DE LERAAR BINNEN SCHOOL EN MAATSCHAPPIJ
INHOUD
Inhoud ..................................................................................................................................................... 1
MODULE 1 ............................................................................................................................................... 5
Horizontale pijlers ................................................................................................................................... 5
Vrijheid van onderwijs ......................................................................................................................... 5
Vrijheid van inrichting van onderwijs .............................................................................................. 5
Pedagogische vrijheid ...................................................................................................................... 6
Erkenning en financiële middelen ................................................................................................... 6
Vrije schoolkeuze ............................................................................................................................. 7
Schoolpact – onderwijsnetten ......................................................................................................... 7
Interpretatie .................................................................................................................................... 7
Schoolkosten.................................................................................................................................... 7
Leerplicht ............................................................................................................................................. 8
Geen schoolplicht ............................................................................................................................ 8
Vanaf 1/09/2020: verlagen ondergrens -> 5 jaar? .......................................................................... 8
Verlagen bovengrens van leerplicht? .............................................................................................. 8
Onderwijs is gemeenschapsmaterie ................................................................................................... 9
Kwaliteitszorg en -bewaking ............................................................................................................... 9
Eindtermen ...................................................................................................................................... 9
Pedagogische begeleidingsdienst (PBD) ........................................................................................ 11
Inspectiesysteem ........................................................................................................................... 12
Diversiteit en inclusie ........................................................................................................................ 12
Gelijke onderwijskansen ................................................................................................................ 12
Socio-economische status (SES) .................................................................................................... 12
Ondersteuning van scholen ........................................................................................................... 13
Inschrijvingsrecht ........................................................................................................................... 13
Rechtsbescherming ....................................................................................................................... 13
Inclusie en M-decreet .................................................................................................................... 14
Leersteundecreet krijtlijnen (nu ipv M-decreet) ........................................................................... 14
Verankering stakeholders in onderwijsbeleid ................................................................................... 15
Participatiedecreet ........................................................................................................................ 15
Een Vlaamse – Europese kwalificatiestructuur ................................................................................. 17
European Qualifications Framework ............................................................................................. 17
Leerpad: Onderwijsnetten, -koepels en pedagogische projecten ........................................................ 18
De geschiedenis van het ontstaan van de onderwijsnetten – en koepels in Vlaanderen................. 18
Eerste schoolstrijd ......................................................................................................................... 19
1
, Tweede schoolstrijd ....................................................................................................................... 20
Onderwijskoepels .............................................................................................................................. 21
Officieel onderwijs ......................................................................................................................... 21
Vrij onderwijs ................................................................................................................................. 22
Onderwijs netten en koepels ......................................................................................................... 22
Leerpad: Onderwijsinspectie ................................................................................................................ 23
Missie en visie van de inspectie ........................................................................................................ 23
Missie ............................................................................................................................................. 23
Visie................................................................................................................................................ 23
Onderwijskwaliteit ............................................................................................................................ 24
