Samenvatting: Sociologie & rechtssociologie
Inhoud – 1. Op ontdekkingstocht door een bekend gebied
Inleiding
E.J. SIEYES (rond 1780-1785)
Werk: Qu’est-ce que le tiers état?
In dit werk stelde hij de vraag: “Wat is de derde stand?” (De gewone burgers).
Doel: Nadenken over inrichting van een nieuwe samenleving tijdens aanloop naar de Franse Revolutie.
Normatieve wetenschap: “Hoe kan de samenleving beste worden ingericht?” “Hoe ziet een goede
samenleving eruit?” Hij probeerde een visie te ontwikkelen op “het goede leven” in een nieuwe,
rechtvaardige maatschappij waarin de derde stand meer macht zou krijgen.
Auguste Comte (1830)
Werk: Cours de philosophie positive
Wordt beschouwd als grondlegger van sociologie & beschouwde het als de hoogste & meest
complexe wetenschap => Wetenschap die samenleving op een wetenschappelijke manier kon
bestuderen.
Empirische/ objectieve wetenschap in navolging van de natuurwetenschappen => Geloofde dat
samenleving kon bestudeerd worden door observatie & onderzoek, zonder waardeoordelen.
Doel: Wetmatigheden ontdekken binnen samenleving, d.m.v. empirisch onderzoek
1.1 Een beeld van een titel
Speelveld, spelregels, spelers => Het samenlevingsspel
Samenleving wordt voorgesteld als een speelveld & wij zijn allemaal spelers.
Daar gelden spelregels: Regels van het recht, maar ook andere sociale regels, zoals gedragsregels.
!! Wij nemen allemaal op dat veld bepaalde sociale positie in!!
Bv.: Student, je bent de zus van/dochter van, werknemer in studentenjob, ...
Iedereen heeft verschillende sociale posities & dat is onze plaats in de samenleving
Bij posities horen bepaalde verwachtingen (=Rollen) & bepaalde waarderingen (=Status)
Bv.: Advocaat heeft hogere sociale status dan poetshulp & we verwachten ook veel van hem: Hij moet
recht goed kennen, zaken goed bepleiten, ...
Spelers communiceren met elkaar, we hebben constant interactie met elkaar
Wat is het doel van ons spel? We moeten ons allemaal nuttig maken om samenleving in stand te
houden, voortuitgang te boeken, we moeten allemaal iets bijdragen.
Maar sommige hebben andere intenties ook: Bv. Machtig willen zijn, rijk willen worden, goed willen
doen voor anderen, ... => Maar samen gericht om voortuitgang te boeken!!
Wie bevindt zich nog rond speelveld, in de tribune?
De socioloog/ wetenschapper/ neutrale waarnemer: Die kijkt naar het spel & probeert het spel te
beschrijven, het te verklaren wat er daar gebeurt, objectief naar te kijken.
MAAR: Socioloog is ook persoon lijk ons, heeft ook verschillende sociale posities.
Dus zijn sociale posities gaan invloed hebben op de manier waarop hij kijkt naar speelveld. Speelt rol in
hoe hij dingen waarneemt.
,Positionaliteit
=Wetenschapper moet zich bewust zijn van zijn eigen positionaliteit, omdat dit mogelijke impact heeft
op de neutraliteit van zijn onderzoek.
Bv.: Als vrouwelijke onderzoeker benieuwd naar ervaringen met vrouwen met seksueel overschrijdend
gedrag.
Onderzoekstopic: Feit dat je zelf vrouw bent kan ervoor zorgen dat je meer geneigd bent om dat
onderzoek te gaan doen.
Epistemologie: Bepaald ook mee wat voor vragen je gaat stellen, hoe diep je interviews gaan zijn.
Ontologie: Je merkt bepaalde situaties op van zulk gedrag die subtiel zijn, maar waarvan jij weet als
vrouw dat het ook grensoverschrijdend is.
...
Intersectionaliteit
Positionaliteit is verwant, maar niet gelijk aan intersectionaliteit
Ook kijken naar identiteit, maar naar de verschillende aspecten die je identiteit maken
Samengaan van die aspecten kan leiden tot unieke/ bijzondere ervaringen van discriminatie/
ongelijkheid
Casus: Discriminatie?
