Samenvatting PAW - psychologie UU
Hoorcollege 1 - Introductiecollege: De centrale onderwerpen in de cursus (het
Wetenschapssysteem, Bias en Tests) - PAW
Een psycholoog houdt zich bezig met het gedrag (denken, doen en voelen) op
verschillende niveaus, van verschillende mensen, in verschillende contexten. Diens kennis is
gebaseerd op wetenschap die bepaalde regels kent. En die wordt bedreven in een
wetenschapssysteem. De psychologische wetenschap staat in de maatschappij. De
maatschappij heeft zowel een beeld als verwachtingen van de psychologie en de
wetenschap. Dit is een snel veranderende wereld. Dit maakt dat er een grote uitdaging voor
ons ligt om het terrein van wetenschappelijke psychologie goed en zorgvuldig te bewaren.
Wetenschap betreft waarheidsvinding en vraagt om objectiviteit.
Bias is een systematische vertekening die een objectieve interpretatie van de realiteit in
de weg staat, ofwel een vooroordeel of vooringenomenheid die de perceptie kleurt. Op 3
gebieden staat bias ons in de weg:
1. Persoonlijke biases: staan ons als onderzoeker persoonlijk in de weg om objectief
te kunnen waarnemen.
2. Bias in onderzoeksmethoden: die invloed hebben op de methode en middelen
waarmee we iets objectief willen onderzoeken.
3. Systematische biases: die de objectiviteit van het wetenschapssysteem
beïnvloeden.
Wij mensen zijn subjectieve wezens. Er zit subjectiviteit in onze individuele waarneming van
de wereld, dit kan komen door:
- We bevinden ons in andere omgevingen
- We hebben een andere emotionele staat
- Andere ervaringen maken dat we op andere zaken letten in situaties
- We hebben soms een andere taal voor, of het begrip van, datgene wat we
waarnemen.
Er zijn een aantal persoonlijke biases:
- Representativiteits - bias: treedt op wanneer we oordelen of beslissingen nemen
op basis van hoe mensen of situaties overeenkomen met een bepaald prototype of
stereotype.
- Halo/ Horn - effect
- Halo-effect: Een positieve eerste indruk die ertoe leidt dat we iemand
gunstiger behandelen.
- Hoorneffect: een negatieve eerste indruk die ertoe leidt dat we iemand
minder gunstig behandelen.
- Actor-observer bias: Wanneer mensen hun eigen gedrag beoordelen, zijn ze
eerder geneigd hun acties toe te schrijven aan de specifieke situatie dan aan hun
persoonlijkheid. Wanneer ze gedrag van andere mensen beoordelen, schrijven ze dit
eerder toe aan hun persoonlijkheid.
- Availability bias: de menselijke neiging om te vertrouwen op informatie die
gemakkelijk in je opkomt bij het evalueren van situaties of het nemen van
beslissingen.
Er zijn 3 belangrijke bias die gaan over wetenschap:
, 1. Confirmation bias: de neiging om aandacht en waarde te hechten aan informatie
die de eigen ideeën, overtuigingen of hypotheses bevestigt.
2. Hindsight bias: de neiging om te geloven dat eigen voorspellingen preciezer zijn
dan ze in werkelijkheid zijn.
3. Overconfidence bias: is een cognitieve denkfout waarbij mensen hun eigen
vaardigheden, kennis en prestaties systematisch overschatten. Het houdt in dat we
meer vertrouwen hebben in onze oordelen, voorspellingen en beslissingen dan
gerechtvaardigd is op basis van objectieve feiten en gegevens.
4. Bias blind spot: Je denkt dat je zelf geen bias hebt maar ziet het wel sneller bij
andere mensen.
Biases hebben wel nut. Ze zijn namelijk mentale shortcuts bij problemen op te lossen. Een
coherente werkelijkheid is cognitief minder belastend. Ook zorgt het voor een sneller
beslissysteem als gevaar dreigt, je bent namelijk ‘better safe than sorry’. Hierdoor ben je
ongevoelig voor kansen.
