Samenvatting PSYCHOPATHOLOGIE EN PSYCHIATRIE 2de BACH NIEUW boek!

SAMENVATTING
PSYCHOPATHOLOGIE EN PSYCHIATRIE
EERSTE SEMESTER

, Hoofdstuk 1: Diagnostiek en classificatie

1.1 Van zot naar ziek

Madness, insanity, gek zijn,…
 Onvoorspelbaar, irrationeel, gevaarlijk of afwijken van de norm
 Beschrijvend, impliceren geen oorzaak
Hippocrates (460-370 v.C.): mentale stoornissen zijn gevolg van onevenwicht van vier lichaamssappen of humores
 Zwarte gal (melancholisch – zwartgallig)
 Gele gal (cholerisch – driftig)
 Bloed (sanguin – vurig, energiek)
 Slijm (flegmatisch – rustig, kalm)

 ‘gek worden’ = gedrag(sverandering), niet meer zichzelf zijn, beïnvloed worden van buitenaf
 Dominante verklaring voor afwijkend gedrag en psychopathologie tot 18de eeuw
 Persoon is beïnvloed door giftige stoffen (Paracelsus, 1493-1541)
 Erger: bezeten door externe boze geesten of demonen = demonologie

Meer kennisvergaring: madness  mental illness (enger)
 Grieken (Hippocates): beschrijven afzonderlijke ziekten

Ziekteconcept

Geïntroduceerd door Thomas Sydenham (1624-1689) = vader nosologie (de wetenschappelijke classificatie
van ziekten of classificatieleer)
 Beschreef Chorea van Sydenham
o vroeger Sint-Vitusdans
o bij kinderen na streptokokkeninfectie
o Welomlijnd ziektebeeld met spcifieke symptomen, specifiek verloop en specifieke prognose

2 belangrijke ontdekkingen
1. Verband klinisch ziektebeeld en post-mortem afwijkingen (vb. verlamming aan één lichaamshelft door
hersenbloeding of bloedklonter in de contralaterale hersenhelft)
2. Ontdekking ziektekiemen (micro-organismen) als ziekteverwekkers (Louis Pasteur, 1862)
 microbe-theorie
Voorbeeld: syfilis (SOA met ook psychiatrische symptomen: apathie, dementie)
o Door spirocheet Treponema pallidum (ontdekt door Schaudinn en Hoffman)
o Somatogene hypothese: overtuiging dat psychiatrische ziekte een biologische oorzaak kan hebben

1.2 Van opsluiting naar behandeling
Psychiatrie: psyche (ziel) + iatros (arts, geneesheer)
 Eerst gebruikt door arts Johann C. Reil: wilt subdiscipline in de geneeskunde voor geesteszieken
 Cornelius Celsus (25 v.C. – 50): gesprekken, bezigheid, sociale activiteit kan helpen
 Tot midden 19de eeuw was het lot van mensen met afwijkend gedrag opsluiting in gekkenhuizen

Philippe Pinel (1745-1826)
 In 1795 arts in Salpêtrière-ziekenhuis in Parijs (1000’en vrouwen opgesloten)
 ‘morele behandeling’, contact en observatie van patiënten centraal
 Eigen classificatie: Nosographic philosophique ou la méthode de l’analyse appliquée à la medicine
o Melancholie, manie met delier, manie zonder delier, dementie en idiotie

,Jozef Guislain (1797-1860)
 Humane behandeling
 Samen met Broeders van Liefde: eerste ‘gesticht’ = Guislain-ziekenhuis (nog steeds actief)

1.3 Van inventariseren naar classificeren
In asielen een en dezelfde diagnose: geestesziek (psychose, manie, depressie, mentale retardatie,…)
 behoefte aan ordening!

In VS (1844) eerst een classificatie, soort inventaris: ‘statistical classification of institutionalized mental patients’
(beperkt aantal diagnosen: mania, dementia, melancholia, partial insanity, moral insanity) = voorloper DSM

Duitse Emil Kraepelin (1856-1926): eerste meer omvattend classificatiesysteem
 Exclusief biologische etiopathogenese (= oorzaak, ontstaansverloop van ziekte)
 Compendium der Psychiatrie (1833): psychiatrische aandoeningen zijn afzonderlijke ziekte-entiteiten
o Elk met een eigen (biologische) oorzaak
o Met een set van symptomen = syndroom
o Met karakteristiek verloop: prognose-gericht en onderscheid tussen geneeslijk en ongeneeslijk

Begin 20ste eeuw: in ziekenhuizen, maar ook meer in ambulante praktijken
 Hoogtij psychotherapie (psychoanalytici Freud en Jung)
 Ook minder ernstige, niet-psychotische toestandsbeelden: ‘neurosen’, persoonlijkheidsproblematiek

1948: Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) voegt aan de ICD (internationale classificatie van ziekten/International
List of Causes of Death) een lijst met psychiatrische stoornissen toe

