlijke beslissingen en opvattingen.
-Dualisme vs. Monisme
2) Publiek
-Reguleert de uitoefening van publiek gezag in de internationale gemeenschap.
-Internationale actoren; staten en andere actoren zoals internationale organisaties.
-Beschermt de publieke belangen, zoals veiligheid, welzijn, natuur en milieu etc.
3) Recht
-Niet-juridische normen worden onderscheiden van juridische normen a.d.h.v. :
o Bron van een regel
o Schending gekoppeld aan een sanctie

1

, -Niet-juridische normen spelen wel een rol in de internationale rechtsorde, maar worden niet
gezien als internationale juridische normen.

Nationaal recht Internationaal recht
Hoogontwikkeld Gefragmenteerd
Verticale structuur Horizontale structuur
Centraal gezag: wetgever, rechterlijke en uitvoerende Decentraal gezag
macht
Rechter--> bindende uitspraken Geen automatische wereldrechter,
rechtsmacht bij Internationaal Gerechtshof
Grote beleidsvrijheid voor staten


Geschiedenis:
-Vrede van Westfalen (1648)
 Scheiding Kerk en Staat
 Begin soevereine staat
-Dekolonisatie na Tweede Wereldoorlog
 Ontstaan nieuwe soevereine staten
 Nieuwe rechtsorde
-Hugo de Groot
 De iure belli ac pacis --> over het recht van oorlog en vrede
 Mare liberum --> vrijhandel en toegang tot de zee
-Handvest van de Verenigde Naties (1945)/dekolonisatie
 Beginsel van zelfbeschikking= het recht van volkeren om over hun eigen lot te beschikken
 50 staten na WOII naar +/- 193 staten in 2024

Europese invloed in internationaal recht
-Historisch gezien Europees publiekrecht, verbreid over de wereld door koloniaal gezag.
 Nederland grote rol met VOC en WIC
-Dus wel internationaal, maar zeker niet universeel.

Na WOI verloor Europa zijn greep op de internationale rechtsorde --> VS als machtsfactor en
opkomst SU

Westerse aanname: met toenemende globalisering zouden ook Westerse ideeën globaal worden
overgenomen.
Maar: kloof tussen westen en China/Rusland groter dan ooit; veel staten in Azië en Afrika kiezen niet
het westen.

Soevereiniteit:
-Soevereine gelijkheid van staten
 Algemene Vergadering van de VN= alle staten hebben 1 stem.
-Alle staten hebben een gelijke juridische positie.

Instemming:
-Een belangrijk kenmerk van het internationaal publiekrecht is het beginsel van instemming.
-Een staat moet instemmen met een bepaalde regel of lidmaatschap van een internationale
organisatie voordat deze bindend is voor de staat.
-Vloeit voort uit het beginsel van soevereine gelijkheid


2

,Organisatievormen:
1) Recht van co-existentie
-Vreedzaam naast elkaar bestaan van onafhankelijke staten.
2) Recht van samenwerking
-Gemeenschappelijke belangen, actieve samenwerking tussen staten
3) Recht van integratie
-Bijvoorbeeld Europese Unie

Vrede en veiligheid--> één van de grondslagen van de internationale rechtsorde.

Internationale rechtsorde:
1) Co-existentie en samenwerking
2) Soevereine gelijkheid van staten
3) Geweldsverbod
4) Vreedzame geschillenbeslechting
5) Verenigde Naties
--> internationale vrede en veiligheid worden in de praktijk niet altijd even goed gehandhaafd.

Geschiedenis:
-Vroeger behoorde oorlog tot de manieren waarop buitenlandse betrekkingen werden uitgevoerd;
ultimum remedium.
-Oorlog is een andere manier van je beleid voeren.
-Na WOI en WOII
 Erkenning van risico op escalatie en een oorlog met kernwapens
 Steeds meer aandacht voor mensenrechten en menselijke waardigheid.
-Volkenbond (1919-1946)
 Mislukt, samenwerking na de Eerste Wereldoorlog
-Verenigde Naties (1945-heden)

Handvest van de Verenigde Naties (1945):
-Preambule; Wij de volken van de VN, vastbesloten:
1) Voorkomen oorlog
2) Fundamentele mensenrechten
3) Gerechtigdheid, rechtvaardigheid
4) Vrede en handhaving van de internationale vrede en veiligheid
-Artikel 1 VN-Handvest--> doelstellingen van de VN
-Artikel 2 (3) VN-Handvest--> alle leden brengen hun internationale geschillen langs vreedzame weg.
-Artikel 2 (4) VN-Handvest--> alle leden onthouden zich van bedreiging met of het gebruik van
geweld (geweldverbod)

Jus ad bellum--> het recht van toepassing op het al dan niet beginnen van een oorlog.
Jus in bello--> het recht van toepassing tijdens een oorlog

Geweldsverbod:
-Artikel 2 (4) VN-Handvest
-Ook al ben je geen partij bij het VN-Handvest, dan ben je nog steeds gebonden aan deze regel!
-Behoort tot het gewoonterecht, ook dwingend recht (jus cogens)
-Zowel het daadwerkelijke gebruik als de bedreiging daarmee.
-In principe alleen van toepassing op geweld tussen staten en niet binnen een staat.

Twee uitzonderingen:
-Zelfverdediging
3

, -Gebruik van geweld door of namens de VN

Uitzondering I: Zelfverdediging:
-Artikel 51 VN-Handvest
-Behoort ook tot het gewoonterecht
-Individueel of collectief
-Gewapende aanval--> hoge drempel!
 Om escalatie te voorkomen
-Anticiperende zelfverdediging?
 Debat over; mag je jezelf verdedigen als je verwacht dat een andere staat een gewapende
aanval op je gaat plegen?
-Zelfverdediging mag alleen tot de VN-Veiligheidsraad het van de staat overneemt.
 Dit kan in de zaak van Rusland/Oekraïne niet, omdat Rusland in de veiligheidsraad zit en hier
een vetorecht heeft.

Criteria:
1) Gewapende aanval
2) Meldplicht aan de VN-Veiligheidsraad
3) Aanvullende voorwaarden; noodzakelijkheid en proportionaliteit
-Noodzakelijk= Er kan geen andere mogelijkheid bestaan.
-Proportioneel= Maatregelen moeten in zekere zin evenredig zijn aan de aard en schaal van
de gewapende aanval.

Uitzondering II: Door/namens VN
-Artikel 24 (1) VN-Handvest
-Stelsel van collectieve veiligheid van de VN--> om eenzijdig gebruik van geweld te verbieden.
-De leden dragen de verantwoordelijkheid voor de handhaving van de internationale vrede en
veiligheid.
-Hoofdstuk VI (niet-bindende maatregelen)
-Hoofdstuk VII (bindende maatregelen)

VN-Veiligheidsraad:
-Mandaat: handhaven van de internationale vrede en veiligheid.
-Bindende resoluties
-15 leden
 5 permanente leden met vetorecht (China, Frankrijk, Rusland, VK en VS)
 10 niet-permanente leden met een termijn van 2 jaar.
-Nederland was in 2018 voor het laatst lid.

Algemene Vergadering van de VN (AVVN):
-193 leden
-Niet-bindende resoluties
-Elk lid heeft 1 stem.




4