Referentiekader Onderwijs Kwaliteit ................................................................................................ 24
Onderwijsinspectie en -organisatie ................................................................................................... 26
Wie zijn de inspecteurs? ................................................................................................................ 26
Inspectie 2.0 ...................................................................................................................................... 27
Algemene principes ....................................................................................................................... 27
Doorlichtingsverslag ...................................................................................................................... 28
Ervaringen met inspectie 2.0 ......................................................................................................... 29
Jaarverslag: onderwijsspiegel ............................................................................................................ 30
Thematische onderzoeken ............................................................................................................ 30
Andere opdrachten van de onderwijsinspectie............................................................................. 30
Leerpad: Verticale pijlers ...................................................................................................................... 31
Structuur basisonderwijs ................................................................................................................... 31
Kleuteronderwijs ........................................................................................................................... 31
Lager onderwijs ............................................................................................................................. 31
Buitengewoon basisonderwijs ....................................................................................................... 31
Modernisering van het secundair onderwijs..................................................................................... 32
Het hervormde secundair onderwijs – Waarom? Doel? Aanloop. ................................................ 32
Het secundair onderwijs – huidige structuur ................................................................................ 34
Het secundair onderwijs – structuur van de eerste graad ............................................................ 35
Het secundair onderwijs – Structuur van de 2de en 3de graad ....................................................... 35
Buitengewoon secundair onderwijs, duaal leren en overige trajecten SO ................................... 36
MODULE 2 ............................................................................................................................................. 37
Werkcollege: rechtspositie van leraren ................................................................................................ 37
Rechtspositie van de leraar ............................................................................................................... 37
De decretale basis van de rechtspositie van de leraar .................................................................. 37
Aanstelling in het onderwijs .......................................................................................................... 38
Bekwaamheidsbewijzen ................................................................................................................ 39
Inzetbaarheid in de school............................................................................................................. 39
Leerkrachtevaluatie ........................................................................................................................... 40
2
, Evaluatieprocedure in het kort ...................................................................................................... 40
Definitie leerkrachtevaluatie en doorlopen van kwaliteitsvolle leerkrachtevaluatie: wat leert
onderzoek ons?.............................................................................................................................. 41
Schoolbeleid: kenmerken en uitdagingen ............................................................................................ 43
Types van schoolbeleid ..................................................................................................................... 43
3 schooltypes ................................................................................................................................. 43
Algemeen kader: hoe beïnvloedt schoolbeleid de leerlingen? ......................................................... 45
Centrale vraag................................................................................................................................ 45
Sterk schoolbeleid en leiderschap (teksten Geert Devos) ............................................................. 46
Dosering van schoolleiderschap .................................................................................................... 48
Schoolbeleid deel 2: Kenmerken van effectiviteit ................................................................................ 49
Dimensies .......................................................................................................................................... 50
Interne beheersing ........................................................................................................................ 50
Externe beheersing ........................................................................................................................ 50
Interne flexibiliteit ......................................................................................................................... 50
Externe flexibiliteit......................................................................................................................... 50
Risico’s als je teveel inzet op een kwadrant ...................................................................................... 50
Efficiënte organisatie ≠ bureaucratie ............................................................................................ 50