Een onderzoeker heeft vaak een onbewust persoonlijk
belang bij
- het vinden van duidelijke en spannende
onderzoeksresultaten
- ondersteuning vinden voor een eigen theorie waar
hij/zij erg op is gesteld
- een rivaliserende theorie ontkrachten met
onderzoeksresultaten
Wanneer er een onderzoek plaatsvindt kunnen er bias
plaatsvinden op veel verschillende plekken:
Als je onderzoek wordt uitgevoerd in een populatie kan je te maken krijgen met meerdere
vormen van selectiebias.
,Een voorbeeld is P-hacking: je data zodanig aanpassen dat je p-waarde goed is.
Ook heb je te maken met publication bias: is de vertekening die ontstaat als bij
wetenschappelijk onderzoek de positieve resultaten wel, maar negatieve of onduidelijke
resultaten niet gepubliceerd worden.
Hoe ga je om met bias?
- Bewust zijn van de potentiële bias en de blind spot
- Kritische tegenspraak organiseren
- Peer review-procedures hanteren
- Pre-registreren van de studie
- Transparant en systematisch handelen
- Open science (framework)
- Streven naar diversiteit
We willen toe naar een volledige transparante wereld met meer reproduceerbaarheid, een
hoger replicatie succes en voldoende diversiteit.
, Hoorcollege 2 - Hoe zijn we wetenschap gaan bedrijven? - Wetenschapsfilosofie -
PaW
Wetenschapsfilosofie is een discipline van de
filosofie die zich bezighoudt met het kritisch onderzoek
naar de vooronderstellingen, de methoden en de
resultaten van de wetenschappen. Traditioneel houdt
dit deel van de filosofie zich bezig met het scheiden
van wetenschap, pseudowetenschap en non-
wetenschap. Dit laatste heeft te maken met iets dat
demarcatie wordt genoemd: alsof je een muur wilt
bouwen tussen wetenschappelijke en niet-
wetenschappelijke claims.
We moeten als opgeleide wetenschappers, uitspraken
van andere mensen kunnen beoordelen. Als iemand
bijvoorbeeld zegt ‘mijn behandelmethode is effectief’. Je kunt dit niet meer zomaar
aannemen maar je moet beoordelen of deze uitspraak gestoeld is op bewijs.
Er zijn 3 belangrijke termen binnen wat als wetenschap kwalificeert.
- Wetenschappelijk: neemt wetenschappelijk bewijs serieus.
- Pseudo-wetenschappelijk: is de benaming voor een stelsel van opvattingen,
uitspraken, of handelingen dat de toets van een wetenschappelijke methode niet
doorstaat, maar waarvan aanhangers toch beweren of suggereren dat het om
wetenschap gaat.
- Non-wetenschappelijk: Iemand doet uitspraken op basis van geloof o.i.d. maar
pretendeert niet dat hij de waarheid vertelt.
Wetenschapsfilosofie gaat ook over hoe je wetenschap bedrijft. De wetenschapper Merton
heeft 4 Mertoniaanse waarden met afgeleide normen die mensen die wetenschappelijk
onderzoek uitvoeren moeten bedrijven:
1. Communism (Communisme): kennis is een product van gezamenlijke
inspanningen en dient daarom openbaar gemaakt te worden. Het moet
gezien worden als collectief eigendom, maar er is wel nadrukkelijke
vermelding van de ontdekker nodig.
2. Universalism (Universalisme): het werk moet beoordeeld worden zonder
naar de persoon te kijken; sekse, nationaliteit, status, etc. mogen niet mee
spelen in de beoordeling.
3. Disinterestedness (Belangeloosheid): eigenbelang of groepsbelang behoren
geen rol te spelen in de wetenschap. Dit zorgt ervoor dat onder meer fraude
en plagiaat wordt voorkomen.
4. Organized Skepticism (Georganiseerde scepsis): de onderzoeksresultaten
en methoden moeten worden voorgedragen aan collega-wetenschappers,
zodat deze kritiek kunnen leveren. Hierbij is het belangrijk dat duidelijk is hoe
de uitkomsten verkregen zijn zodat er openlijk discussies gehouden kunnen
worden.
Samen wordt het de CUDOS-norm genoemd en is afgeleid van de eerste letters van elke
waarde.
Een wetenschapper wil dus ware uitspraken doen. Er zijn 3 methoden die in de
geschiedenis gebruikt zijn om tot ware uitspraken te komen.