Bedrijf had veel mensen ontslagen, dit waren vooral zwarte vrouwen
Rechter zei dat het geen discriminatie was, want wetgeving verbood alleen discriminatie op basis van
1 enkele grond: Geslacht of huidskleur
1.2 Het dagelijks leven door de sociologische lens
Sociologische lens
Socioloog ziet de dingen van dagelijks leven gebeuren, maar kijkt ernaar door een sociologische lens.
Leest de regelmatigheden & achterliggende werkelijkheid achter onze eerste waarnemingen.
Gebruikt werkinstrumenten daarvoor: surveys, onderzoeken, observaties, ... om naar de samenleving
te kijken
De beelden moeten ook nog geïnterpreteerd worden & hij beschikt over de kennis & ervaring om dat te
doen => hij bezit de nodige sociologische verbeelding!!
Wright Mills (verdere verfijning)
,Het vermogen om te begrijpen dat iemands persoonlijke situatie in verband staat met
maatschappelijke krachten & de ruimere historische context
Jouw eigen verhalen/ gebeurtenissen (biografie) is op ontelbare wijzen beïnvloed door sociale
structuren & mensen die voor jou kwamen (historische context)
Componenten van sociologische verbeelding
Kennis van geschiedenis – hoe is samenleving tot stand gekomen?
Kennis biografie – wie zijn de mensen in de samenleving?
Kennis sociale structuur – hoe werkt de samenleving via instituties?
Sociologische verbeelding: voorbeeld (1)
De sociologische verbeelding laat zien hoe persoonlijke keuzes, zoals jongeren die universitair
onderwijs volgen (biografie), beïnvloed worden door bredere maatschappelijke factoren (sociale
structuur), zoals de vraag naar hoogopgeleiden in de arbeidsmarkt, ontstaan door de kennisbehoefte
sinds de industrialisatie in de 19de E (Geschiedenis).
Sociologische verbeelding: voorbeeld (2)
Heel wat mensen leven in armoede (biografie). Niet louter gevolg van persoonlijke tegenslagen (ziekte,
gebrek aan opleiding, ...) maar spelen ook structurele kwesties, zoals gebrek aan goedbetaalde jobs
voor laaggeschoolden, sociale ongelijkheid & discriminatie op arbeidsmarkt (sociale structuur).
Hangen samen met tal van historische gebeurtenissen, zoals opkomst van kapitalisme of koloniaal
verleden van land/regio (historisch)
Voorwaarde om de sociologische verbeelding te kunnen toepassen
= Men moet in staat zijn om van perspectief te wisselen door afstand te nemen van de actuele
toestand & alternatief standpunt in te nemen. Dit stelt je in staat om ervaringen
te zien binnen hun bredere historische & sociale context. Dus om afstand te nemen van het dagelijkse,
moet je andere positie innemen => Niet gemakkelijk!!
We zijn heel hard gehecht aan onze routines, ons gezond verstand (=common sense). Het zit diep
verankerd in ons dagelijks leven.
1.2.1 Selectieve waarneming
Common sense is positief voor het dagelijks leven, maar leidt tegelijk tot een vertekend beeld van de
werkelijkheid
Reden? We nemen de werkelijkheid selectief waar vanuit onze eigen positie in de wereld.
Deze positie heeft aantal kenmerken die de selectiviteit van onze waarneming verklaren:
Fysieke & sociale beperkingen
Belangen
Meer/minder kennis hebben oftewel informatie
, Doorheen de tijd evolueren voorkeuren/afkeren
1.2.2 Referentiekaders
Selectieve waarneming begint niet altijd weer opnieuw. Vanuit onze eerdere ervaringen bouwen we
een raamwerk op dat onze latere waarnemingen zal beïnvloeden => Referentiekader/ sociale bril
Iedereen kijkt vanuit zijn eigen referentiekader/ zijn eigen sociologische bril
Iedereen kijkt op zijn eigen manier naar de werkelijkheid
Kenmerken van een referentiekader
1 geheel: Al onze waarnemingen gebeuren vanuit hetzelfde referentiekader
Stabiel, maar niet onveranderlijk. Kan wel veranderen. Bv.: Als we meer kennis/informatie hebben, dan
kunnen we anders naar dingen kijken. Studenten met hoger onderwijs hebben geleerd om open blik te
hebben.