Strategische focus verenging ...................................................................................................... 51
Aandacht voor mensen kliekjesvorming .................................................................................... 51
Innovatie chaos........................................................................................................................... 51
Casus (zie Ufora) ................................................................................................................................ 52
MODULE 3 ............................................................................................................................................. 53
KeKi Kinderrechten en onderwijs.......................................................................................................... 53
Kinderrechten .................................................................................................................................... 53
Hoe zijn kinderrechten ontstaan? ................................................................................................. 53
Wat zijn kinderrechten? ................................................................................................................ 53
Kindbeeld........................................................................................................................................... 54
Kinderrechten en onderwijs .............................................................................................................. 55
Kinderrechtenlandschap ................................................................................................................... 55
Onderwijs en welzijn ............................................................................................................................. 56
De staat van de jeugd ........................................................................................................................ 56
Staat van de jeugd / JOP-monitor.................................................................................................. 56
In welke contexten groeien jongeren vandaag op? ...................................................................... 56
Persistente ongelijkheid in onderwijskansen ................................................................................ 59
Welbevinden en mentale gezondheid ........................................................................................... 59
School en werk............................................................................................................................... 62
Vrije tijd en media.......................................................................................................................... 63
3
, Wanneer schoollopen niet evident is… ............................................................................................. 65
Gevoelens van zinloosheid ............................................................................................................ 65
Spijbelen en vroegtijdig school verlaten........................................................................................ 66
Probleemgedrag op school ............................................................................................................ 67
Ter inspiratie...................................................................................................................................... 67
Werkcollege: De figuur van de leraar in een diverse samenleving....................................................... 68
Verkenning ........................................................................................................................................ 68
Herkenbare probleemoplossende praktijken ................................................................................ 68
Quiz.................................................................................................................................................... 71
4
,MODULE 1
HORIZONTALE PIJLERS
• Horizontale pijlers
o Wettelijke, decretale
basis van onderwijs
• Verticale pijlers
o Basisstructuur van
onderwijs
➔ Samenspel
VRIJHEID VAN ONDERWIJS
• Deelcomponenten
o Vrijheid van inrichting van onderwijs
o Pedagogische vrijheid
o Vrije schoolkeuze
Voorwerp van vele conflicten
VRIJHEID VAN INRICHTING VAN ONDERWIJS
• Elke natuurlijke of rechtspersoon kan onderwijs organiseren en instellingen oprichten ->
inrichtende macht
• Overheid is verplicht neutraal onderwijs in te richten
• Godsdienstkeuze in alle officieel onderwijs
• Onderwijs niet georganiseerd door ‘rijken’ maar aanvaardt overheidscontrole in ruil voor
subsidiëring
o Kan ook privéschool zonder subsidiëring
5
, INRICHTENDE MACHT = SCHOOLBESTUUR
• De rechtspersoon of de natuurlijke persoon die verantwoordelijk is voor 1 of meer scholen
o 1 school is niet efficiënt dus liefst meerdere scholen onder een schoolbestuur
• Ruime anatomie
o Onderwijsmethoden & evaluatie
o Levensbeschouwing/pedagogische opvatting
o Leerplannen & lessenrooster
o Personeel aanstellen
PEDAGOGISCHE VRIJHEID
• Art. 6 Schoolpactwet:
“Op voorwaarde dat een wettelijk bepaald minimumleerplan en minimumlessenrooster in
acht worden genomen, beschikt elke IM over de vrijheid voor haar onderwijsnet en zelfs
voor elke onderwijsinrichting de lesroosters vast te stellen en, onder voorbehoud van
goedkeuring door de minister, met het oog op het waarborgen van het studiepeil, haar
leerplannen op te stellen. Elke IM kiest vrij haar pedagogische methodes.”
PEDAGOGISCH PROJECT
• Opdrachtverklaring/visie
• Verantwoordelijkheid schoolbestuur
• Vaak door onderwijsnet/koepel
• Geen overheidscontrole (democratische principes volgen)
(zie leerpad)
Niet alle scholen gaan een zeer specifieke invullingen geven
ERKENNING EN FINANCIËLE MIDDELEN
• KO, LO, SO en HO worden gesubsidieerd ALS ze voldoen aan de voorschriften m.b.t. de
organisatie van onderwijs en de toepassing van de taalwetgeving
• CRITERIA: wettelijke en statutaire voorschriften
o georganiseerd zijn onder de verantwoordelijkheid van een schoolbestuur;
o gevestigd zijn in gebouwen en lokalen die aan de voorwaarden inzake hygiëne, veiligheid en bewoonbaarheid
voldoen;
o een structuur aannemen zoals vastgesteld bij decreet.