1. Een voorbeeld is deductie - het gebruik van logica.
Hoorcollege 1 - Introductiecollege: De centrale onderwerpen in de cursus (het
Wetenschapssysteem, Bias en Tests) - PAW
Een psycholoog houdt zich bezig met het gedrag (denken, doen en voelen) op
verschillende niveaus, van verschillende mensen, in verschillende contexten. Diens kennis is
gebaseerd op wetenschap die bepaalde regels kent. En die wordt bedreven in een
wetenschapssysteem. De psychologische wetenschap staat in de maatschappij. De
maatschappij heeft zowel een beeld als verwachtingen van de psychologie en de
wetenschap. Dit is een snel veranderende wereld. Dit maakt dat er een grote uitdaging voor
ons ligt om het terrein van wetenschappelijke psychologie goed en zorgvuldig te bewaren.
Wetenschap betreft waarheidsvinding en vraagt om objectiviteit.
Bias is een systematische vertekening die een objectieve interpretatie van de realiteit in
de weg staat, ofwel een vooroordeel of vooringenomenheid die de perceptie kleurt. Op 3
gebieden staat bias ons in de weg:
1. Persoonlijke biases: staan ons als onderzoeker persoonlijk in de weg om objectief
te kunnen waarnemen.
2. Bias in onderzoeksmethoden: die invloed hebben op de methode en middelen
waarmee we iets objectief willen onderzoeken.
3. Systematische biases: die de objectiviteit van het wetenschapssysteem
beïnvloeden.
Wij mensen zijn subjectieve wezens. Er zit subjectiviteit in onze individuele waarneming van
de wereld, dit kan komen door:
- We bevinden ons in andere omgevingen
- We hebben een andere emotionele staat
- Andere ervaringen maken dat we op andere zaken letten in situaties
- We hebben soms een andere taal voor, of het begrip van, datgene wat we
waarnemen.
Er zijn een aantal persoonlijke biases:
- Representativiteits - bias: treedt op wanneer we oordelen of beslissingen nemen
op basis van hoe mensen of situaties overeenkomen met een bepaald prototype of
stereotype.
- Halo/ Horn - effect
- Halo-effect: Een positieve eerste indruk die ertoe leidt dat we iemand
gunstiger behandelen.
- Hoorneffect: een negatieve eerste indruk die ertoe leidt dat we iemand
minder gunstig behandelen.
- Actor-observer bias: Wanneer mensen hun eigen gedrag beoordelen, zijn ze
eerder geneigd hun acties toe te schrijven aan de specifieke situatie dan aan hun
persoonlijkheid. Wanneer ze gedrag van andere mensen beoordelen, schrijven ze dit
eerder toe aan hun persoonlijkheid.
- Availability bias: de menselijke neiging om te vertrouwen op informatie die
gemakkelijk in je opkomt bij het evalueren van situaties of het nemen van
beslissingen.
Er zijn 3 belangrijke bias die gaan over wetenschap:
, 1. Confirmation bias: de neiging om aandacht en waarde te hechten aan informatie
die de eigen ideeën, overtuigingen of hypotheses bevestigt.
2. Hindsight bias: de neiging om te geloven dat eigen voorspellingen preciezer zijn
dan ze in werkelijkheid zijn.
3. Overconfidence bias: is een cognitieve denkfout waarbij mensen hun eigen
vaardigheden, kennis en prestaties systematisch overschatten. Het houdt in dat we
meer vertrouwen hebben in onze oordelen, voorspellingen en beslissingen dan
gerechtvaardigd is op basis van objectieve feiten en gegevens.
4. Bias blind spot: Je denkt dat je zelf geen bias hebt maar ziet het wel sneller bij
andere mensen.
Biases hebben wel nut. Ze zijn namelijk mentale shortcuts bij problemen op te lossen. Een
coherente werkelijkheid is cognitief minder belastend. Ook zorgt het voor een sneller
beslissysteem als gevaar dreigt, je bent namelijk ‘better safe than sorry’. Hierdoor ben je
ongevoelig voor kansen.
