Hoofdstuk 1: Geest gedrag en psychologische wetenschap
Wat is psychologie en wat is het niet?
Wetenschap van gedrag en geestelijke processen.
Wetenschap --> Moeten kunnen bewijzen dat het echt zo is.
Gedrag --> Alles wat te zien is, hoe reageer je in situaties.
Geestelijke processen --> Wat je denkt.
Drie soorten psychologen:
Experimenteel psychologen --> Kleinste groep, voeren meeste onderzoeken uit.
Docent psychologie --> Geven les, op universiteit doen ze wetenschappelijk onderzoek.
Toegepast psycholoog --> Lossen problemen van mensen op door middel van training of
psychologische behandelingen.
- Arbeids- en organisatie psychologen
- Sport psychologen
- School psychologen
- Klinisch psychologen/counselors
- Forensisch psychologen
- Omgevings psychologen
Psychiatrie --> Medisch specialisme dat zich richt op de diagnose en behandeling van
mentale stoornissen, met behulp van geneesmiddelen.
Psuedopsychologie --> Niet-onderbouwde psychologische aannamen (waarzeggerij).
Vaardigheden voor kritisch denken:
1. Wat is de bron?
2. Is de bewering redelijk of extreem? --> Is er het medicijn die perfect werkt, nee. De
oplossing voor het probleem! (extreem).
3. Wat is het bewijsmateriaal?
4. Kan de conclusie zijn beïnvloed door bias?
5. Worden veelvoorkomende denkfouten vermeden? --> Gezond verstand.
6. Zijn voor het oplossen van het probleem verschillende invalshoeken nodig?
Bias --> Vooroodeel, vervorming of vertekening van een situatie, meestal op basis van
persoonlijke ervaringen en waarden.
- Emotionele bias --> Neiging om oordelen gebaseerd op attitudes en gevoelens
, - Confirmation bias (bevestigingsbias) --> Neiging om informatie niet bij je opvatting
aansluit te negeren.
- Expectancy bias (verwachtingsbias) --> Verwachtingen kunnen een onderzoek
beïnvloeden.
Zes belangrijkste perspectieven:
1. Biologisch perspectief:
Oorzaken van gedrag liggen in biologische processen: hersenen, genetica, zenuwstelsel,
hormoonstelsel.
- Neurowetenschap --> Vakgebied dat richt op begrip van hoe de hersenen
gedachten, gevoelens, motieven, bewustzijn, herinneringen en andere mentale
processen creëren.
- Evolutionaire psychologie --> Gedrag en mentale processen verklaart in termen van
genetische aanpassing en voortplanting.
2. Cognitief perspectief:
Nadruk ligt op mentale processen, zoals leren, geheugen, perceptie en denken als vorm van
informatieverwerking.
- Introspectie --> Beschrijving van je eigen innerlijke, bewuste ervaringen. Wat houd je
bezig? Hoe leg je het vast?
- Structuralisme --> Brengt structuur aan in de geest.
- Functionalisme --> Hoe kan psychologie worden toegepast om het menselijk leven te
verbeteren? Wat is nou de functie van het bewustzijn? Functie van emotie/de
geest? Er wordt gekeken naar de innerlijke geest.
- Gestaltpsychologie --> Het geheel maken, we denken in gehelen en nemen waar in
geheel.
3. Behavioristisch perspectief:
Legt aandacht op de manier waarop ons handelen wordt gevormd door de consequenties
ervan. Richt zich op observeerbaar gedrag.
Behaviorisme --> Van psychologie een objectieve wetenschap maken die zich alleen richt op
gedrag (dus niet mentale processen)
4. Gehele persoon (‘whole person’) perspectief:
Globaal inzicht in persoonlijkheid. Doel is elk aspect van de geest in theorie te verklaren.
,Psychodynamische psychologie --> Vooral onbewust deel van onze geest = reservoir van
energie voor de persoonlijkheid, deze energie is datgene wat ons motiveert.
- Psychoanalyse --> Methode die oorspronkelijk werdt ontwikkeld voor de
behandeling van psychische stoornissen. Een benadering die nadruk legt op
onbewuste processen.
Humanistische psychologie --> Op een positieve manier kijken naar het onbewuste deel,
met nadruk op mogelijkheden, groei, potentie en vrije wil van de mens.
Psychologie van karaktertrekken en temperament --> Perspectief dat gedrag en
persoonlijkheid ziet als producten van fundamentele psychologische kenmerken. Verschillen
tussen mensen ontstaan uit verschillen in stabiele kenmerken en neigingen. Manier van
kijken naar mensen, hoe steek je in elkaar als persoon.