o een pedagogisch geheel vormen
o beschikken over voldoende didactisch materieel en over een aangepaste schooluitrusting;
o de bepalingen naleeft over de taalregeling in het onderwijs en de taalkennis van het personeel;
o de controle van de onderwijsinspectie mogelijk maken;
o de reglementering inzake vakantieperioden en de aanwending van de onderwijstijd,
o de reglementering betreffende eindtermen, ontwikkelingsdoelen, leerplannen en handelingsplannen naleven;
o samenwerkingsafspraken maakt met een centrum voor leerlingenbegeleiding en een beleid op
leerlingenbegeleiding voert;
o in het geheel van haar werking de internationaalrechterlijke en grondwettelijke beginselen inzake de rechten van de
mens en van het kind in het bijzonder eerbiedigen;
o een doeltreffend beleid voeren om het rookverbod kenbaar te maken en te handhaven, controle uit te oefenen
hierover
• Specifieke voorwaarden met betrekking tot het aantal leerlingen in de scholen (variëren
naargelang onderwijsniveau)
6
INHOUD
Inhoud ..................................................................................................................................................... 1
MODULE 1 ............................................................................................................................................... 5
Horizontale pijlers ................................................................................................................................... 5
Vrijheid van onderwijs ......................................................................................................................... 5
Vrijheid van inrichting van onderwijs .............................................................................................. 5
Pedagogische vrijheid ...................................................................................................................... 6
Erkenning en financiële middelen ................................................................................................... 6
Vrije schoolkeuze ............................................................................................................................. 7
Schoolpact – onderwijsnetten ......................................................................................................... 7
Interpretatie .................................................................................................................................... 7
Schoolkosten.................................................................................................................................... 7
Leerplicht ............................................................................................................................................. 8
Geen schoolplicht ............................................................................................................................ 8
Vanaf 1/09/2020: verlagen ondergrens -> 5 jaar? .......................................................................... 8
Verlagen bovengrens van leerplicht? .............................................................................................. 8
Onderwijs is gemeenschapsmaterie ................................................................................................... 9
Kwaliteitszorg en -bewaking ............................................................................................................... 9
Eindtermen ...................................................................................................................................... 9
Pedagogische begeleidingsdienst (PBD) ........................................................................................ 11
Inspectiesysteem ........................................................................................................................... 12
Diversiteit en inclusie ........................................................................................................................ 12
Gelijke onderwijskansen ................................................................................................................ 12
Socio-economische status (SES) .................................................................................................... 12
Ondersteuning van scholen ........................................................................................................... 13
Inschrijvingsrecht ........................................................................................................................... 13
Rechtsbescherming ....................................................................................................................... 13
Inclusie en M-decreet .................................................................................................................... 14
Leersteundecreet krijtlijnen (nu ipv M-decreet) ........................................................................... 14
Verankering stakeholders in onderwijsbeleid ................................................................................... 15
Participatiedecreet ........................................................................................................................ 15
Een Vlaamse – Europese kwalificatiestructuur ................................................................................. 17
European Qualifications Framework ............................................................................................. 17
Leerpad: Onderwijsnetten, -koepels en pedagogische projecten ........................................................ 18
De geschiedenis van het ontstaan van de onderwijsnetten – en koepels in Vlaanderen................. 18
Eerste schoolstrijd ......................................................................................................................... 19
1
, Tweede schoolstrijd ....................................................................................................................... 20
Onderwijskoepels .............................................................................................................................. 21
Officieel onderwijs ......................................................................................................................... 21
Vrij onderwijs ................................................................................................................................. 22
Onderwijs netten en koepels ......................................................................................................... 22
Leerpad: Onderwijsinspectie ................................................................................................................ 23
Missie en visie van de inspectie ........................................................................................................ 23
Missie ............................................................................................................................................. 23
