Rechtspsychologie
⟣ Inhoud ⟢
Deel 1: Een korte inleiding in de (rechts)psychologie
1. Een schets van de (rechts)psychologie
1.1. De oorsprong en geschiedenis van voor het recht relevante psychologie
1.2. Voor het recht relevante psychologische disciplines
1.3. De doelstellingen en reikwijdte van de rechtspsychologie
1.4. De context en doorwerking van het rechtspsychologische onderzoek
2. De binnen de (rechts)psychologie gehanteerde methoden en technieken van onderzoek
2.1. De rechtspsychologie als empirische wetenschap
2.2. De rechtspsychologie: een overwegend kwantitatief experimentele traditie
2.3. Beperkingen van het bestaande rechtspsychologische onderzoek
Deel 2: The bigger picture: het belang van het vinden en toepassen van best practices
3. De waarheidsvinding en procedurele rechtvaardigheid
4. Gerechtelijke dwalingen
4.1. Concept
4.2. Prevalentie wereldwijd
4.3. De afwezigheid van erkende onterechte veroordelingen in België
4.4. De oorzaken van gerechtelijke dwalingen
4.5. Het voorkomen en herstellen van gerechtelijke dwalingen
5. Het waarborgen van de procedurele rechten van de betrokkenen
5.1. De relevantie van internationale en Europese mensenrechten
5.2. Het risico op een schending van het recht op een eerlijk proces
5.3. De impact op andere fundamentele rechten
Deel 3: het bekomen van informatie van partijen betrokken in een procedure
6. Bij wijze van achtergrond: enkele basisprincipes met betrekking tot waarneming en geheugen
6.1. De werking van het geheugen
6.2. Invloeden op het geheugen
6.3. Pseudoherinneringen / valse herinneringen
6.4. Verdringing en hervonden herinneringen
6.5. Geheugenverlies voor een delict?
7. Het onderzoeken en wegen van scenario’s en het belang van alibi’s
7.1. Alternatieve scenario’s
7.2. Een alibi als het startpunt van een alternatief scenario
7.3. De beoordeling van de geloofwaardigheid en waarachtigheid van een alibi
7.4. Enkele kanttekeningen bij de beoordeling van de geloofwaardigheid van alibi’s
8. Het (ver)horen van betrokkenen
Rechtspsychologie 1
, 8.1. De centrale rol van verklaringen in procedures
8.2. Verschillende verhoorstijlen en hun impact
8.3. De noodzaak van toegenomen op best practices gebaseerde training en opleiding
9. Kwetsbare personen
9.1. Kwetsbaarheid en kwetsbare personen: what’s in a name?
9.2. De kwetsbaarheid van verdachten
9.3. Kwetsbare getuigen en slachtoffers
9.4. Enkele reflecties bij de waarborgen voor kwetsbare personen in de Belgische context
10. Op zoek naar de waarheid: leugendetectie
10.1. Concepten
10.2 Fysiologische technieken: de polygraaf
10.3. Verbale leugendetectiesignalen
10.4. Een bijzondere vorm van ‘misleiding’ als obstakel van leugendetectie: malingering
11. Het identificeren van daders: ooggetuigenherkenningen
11.1 Meervoudige confrontaties / lineup procedures
11.2 Verschillende procedures
11.3 De in acht te nemen variabelen om de kwaliteit van een lineup en de uitkomst ervan te beoordelen
12. Het bekomen en beoordelen van informatie in enkele specifieke niet-strafrechtelijke contexten
12.1. Familierecht: echtelijke geschillen en echtscheidingsprocedures
12.2. Asielprocedures
12.3. Conflicten met betrekking tot het merkenrecht
Deel 4: Juridische besluitvorming en de totstandkoming en de preventie van bias en fouten
13. De psychologie over hoe mensen denken en beslissingen nemen
13.1. Beslissingen in het dagelijks leven