Zoveel referentiekaders als er individuen zijn
Gedeelde referentiekaders wanneer grote groepen individuen in ongeveer dezelfde sociale
omstandigheden opgroeien of werken
=>Verscheidenheid aan referentiekaders waardoor we ook verschillend reageren of een
ander verslag uitbrengen over dezelfde gebeurtenissen
=> Er ontstaat een verschil tussen de zakelijke werkelijkheid & de beleefde
werkelijkheid. Datgene dat er echt is & datgene wat we denken dat er is,
we zien het stukje van de werkelijkheid, maar het is niet de hele werkelijkheid, we zien het
gekleurd vanuit ons eigen referentiekader.
Thomas Theorema
De beleefde werkelijkheid stuurt ons handelen even sterk, of zelfs sterker, dan de zakelijke
werkelijkheid
Het maakt niet uit wat er in de werkelijkheid gebeurt, het gaat vooral om hoe wij de werkelijkheid zien.
Wij mensen gaan handelen/ ons gedragen naar onze perceptie van de realiteit/werkelijkheid, ook al is
het niet echt de realiteit, alleen hoe het ons overkomt, hoe wij het zien.
Toepassingen van het Thomas theorema (niet het theorema, toepassingen!!)
Self-fulfilling prophecy (=Zichzelf waarmakende voorspelling) => Als je bepaalde verwachting/idee
hebt over de werkelijkheid, dat je jou ernaar gaat gedragen & dat het echt werkelijkheid wordt ook. Wat
je verwacht wordt de werkelijkheid => + wordt + & - wordt -!!! Verschilt van self-destroying
Bv.: Je denkt dat je te dom bent voor de universiteit & dat je niet zult slagen, wat resulteert dat je echt
niet zult slagen omdat dat echt in je hoofd zit dat het niks wordt.
Bv.: Pygmalion-effect => Als je gelooft in de capaciteit van de leerlingen, dat je slimme leerlingen hebt
waar je veel mee kunt doen, kans groter dat ze goede punten gaan hebben: Je gaat ze goede
commentaar geven, meer tijd in stoppen, ...
Inhoud – 1. Op ontdekkingstocht door een bekend gebied
Inleiding
E.J. SIEYES (rond 1780-1785)
Werk: Qu’est-ce que le tiers état?
In dit werk stelde hij de vraag: “Wat is de derde stand?” (De gewone burgers).
Doel: Nadenken over inrichting van een nieuwe samenleving tijdens aanloop naar de Franse Revolutie.
Normatieve wetenschap: “Hoe kan de samenleving beste worden ingericht?” “Hoe ziet een goede
samenleving eruit?” Hij probeerde een visie te ontwikkelen op “het goede leven” in een nieuwe,
rechtvaardige maatschappij waarin de derde stand meer macht zou krijgen.
Auguste Comte (1830)
Werk: Cours de philosophie positive
Wordt beschouwd als grondlegger van sociologie & beschouwde het als de hoogste & meest
complexe wetenschap => Wetenschap die samenleving op een wetenschappelijke manier kon
bestuderen.
Empirische/ objectieve wetenschap in navolging van de natuurwetenschappen => Geloofde dat
samenleving kon bestudeerd worden door observatie & onderzoek, zonder waardeoordelen.
Doel: Wetmatigheden ontdekken binnen samenleving, d.m.v. empirisch onderzoek
1.1 Een beeld van een titel
Speelveld, spelregels, spelers => Het samenlevingsspel
Samenleving wordt voorgesteld als een speelveld & wij zijn allemaal spelers.
Daar gelden spelregels: Regels van het recht, maar ook andere sociale regels, zoals gedragsregels.
!! Wij nemen allemaal op dat veld bepaalde sociale positie in!!
Bv.: Student, je bent de zus van/dochter van, werknemer in studentenjob, ...
Iedereen heeft verschillende sociale posities & dat is onze plaats in de samenleving
Bij posities horen bepaalde verwachtingen (=Rollen) & bepaalde waarderingen (=Status)
Bv.: Advocaat heeft hogere sociale status dan poetshulp & we verwachten ook veel van hem: Hij moet
recht goed kennen, zaken goed bepleiten, ...