Visie................................................................................................................................................ 23
Onderwijskwaliteit ............................................................................................................................ 24
Referentiekader Onderwijs Kwaliteit ................................................................................................ 24
Onderwijsinspectie en -organisatie ................................................................................................... 26
Wie zijn de inspecteurs? ................................................................................................................ 26
Inspectie 2.0 ...................................................................................................................................... 27
Algemene principes ....................................................................................................................... 27
Doorlichtingsverslag ...................................................................................................................... 28
Ervaringen met inspectie 2.0 ......................................................................................................... 29
Jaarverslag: onderwijsspiegel ............................................................................................................ 30
Thematische onderzoeken ............................................................................................................ 30
Andere opdrachten van de onderwijsinspectie............................................................................. 30
Leerpad: Verticale pijlers ...................................................................................................................... 31
Structuur basisonderwijs ................................................................................................................... 31
Kleuteronderwijs ........................................................................................................................... 31
Lager onderwijs ............................................................................................................................. 31
Buitengewoon basisonderwijs ....................................................................................................... 31
Modernisering van het secundair onderwijs..................................................................................... 32
Het hervormde secundair onderwijs – Waarom? Doel? Aanloop. ................................................ 32
Het secundair onderwijs – huidige structuur ................................................................................ 34
Het secundair onderwijs – structuur van de eerste graad ............................................................ 35
Het secundair onderwijs – Structuur van de 2de en 3de graad ....................................................... 35
Buitengewoon secundair onderwijs, duaal leren en overige trajecten SO ................................... 36
MODULE 2 ............................................................................................................................................. 37
Werkcollege: rechtspositie van leraren ................................................................................................ 37
Rechtspositie van de leraar ............................................................................................................... 37
De decretale basis van de rechtspositie van de leraar .................................................................. 37
Aanstelling in het onderwijs .......................................................................................................... 38
Bekwaamheidsbewijzen ................................................................................................................ 39
Inzetbaarheid in de school............................................................................................................. 39
Leerkrachtevaluatie ........................................................................................................................... 40
2
, Evaluatieprocedure in het kort ...................................................................................................... 40
Definitie leerkrachtevaluatie en doorlopen van kwaliteitsvolle leerkrachtevaluatie: wat leert
onderzoek ons?.............................................................................................................................. 41
Schoolbeleid: kenmerken en uitdagingen ............................................................................................ 43
Types van schoolbeleid ..................................................................................................................... 43
3 schooltypes ................................................................................................................................. 43
Algemeen kader: hoe beïnvloedt schoolbeleid de leerlingen? ......................................................... 45
Centrale vraag................................................................................................................................ 45
Sterk schoolbeleid en leiderschap (teksten Geert Devos) ............................................................. 46
Dosering van schoolleiderschap .................................................................................................... 48
Schoolbeleid deel 2: Kenmerken van effectiviteit ................................................................................ 49
Dimensies .......................................................................................................................................... 50
Interne beheersing ........................................................................................................................ 50
Externe beheersing ........................................................................................................................ 50
Interne flexibiliteit ......................................................................................................................... 50
Externe flexibiliteit......................................................................................................................... 50
Risico’s als je teveel inzet op een kwadrant ...................................................................................... 50
Efficiënte organisatie ≠ bureaucratie ............................................................................................ 50
Strategische focus verenging ...................................................................................................... 51
Aandacht voor mensen kliekjesvorming .................................................................................... 51