Amarican Psychiatric Association in 1952: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-I)
 Rond dezelfde tijd geneesmiddelen op de markt  diagnostiek interessanter
 Gebaseerd op etiologische theorieën: aandoening was psychogeen (psycho-analyse) of te wijten aan
‘impairement of brain tissue function’ (vooruitgang neurowetenschap)
 Niet gebaseerd op empirische data, blijft dus descriptief, beschrijvend

DSM-II (1968): 180 stoornissen
 Psychoanalyse en psychobiologie van Adolf Meyer (1866-1950)
 Meyer  Kraepeliniaanse visie (psychiatrische aandoeningen reduceren tot hersenziekten)
o Hierdoor invloed sociale en psychologische factoren verwaarlozen
o Biologisch reductionisme leidt tot therapeutisch nihilisme (= psychiatrische ziekte als
hersenaandoening die genetisch bepaald is, en daar is niks aan te doen)
o Uitgangspunt: psychiatrische stoornissen zijn reacties op gebeurtenissen in de omgeving
(angstreactie, depressieve reactie)
 Psychoanalyse
o nadruk op context waarin klachten ontstaan + ervaringen in jeugd
o Niet gestoeld op wetenschappelijke kennis (kwestie van geloven)

1965: US-UK Diagnostic Project (grootschalig onderzoek naar diagnostische praktijken)
 Diagnose schizofrenie 2x vaker in VS dan UK
 Oorzaak: verschillende interpretatie (van breedte) schizofrenie-concept
o In VS zeer aspecifiek: “doesn’t mean anything more than crazy”
o Verwees meer naar ernst functionele beperking  aanwezigheid specifiek symptomencomplex
 Diagnose dus zeer subjectief; meer behoefte aan internationale afspraken en eenduidige criteria
 Aanleiding tot nieuwe DSM-edities

, DSM-III: radicale breuk
 Voor het eerst lijsten met observeerbare diagnostische criteria
 Categorieën waren beschrijvend, en ‘atheoretisch’
o Geen etiologische theorie
o Geen psychoanalytisch denken
 Descriptief
 Categoriaal: concept van onderscheiden ziekte-entiteiten
 Diagnostisch proces vanuit empirische, op onderzoek georiënteerde basis
 Doel: eenduidigheid; wel nog belang van klinische inschatting en ervaring
 Steeds meer invloed vanuit visie dat psychiatrische ziekte = hersenziekte

Multi-axiaal systeem: meerassige beoordeling
 As I Syndromale stoornissen
 As II Persoonlijkheidsstoornissen, zwakzinnigheid
 As III Somatische aandoeningen
 As IV Psychosociale en omgevingsproblemen
 As V Algehele beoordeling van functioneren

DSM-III-Revised: gereviseerde versie (1987) + DSM-IV (1994) + DSM-IV-Tekst Revision (2000)

DSM-V (2018; tekstrevisie in 2022)
 wereldwijde referentie voor classificeren en diagnosticeren van psychiatrische ziektebeelden
 echter geen handboek, niet ‘bijbel van de psychiatrie
 Boek met diagnostische criteria ten behoeve van communicatie en onderzoek

Vandaag de dag 2 classificatiesystemen (DSM en ICD): ook somatische aandoeningen

1.4 Van symptoom naar syndroom
Doel diagnose: verklaren en begrijpen van de toestand van de patiënt en het instellen van doeltreffende behandeling

DSM-diagnose: bestaat voor een deel uit beschrijven van symptomen
Symptoom = ziekteteken, teken dat verwijst naar een pathologisch proces
 Kernsymptoom (/hoofd-/basis-/sleutelsymptoom): met zekerheid gekoppeld aan specifieke stoornis
o voorbeeld: depressieve stemming, onvermogen plezier te beleven (anhedonie) – depressie
 Facultatieve symptomen (bijsymptomen): niet bepalend, maken beeld volledig
o Voorbeeld: moeheid, slaapstoornissen – depressie

Symptomen ordenen in homogene syndromen
 = groep van (dikwijls) samen voorkomende symptomen
 Syndroomdiagnose louter beschrijvend, geen info over etiopathogenese
 Voorbeeld: matig ernstig depressief syndroom met melancholische kenmerken (label)
 Eenvoudigere behandeling (bv. antidepressiva)

Structuurdiagnose
 Beschrijven waardoor en op welke wijze is syndroom ontstaan (etiopathogenese)
 Neurobiologische + psychologische factoren (= beïnvloedende factoren)
 Aandacht aan verschillende facetten (6 factoren in totaal dus):
o Predisponerende factoren: factoren die iemand kwetsbaar maken
o Luxerende factoren: factoren die stoornis uitlokken
o Onderhoudende factoren: factoren die stoornis onderhouden/versterken
 Ruimte voor aanpassen van de behandeling aan behoeften van de persoon