5. Ontwikkelings perspectief:
Nadruk op erfelijkheid, omgeving en op voorspelbare verandering die plaatsvinden tijdens
de levensloop. Nature en nurture komen hier samen (erfelijkheid of omgeving). Mensen
denken en handelen verschillend op verschillende momenten in hun leven.
6. Socioculturele perspectief:
Legt nadruk op het belang van sociale interactie, sociaal leren en een cultureel perspectief.
Wat zijn nou de invloeden die jou iets laten doen?
- Cultuur --> Mix van taal, opvattingen, gewoonten, waarden en tradities.
- Crosscultureel psycholoog werkt hiermee met de verschillen tussen
psychologische processen van mensen met verschillende culturen.
- Holisme --> Visie die totaliteit altijd belangrijker vindt dan de som der delen. De zes
perspectieven helpen bij een holistisch beeld van menselijk gedrag.
, Wetenschappelijke methode:
1. Een hypothese ontwikkelen:
- Falsificeerbaar? Is het weerlegbaar?
- Operationele definities: kinderen? --> Niet duidelijk. die en die leeftijd --> duidelijk
2. Data verzamelen:
- Experimentele groep --> Proefpersonen die worden blootgesteld aan de speciale
behandeling die men onderzoekt.
- Controle groep --> Proefpersonen die worden gebruikt als vergelijkingsmateriaal
naast de experimentele groep, ontvangt geen speciale behandeling.
- Variabelen --> element dat van invloed is op dat wat onderzocht wordt
o Onafhankelijke variabele --> Onafhankelijk van alle andere, zorgvuldig
gecontroleerde experimentele omstandigheden kan manipuleren. Wat je
verandert (oorzaak).
o Afhankelijke variabele --> Variabele die worden gemeten of geobserveerd.
Binnen een experiment wordt de afhankelijke variabele door het
manipuleren van de onafhankelijke variabele beïnvloed. Wat je meet
(gevolg/effect).
- Randomiseren --> Procedure waarbij volledig door het toeval wordt bepaald in
welke groep de proefpersonen komt.
3. Resultaten analyseren:
- Hypothese verwerpen/accepteren
- Statistiek
- Significate
4. Publiceren, bekritiseren en repliceren:
Wat is psychologie en wat is het niet?
Wetenschap van gedrag en geestelijke processen.
Wetenschap --> Moeten kunnen bewijzen dat het echt zo is.
Gedrag --> Alles wat te zien is, hoe reageer je in situaties.
Geestelijke processen --> Wat je denkt.
Drie soorten psychologen:
Experimenteel psychologen --> Kleinste groep, voeren meeste onderzoeken uit.
Docent psychologie --> Geven les, op universiteit doen ze wetenschappelijk onderzoek.
Toegepast psycholoog --> Lossen problemen van mensen op door middel van training of
psychologische behandelingen.
- Arbeids- en organisatie psychologen
- Sport psychologen
- School psychologen
- Klinisch psychologen/counselors
- Forensisch psychologen
- Omgevings psychologen
Psychiatrie --> Medisch specialisme dat zich richt op de diagnose en behandeling van
mentale stoornissen, met behulp van geneesmiddelen.
Psuedopsychologie --> Niet-onderbouwde psychologische aannamen (waarzeggerij).
Vaardigheden voor kritisch denken:
1. Wat is de bron?
2. Is de bewering redelijk of extreem? --> Is er het medicijn die perfect werkt, nee. De
oplossing voor het probleem! (extreem).
3. Wat is het bewijsmateriaal?
4. Kan de conclusie zijn beïnvloed door bias?
5. Worden veelvoorkomende denkfouten vermeden? --> Gezond verstand.
6. Zijn voor het oplossen van het probleem verschillende invalshoeken nodig?
Bias --> Vooroodeel, vervorming of vertekening van een situatie, meestal op basis van
persoonlijke ervaringen en waarden.
- Emotionele bias --> Neiging om oordelen gebaseerd op attitudes en gevoelens
, - Confirmation bias (bevestigingsbias) --> Neiging om informatie niet bij je opvatting
aansluit te negeren.
- Expectancy bias (verwachtingsbias) --> Verwachtingen kunnen een onderzoek
beïnvloeden.
Zes belangrijkste perspectieven:
1. Biologisch perspectief:
Oorzaken van gedrag liggen in biologische processen: hersenen, genetica, zenuwstelsel,
hormoonstelsel.