Spelers communiceren met elkaar, we hebben constant interactie met elkaar
Wat is het doel van ons spel? We moeten ons allemaal nuttig maken om samenleving in stand te
houden, voortuitgang te boeken, we moeten allemaal iets bijdragen.
Maar sommige hebben andere intenties ook: Bv. Machtig willen zijn, rijk willen worden, goed willen
doen voor anderen, ... => Maar samen gericht om voortuitgang te boeken!!
Wie bevindt zich nog rond speelveld, in de tribune?
De socioloog/ wetenschapper/ neutrale waarnemer: Die kijkt naar het spel & probeert het spel te
beschrijven, het te verklaren wat er daar gebeurt, objectief naar te kijken.
MAAR: Socioloog is ook persoon lijk ons, heeft ook verschillende sociale posities.
Dus zijn sociale posities gaan invloed hebben op de manier waarop hij kijkt naar speelveld. Speelt rol in
hoe hij dingen waarneemt.
,Positionaliteit
=Wetenschapper moet zich bewust zijn van zijn eigen positionaliteit, omdat dit mogelijke impact heeft
op de neutraliteit van zijn onderzoek.
Bv.: Als vrouwelijke onderzoeker benieuwd naar ervaringen met vrouwen met seksueel overschrijdend
gedrag.
Onderzoekstopic: Feit dat je zelf vrouw bent kan ervoor zorgen dat je meer geneigd bent om dat
onderzoek te gaan doen.
Epistemologie: Bepaald ook mee wat voor vragen je gaat stellen, hoe diep je interviews gaan zijn.
Ontologie: Je merkt bepaalde situaties op van zulk gedrag die subtiel zijn, maar waarvan jij weet als
vrouw dat het ook grensoverschrijdend is.
...
Intersectionaliteit
Positionaliteit is verwant, maar niet gelijk aan intersectionaliteit
Ook kijken naar identiteit, maar naar de verschillende aspecten die je identiteit maken
Samengaan van die aspecten kan leiden tot unieke/ bijzondere ervaringen van discriminatie/
ongelijkheid
Casus: Discriminatie?
Bedrijf had veel mensen ontslagen, dit waren vooral zwarte vrouwen
Rechter zei dat het geen discriminatie was, want wetgeving verbood alleen discriminatie op basis van
1 enkele grond: Geslacht of huidskleur
1.2 Het dagelijks leven door de sociologische lens
Sociologische lens
Socioloog ziet de dingen van dagelijks leven gebeuren, maar kijkt ernaar door een sociologische lens.
Leest de regelmatigheden & achterliggende werkelijkheid achter onze eerste waarnemingen.
Gebruikt werkinstrumenten daarvoor: surveys, onderzoeken, observaties, ... om naar de samenleving
te kijken
De beelden moeten ook nog geïnterpreteerd worden & hij beschikt over de kennis & ervaring om dat te
doen => hij bezit de nodige sociologische verbeelding!!
Wright Mills (verdere verfijning)
,Het vermogen om te begrijpen dat iemands persoonlijke situatie in verband staat met
maatschappelijke krachten & de ruimere historische context
Jouw eigen verhalen/ gebeurtenissen (biografie) is op ontelbare wijzen beïnvloed door sociale
structuren & mensen die voor jou kwamen (historische context)
Componenten van sociologische verbeelding
Kennis van geschiedenis – hoe is samenleving tot stand gekomen?
Kennis biografie – wie zijn de mensen in de samenleving?
Kennis sociale structuur – hoe werkt de samenleving via instituties?
Sociologische verbeelding: voorbeeld (1)
De sociologische verbeelding laat zien hoe persoonlijke keuzes, zoals jongeren die universitair
onderwijs volgen (biografie), beïnvloed worden door bredere maatschappelijke factoren (sociale
structuur), zoals de vraag naar hoogopgeleiden in de arbeidsmarkt, ontstaan door de kennisbehoefte
sinds de industrialisatie in de 19de E (Geschiedenis).
Sociologische verbeelding: voorbeeld (2)
Heel wat mensen leven in armoede (biografie). Niet louter gevolg van persoonlijke tegenslagen (ziekte,
gebrek aan opleiding, ...) maar spelen ook structurele kwesties, zoals gebrek aan goedbetaalde jobs
voor laaggeschoolden, sociale ongelijkheid & discriminatie op arbeidsmarkt (sociale structuur).