13.2. Rechterlijke en jurybesluitvorming
14. Bias bij (juridische) besluitvorming
14.1. Heuristieken
14.2. Attributie
14.3. Enkele specifieke biases onder de loep
14.4. De invloed van psychologische mechanismen op de rechterlijke straftoemeting
14.5. Enkele bijkomende obstakels bij juridische besluitvorming
15. De rol van deskundigen
15.1. De rol en meerwaarde van deskundigenexpertise
15.2. Bias bij de besluitvorming door experts
15.3. De preventie van ondeugdelijke praktijken en bias
Legende
>< = staat tegenover / versus
→ = naar / leidt tot / heeft als gevolg
Vetgedrukt = naam persoon
Aangeduid of gekleurd = term, concept, woord … om te onthouden / vanbuiten te leren of structuur in tekst bv. onderverdeling
Rechtspsychologie 2
, Deel 1: Een korte inleiding in de (rechts)psychologie
1. Een schets van de (rechts)psychologie
1.1. De oorsprong en geschiedenis van voor het recht relevante psychologie
Duitse roots
William Stern
“Duitse” jood, onderzoek verdergezet aan Amerikaanse universiteit
Wirklichkeitsversuche / mock crime = (eerste) experimenten
Getuigendeskundige voor Duitse rechtbanken
Grondlegger rechtspsychologie
Aussagepsychologie / psychology of testimony
Hugo Münsterberg
Zichzelf geprofileerd als grondlegger
Inzichten van Stern gebruikt zonder erkenning (plagiaat)
Legal psychology / psychology and law
Scherpe uitspraken: boosaardige competenties juristen
Psychology againts law
Weinig bereidwilligheid langs juridische kant
→ Focus op feilbaarheid geheugen getuigen en verklaringen
Geen evidente verstandshouding: clash door aard disciplines
Karakter
Psychologie: descriptief (data)
Recht: prescriptief (regels)
(On)zekerheid en (on)duidelijkheid
Psychologie: onzekerheden (waarschijnlijkheden) en onduidelijkheden
Recht: zekerheid en duidelijkheid
Uitspraken
Psychologie: globale focus, groepsniveau, gemiddelden
Recht: individuele gevallen
Directional condition-probleem: richting van uitspraken
Psychologie: inschatten kans iets voordoen bij specifieke stimulus
Recht: kans dat iets veroorzaakt is door bepaalde omstandigheid
Psychologie Recht
Karakter: Descriptief (data) Prescriptief (regels)
(On)zekerheid en Onzekerheden (waarschijnlijkheden) en Zekerheid en duidelijkheid (moeite met
(on)duidelijkheid: onduidelijkheden falsificatie)
Individuele gevallen (rechter moet definitieve,
Uitspraken: Globale focus, groepsniveau, gemiddelden categorische beslissing nemen binnen
bepaalde tijd)
Directional condition-probleem: Inschatten kans optreden bij specifieke stimulus Kans dat iets veroorzaakt is door bepaalde
richting uitspraken: (op voorhand redeneren) omstandigheid (achteraf redeneren)
Rechtspsychologie 3
⟣ Inhoud ⟢
Deel 1: Een korte inleiding in de (rechts)psychologie
1. Een schets van de (rechts)psychologie
1.1. De oorsprong en geschiedenis van voor het recht relevante psychologie
1.2. Voor het recht relevante psychologische disciplines
1.3. De doelstellingen en reikwijdte van de rechtspsychologie
1.4. De context en doorwerking van het rechtspsychologische onderzoek
2. De binnen de (rechts)psychologie gehanteerde methoden en technieken van onderzoek
2.1. De rechtspsychologie als empirische wetenschap
2.2. De rechtspsychologie: een overwegend kwantitatief experimentele traditie
2.3. Beperkingen van het bestaande rechtspsychologische onderzoek
Deel 2: The bigger picture: het belang van het vinden en toepassen van best practices