Een onderzoeker heeft vaak een onbewust persoonlijk
belang bij
- het vinden van duidelijke en spannende
onderzoeksresultaten
- ondersteuning vinden voor een eigen theorie waar
hij/zij erg op is gesteld
- een rivaliserende theorie ontkrachten met
onderzoeksresultaten
Wanneer er een onderzoek plaatsvindt kunnen er bias
plaatsvinden op veel verschillende plekken:
Als je onderzoek wordt uitgevoerd in een populatie kan je te maken krijgen met meerdere
vormen van selectiebias.
,Een voorbeeld is P-hacking: je data zodanig aanpassen dat je p-waarde goed is.
Ook heb je te maken met publication bias: is de vertekening die ontstaat als bij
wetenschappelijk onderzoek de positieve resultaten wel, maar negatieve of onduidelijke
resultaten niet gepubliceerd worden.
Hoe ga je om met bias?
- Bewust zijn van de potentiële bias en de blind spot
- Kritische tegenspraak organiseren
- Peer review-procedures hanteren
- Pre-registreren van de studie
- Transparant en systematisch handelen
- Open science (framework)
- Streven naar diversiteit
We willen toe naar een volledige transparante wereld met meer reproduceerbaarheid, een
hoger replicatie succes en voldoende diversiteit.
, Hoorcollege 2 - Hoe zijn we wetenschap gaan bedrijven? - Wetenschapsfilosofie -
PaW
Wetenschapsfilosofie is een discipline van de
filosofie die zich bezighoudt met het kritisch onderzoek
naar de vooronderstellingen, de methoden en de
resultaten van de wetenschappen. Traditioneel houdt
dit deel van de filosofie zich bezig met het scheiden
van wetenschap, pseudowetenschap en non-
wetenschap. Dit laatste heeft te maken met iets dat
demarcatie wordt genoemd: alsof je een muur wilt
bouwen tussen wetenschappelijke en niet-
wetenschappelijke claims.
We moeten als opgeleide wetenschappers, uitspraken
van andere mensen kunnen beoordelen. Als iemand
bijvoorbeeld zegt ‘mijn behandelmethode is effectief’. Je kunt dit niet meer zomaar
aannemen maar je moet beoordelen of deze uitspraak gestoeld is op bewijs.
Er zijn 3 belangrijke termen binnen wat als wetenschap kwalificeert.
- Wetenschappelijk: neemt wetenschappelijk bewijs serieus.
- Pseudo-wetenschappelijk: is de benaming voor een stelsel van opvattingen,
uitspraken, of handelingen dat de toets van een wetenschappelijke methode niet
doorstaat, maar waarvan aanhangers toch beweren of suggereren dat het om
wetenschap gaat.
- Non-wetenschappelijk: Iemand doet uitspraken op basis van geloof o.i.d. maar
pretendeert niet dat hij de waarheid vertelt.
Wetenschapsfilosofie gaat ook over hoe je wetenschap bedrijft. De wetenschapper Merton
heeft 4 Mertoniaanse waarden met afgeleide normen die mensen die wetenschappelijk
onderzoek uitvoeren moeten bedrijven:
1. Communism (Communisme): kennis is een product van gezamenlijke
inspanningen en dient daarom openbaar gemaakt te worden. Het moet
gezien worden als collectief eigendom, maar er is wel nadrukkelijke
vermelding van de ontdekker nodig.
2. Universalism (Universalisme): het werk moet beoordeeld worden zonder
naar de persoon te kijken; sekse, nationaliteit, status, etc. mogen niet mee
spelen in de beoordeling.
3. Disinterestedness (Belangeloosheid): eigenbelang of groepsbelang behoren
geen rol te spelen in de wetenschap. Dit zorgt ervoor dat onder meer fraude
en plagiaat wordt voorkomen.
4. Organized Skepticism (Georganiseerde scepsis): de onderzoeksresultaten
en methoden moeten worden voorgedragen aan collega-wetenschappers,
zodat deze kritiek kunnen leveren. Hierbij is het belangrijk dat duidelijk is hoe
de uitkomsten verkregen zijn zodat er openlijk discussies gehouden kunnen
worden.
Samen wordt het de CUDOS-norm genoemd en is afgeleid van de eerste letters van elke
waarde.
Een wetenschapper wil dus ware uitspraken doen. Er zijn 3 methoden die in de
geschiedenis gebruikt zijn om tot ware uitspraken te komen.
1. Een voorbeeld is deductie - het gebruik van logica.