Hangen samen met tal van historische gebeurtenissen, zoals opkomst van kapitalisme of koloniaal
verleden van land/regio (historisch)
Voorwaarde om de sociologische verbeelding te kunnen toepassen
= Men moet in staat zijn om van perspectief te wisselen door afstand te nemen van de actuele
toestand & alternatief standpunt in te nemen. Dit stelt je in staat om ervaringen
te zien binnen hun bredere historische & sociale context. Dus om afstand te nemen van het dagelijkse,
moet je andere positie innemen => Niet gemakkelijk!!
We zijn heel hard gehecht aan onze routines, ons gezond verstand (=common sense). Het zit diep
verankerd in ons dagelijks leven.
1.2.1 Selectieve waarneming
Common sense is positief voor het dagelijks leven, maar leidt tegelijk tot een vertekend beeld van de
werkelijkheid
Reden? We nemen de werkelijkheid selectief waar vanuit onze eigen positie in de wereld.
Deze positie heeft aantal kenmerken die de selectiviteit van onze waarneming verklaren:
Fysieke & sociale beperkingen
Belangen
Meer/minder kennis hebben oftewel informatie
, Doorheen de tijd evolueren voorkeuren/afkeren
1.2.2 Referentiekaders
Selectieve waarneming begint niet altijd weer opnieuw. Vanuit onze eerdere ervaringen bouwen we
een raamwerk op dat onze latere waarnemingen zal beïnvloeden => Referentiekader/ sociale bril
Iedereen kijkt vanuit zijn eigen referentiekader/ zijn eigen sociologische bril
Iedereen kijkt op zijn eigen manier naar de werkelijkheid
Kenmerken van een referentiekader
1 geheel: Al onze waarnemingen gebeuren vanuit hetzelfde referentiekader
Stabiel, maar niet onveranderlijk. Kan wel veranderen. Bv.: Als we meer kennis/informatie hebben, dan
kunnen we anders naar dingen kijken. Studenten met hoger onderwijs hebben geleerd om open blik te
hebben.
Zoveel referentiekaders als er individuen zijn
Gedeelde referentiekaders wanneer grote groepen individuen in ongeveer dezelfde sociale
omstandigheden opgroeien of werken
=>Verscheidenheid aan referentiekaders waardoor we ook verschillend reageren of een
ander verslag uitbrengen over dezelfde gebeurtenissen
=> Er ontstaat een verschil tussen de zakelijke werkelijkheid & de beleefde
werkelijkheid. Datgene dat er echt is & datgene wat we denken dat er is,
we zien het stukje van de werkelijkheid, maar het is niet de hele werkelijkheid, we zien het
gekleurd vanuit ons eigen referentiekader.
Thomas Theorema
De beleefde werkelijkheid stuurt ons handelen even sterk, of zelfs sterker, dan de zakelijke
werkelijkheid
Het maakt niet uit wat er in de werkelijkheid gebeurt, het gaat vooral om hoe wij de werkelijkheid zien.
Wij mensen gaan handelen/ ons gedragen naar onze perceptie van de realiteit/werkelijkheid, ook al is
het niet echt de realiteit, alleen hoe het ons overkomt, hoe wij het zien.
Toepassingen van het Thomas theorema (niet het theorema, toepassingen!!)
Self-fulfilling prophecy (=Zichzelf waarmakende voorspelling) => Als je bepaalde verwachting/idee
hebt over de werkelijkheid, dat je jou ernaar gaat gedragen & dat het echt werkelijkheid wordt ook. Wat
je verwacht wordt de werkelijkheid => + wordt + & - wordt -!!! Verschilt van self-destroying
Bv.: Je denkt dat je te dom bent voor de universiteit & dat je niet zult slagen, wat resulteert dat je echt
niet zult slagen omdat dat echt in je hoofd zit dat het niks wordt.
Bv.: Pygmalion-effect => Als je gelooft in de capaciteit van de leerlingen, dat je slimme leerlingen hebt
waar je veel mee kunt doen, kans groter dat ze goede punten gaan hebben: Je gaat ze goede
commentaar geven, meer tijd in stoppen, ...