3. De waarheidsvinding en procedurele rechtvaardigheid
4. Gerechtelijke dwalingen
4.1. Concept
4.2. Prevalentie wereldwijd
4.3. De afwezigheid van erkende onterechte veroordelingen in België
4.4. De oorzaken van gerechtelijke dwalingen
4.5. Het voorkomen en herstellen van gerechtelijke dwalingen
5. Het waarborgen van de procedurele rechten van de betrokkenen
5.1. De relevantie van internationale en Europese mensenrechten
5.2. Het risico op een schending van het recht op een eerlijk proces
5.3. De impact op andere fundamentele rechten
Deel 3: het bekomen van informatie van partijen betrokken in een procedure
6. Bij wijze van achtergrond: enkele basisprincipes met betrekking tot waarneming en geheugen
6.1. De werking van het geheugen
6.2. Invloeden op het geheugen
6.3. Pseudoherinneringen / valse herinneringen
6.4. Verdringing en hervonden herinneringen
6.5. Geheugenverlies voor een delict?
7. Het onderzoeken en wegen van scenario’s en het belang van alibi’s
7.1. Alternatieve scenario’s
7.2. Een alibi als het startpunt van een alternatief scenario
7.3. De beoordeling van de geloofwaardigheid en waarachtigheid van een alibi
7.4. Enkele kanttekeningen bij de beoordeling van de geloofwaardigheid van alibi’s
8. Het (ver)horen van betrokkenen
Rechtspsychologie 1
, 8.1. De centrale rol van verklaringen in procedures
8.2. Verschillende verhoorstijlen en hun impact
8.3. De noodzaak van toegenomen op best practices gebaseerde training en opleiding
9. Kwetsbare personen
9.1. Kwetsbaarheid en kwetsbare personen: what’s in a name?
9.2. De kwetsbaarheid van verdachten
9.3. Kwetsbare getuigen en slachtoffers
9.4. Enkele reflecties bij de waarborgen voor kwetsbare personen in de Belgische context
10. Op zoek naar de waarheid: leugendetectie
10.1. Concepten
10.2 Fysiologische technieken: de polygraaf
10.3. Verbale leugendetectiesignalen
10.4. Een bijzondere vorm van ‘misleiding’ als obstakel van leugendetectie: malingering
11. Het identificeren van daders: ooggetuigenherkenningen
11.1 Meervoudige confrontaties / lineup procedures
11.2 Verschillende procedures
11.3 De in acht te nemen variabelen om de kwaliteit van een lineup en de uitkomst ervan te beoordelen
12. Het bekomen en beoordelen van informatie in enkele specifieke niet-strafrechtelijke contexten
12.1. Familierecht: echtelijke geschillen en echtscheidingsprocedures
12.2. Asielprocedures
12.3. Conflicten met betrekking tot het merkenrecht
Deel 4: Juridische besluitvorming en de totstandkoming en de preventie van bias en fouten
13. De psychologie over hoe mensen denken en beslissingen nemen
13.1. Beslissingen in het dagelijks leven
13.2. Rechterlijke en jurybesluitvorming
14. Bias bij (juridische) besluitvorming
14.1. Heuristieken
14.2. Attributie
14.3. Enkele specifieke biases onder de loep
14.4. De invloed van psychologische mechanismen op de rechterlijke straftoemeting
14.5. Enkele bijkomende obstakels bij juridische besluitvorming
15. De rol van deskundigen
15.1. De rol en meerwaarde van deskundigenexpertise
15.2. Bias bij de besluitvorming door experts
15.3. De preventie van ondeugdelijke praktijken en bias
Legende
>< = staat tegenover / versus
→ = naar / leidt tot / heeft als gevolg
Vetgedrukt = naam persoon
Aangeduid of gekleurd = term, concept, woord … om te onthouden / vanbuiten te leren of structuur in tekst bv. onderverdeling
Rechtspsychologie 2
, Deel 1: Een korte inleiding in de (rechts)psychologie
1. Een schets van de (rechts)psychologie
1.1. De oorsprong en geschiedenis van voor het recht relevante psychologie
Duitse roots
William Stern
“Duitse” jood, onderzoek verdergezet aan Amerikaanse universiteit
Wirklichkeitsversuche / mock crime = (eerste) experimenten
Getuigendeskundige voor Duitse rechtbanken
Grondlegger rechtspsychologie
Aussagepsychologie / psychology of testimony
Hugo Münsterberg
Zichzelf geprofileerd als grondlegger
Inzichten van Stern gebruikt zonder erkenning (plagiaat)
Legal psychology / psychology and law
Scherpe uitspraken: boosaardige competenties juristen
Psychology againts law
Weinig bereidwilligheid langs juridische kant
→ Focus op feilbaarheid geheugen getuigen en verklaringen
Geen evidente verstandshouding: clash door aard disciplines
Karakter
Psychologie: descriptief (data)
Recht: prescriptief (regels)
(On)zekerheid en (on)duidelijkheid
Psychologie: onzekerheden (waarschijnlijkheden) en onduidelijkheden
Recht: zekerheid en duidelijkheid
Uitspraken
Psychologie: globale focus, groepsniveau, gemiddelden
Recht: individuele gevallen
Directional condition-probleem: richting van uitspraken
Psychologie: inschatten kans iets voordoen bij specifieke stimulus
Recht: kans dat iets veroorzaakt is door bepaalde omstandigheid
Psychologie Recht
Karakter: Descriptief (data) Prescriptief (regels)
(On)zekerheid en Onzekerheden (waarschijnlijkheden) en Zekerheid en duidelijkheid (moeite met
(on)duidelijkheid: onduidelijkheden falsificatie)
Individuele gevallen (rechter moet definitieve,
Uitspraken: Globale focus, groepsniveau, gemiddelden categorische beslissing nemen binnen
bepaalde tijd)
Directional condition-probleem: Inschatten kans optreden bij specifieke stimulus Kans dat iets veroorzaakt is door bepaalde
richting uitspraken: (op voorhand redeneren) omstandigheid (achteraf redeneren)
Rechtspsychologie 3