Innovatie chaos........................................................................................................................... 51
Casus (zie Ufora) ................................................................................................................................ 52
MODULE 3 ............................................................................................................................................. 53
KeKi Kinderrechten en onderwijs.......................................................................................................... 53
Kinderrechten .................................................................................................................................... 53
Hoe zijn kinderrechten ontstaan? ................................................................................................. 53
Wat zijn kinderrechten? ................................................................................................................ 53
Kindbeeld........................................................................................................................................... 54
Kinderrechten en onderwijs .............................................................................................................. 55
Kinderrechtenlandschap ................................................................................................................... 55
Onderwijs en welzijn ............................................................................................................................. 56
De staat van de jeugd ........................................................................................................................ 56
Staat van de jeugd / JOP-monitor.................................................................................................. 56
In welke contexten groeien jongeren vandaag op? ...................................................................... 56
Persistente ongelijkheid in onderwijskansen ................................................................................ 59
Welbevinden en mentale gezondheid ........................................................................................... 59
School en werk............................................................................................................................... 62
Vrije tijd en media.......................................................................................................................... 63
3
, Wanneer schoollopen niet evident is… ............................................................................................. 65
Gevoelens van zinloosheid ............................................................................................................ 65
Spijbelen en vroegtijdig school verlaten........................................................................................ 66
Probleemgedrag op school ............................................................................................................ 67
Ter inspiratie...................................................................................................................................... 67
Werkcollege: De figuur van de leraar in een diverse samenleving....................................................... 68
Verkenning ........................................................................................................................................ 68
Herkenbare probleemoplossende praktijken ................................................................................ 68
Quiz.................................................................................................................................................... 71
4
,MODULE 1
HORIZONTALE PIJLERS
• Horizontale pijlers
o Wettelijke, decretale
basis van onderwijs
• Verticale pijlers
o Basisstructuur van
onderwijs
➔ Samenspel
VRIJHEID VAN ONDERWIJS
• Deelcomponenten
o Vrijheid van inrichting van onderwijs
o Pedagogische vrijheid
o Vrije schoolkeuze
Voorwerp van vele conflicten
VRIJHEID VAN INRICHTING VAN ONDERWIJS
• Elke natuurlijke of rechtspersoon kan onderwijs organiseren en instellingen oprichten ->
inrichtende macht
• Overheid is verplicht neutraal onderwijs in te richten
• Godsdienstkeuze in alle officieel onderwijs
• Onderwijs niet georganiseerd door ‘rijken’ maar aanvaardt overheidscontrole in ruil voor
subsidiëring
o Kan ook privéschool zonder subsidiëring
5
, INRICHTENDE MACHT = SCHOOLBESTUUR
• De rechtspersoon of de natuurlijke persoon die verantwoordelijk is voor 1 of meer scholen
o 1 school is niet efficiënt dus liefst meerdere scholen onder een schoolbestuur
• Ruime anatomie
o Onderwijsmethoden & evaluatie
o Levensbeschouwing/pedagogische opvatting
o Leerplannen & lessenrooster
o Personeel aanstellen
PEDAGOGISCHE VRIJHEID
• Art. 6 Schoolpactwet:
“Op voorwaarde dat een wettelijk bepaald minimumleerplan en minimumlessenrooster in
acht worden genomen, beschikt elke IM over de vrijheid voor haar onderwijsnet en zelfs
voor elke onderwijsinrichting de lesroosters vast te stellen en, onder voorbehoud van
goedkeuring door de minister, met het oog op het waarborgen van het studiepeil, haar
leerplannen op te stellen. Elke IM kiest vrij haar pedagogische methodes.”
PEDAGOGISCH PROJECT
• Opdrachtverklaring/visie
• Verantwoordelijkheid schoolbestuur
• Vaak door onderwijsnet/koepel
• Geen overheidscontrole (democratische principes volgen)
(zie leerpad)
Niet alle scholen gaan een zeer specifieke invullingen geven
ERKENNING EN FINANCIËLE MIDDELEN
• KO, LO, SO en HO worden gesubsidieerd ALS ze voldoen aan de voorschriften m.b.t. de
organisatie van onderwijs en de toepassing van de taalwetgeving
• CRITERIA: wettelijke en statutaire voorschriften
o georganiseerd zijn onder de verantwoordelijkheid van een schoolbestuur;
o gevestigd zijn in gebouwen en lokalen die aan de voorwaarden inzake hygiëne, veiligheid en bewoonbaarheid
voldoen;
o een structuur aannemen zoals vastgesteld bij decreet.
o een pedagogisch geheel vormen
o beschikken over voldoende didactisch materieel en over een aangepaste schooluitrusting;
o de bepalingen naleeft over de taalregeling in het onderwijs en de taalkennis van het personeel;
o de controle van de onderwijsinspectie mogelijk maken;
o de reglementering inzake vakantieperioden en de aanwending van de onderwijstijd,
o de reglementering betreffende eindtermen, ontwikkelingsdoelen, leerplannen en handelingsplannen naleven;
o samenwerkingsafspraken maakt met een centrum voor leerlingenbegeleiding en een beleid op
leerlingenbegeleiding voert;
o in het geheel van haar werking de internationaalrechterlijke en grondwettelijke beginselen inzake de rechten van de
mens en van het kind in het bijzonder eerbiedigen;
o een doeltreffend beleid voeren om het rookverbod kenbaar te maken en te handhaven, controle uit te oefenen
hierover
• Specifieke voorwaarden met betrekking tot het aantal leerlingen in de scholen (variëren
naargelang onderwijsniveau)
6