- Neurowetenschap --> Vakgebied dat richt op begrip van hoe de hersenen
gedachten, gevoelens, motieven, bewustzijn, herinneringen en andere mentale
processen creëren.
- Evolutionaire psychologie --> Gedrag en mentale processen verklaart in termen van
genetische aanpassing en voortplanting.
2. Cognitief perspectief:
Nadruk ligt op mentale processen, zoals leren, geheugen, perceptie en denken als vorm van
informatieverwerking.
- Introspectie --> Beschrijving van je eigen innerlijke, bewuste ervaringen. Wat houd je
bezig? Hoe leg je het vast?
- Structuralisme --> Brengt structuur aan in de geest.
- Functionalisme --> Hoe kan psychologie worden toegepast om het menselijk leven te
verbeteren? Wat is nou de functie van het bewustzijn? Functie van emotie/de
geest? Er wordt gekeken naar de innerlijke geest.
- Gestaltpsychologie --> Het geheel maken, we denken in gehelen en nemen waar in
geheel.
3. Behavioristisch perspectief:
Legt aandacht op de manier waarop ons handelen wordt gevormd door de consequenties
ervan. Richt zich op observeerbaar gedrag.
Behaviorisme --> Van psychologie een objectieve wetenschap maken die zich alleen richt op
gedrag (dus niet mentale processen)
4. Gehele persoon (‘whole person’) perspectief:
Globaal inzicht in persoonlijkheid. Doel is elk aspect van de geest in theorie te verklaren.
,Psychodynamische psychologie --> Vooral onbewust deel van onze geest = reservoir van
energie voor de persoonlijkheid, deze energie is datgene wat ons motiveert.
- Psychoanalyse --> Methode die oorspronkelijk werdt ontwikkeld voor de
behandeling van psychische stoornissen. Een benadering die nadruk legt op
onbewuste processen.
Humanistische psychologie --> Op een positieve manier kijken naar het onbewuste deel,
met nadruk op mogelijkheden, groei, potentie en vrije wil van de mens.
Psychologie van karaktertrekken en temperament --> Perspectief dat gedrag en
persoonlijkheid ziet als producten van fundamentele psychologische kenmerken. Verschillen
tussen mensen ontstaan uit verschillen in stabiele kenmerken en neigingen. Manier van
kijken naar mensen, hoe steek je in elkaar als persoon.
5. Ontwikkelings perspectief:
Nadruk op erfelijkheid, omgeving en op voorspelbare verandering die plaatsvinden tijdens
de levensloop. Nature en nurture komen hier samen (erfelijkheid of omgeving). Mensen
denken en handelen verschillend op verschillende momenten in hun leven.
6. Socioculturele perspectief:
Legt nadruk op het belang van sociale interactie, sociaal leren en een cultureel perspectief.
Wat zijn nou de invloeden die jou iets laten doen?
- Cultuur --> Mix van taal, opvattingen, gewoonten, waarden en tradities.
- Crosscultureel psycholoog werkt hiermee met de verschillen tussen
psychologische processen van mensen met verschillende culturen.
- Holisme --> Visie die totaliteit altijd belangrijker vindt dan de som der delen. De zes
perspectieven helpen bij een holistisch beeld van menselijk gedrag.
, Wetenschappelijke methode:
1. Een hypothese ontwikkelen:
- Falsificeerbaar? Is het weerlegbaar?
- Operationele definities: kinderen? --> Niet duidelijk. die en die leeftijd --> duidelijk
2. Data verzamelen:
- Experimentele groep --> Proefpersonen die worden blootgesteld aan de speciale
behandeling die men onderzoekt.
- Controle groep --> Proefpersonen die worden gebruikt als vergelijkingsmateriaal
naast de experimentele groep, ontvangt geen speciale behandeling.
- Variabelen --> element dat van invloed is op dat wat onderzocht wordt
o Onafhankelijke variabele --> Onafhankelijk van alle andere, zorgvuldig
gecontroleerde experimentele omstandigheden kan manipuleren. Wat je
verandert (oorzaak).
o Afhankelijke variabele --> Variabele die worden gemeten of geobserveerd.
Binnen een experiment wordt de afhankelijke variabele door het
manipuleren van de onafhankelijke variabele beïnvloed. Wat je meet
(gevolg/effect).
- Randomiseren --> Procedure waarbij volledig door het toeval wordt bepaald in
welke groep de proefpersonen komt.
3. Resultaten analyseren:
- Hypothese verwerpen/accepteren
- Statistiek
- Significate
4. Publiceren, bekritiseren en repliceren:
