Samenvatting Etiologie & Assessment 2
Borderline, gedragsdeskundige rapportage, zeden & psychose
Borderline
Belangrijke punten:
• Hoe diagnosticeer je Borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS)?
• Wat zijn de sterktes/zwaktes van klinisch oordeel/zelfrapportage/gestructureerd
interview?
• Wat is de rol van trauma in de etiologie van BPS?
• Hoe gewelddadig zijn mensen met BPS? Welke factoren dragen daartoe bij? En welke
implicaties heeft dit vanuit het RNR-model?
• Wat is het psychologisch (cognitieve) model voor BPS? Welke empirische evidentie
bestaat hiervoor?
Borderline is een persoonlijkheidsstoornis en hiervoor zijn er drie belangrijke criteria, namelijk
de drie P’s:
• Pathologisch – buiten proportie
• Persistent – frequent aanwezig sinds jongvolwassen
• Pervasief – komt voor in meerdere contexten
Persoonlijkheidsstoornissen zijn egosyntonisch = de persoon vind het normaal en het is deel
van hun identiteit
De criteria van Borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS) zijn:
1. Extreme verlatingsangst
2. Intense & instabiele relaties
3. Verstoring van identiteit
4. Zelfbeschadigende impulsiviteit
5. Suïcidale & zelfbeschadigend gedrag
6. Affectieve instabiliteit
7. Chronische leegte
8. Ongepaste uiting van boosheid
9. Stress-gerelateerde paranoia en ernstige dissociatie
Van deze symptomen staat affectieve instabiliteit centraal in borderline problematiek, want
deze heeft de hoogste factorlading van alle symptomen namelijk .680
De DSM-5 is categoriaal van aard, vanwege de cut-off score. Echter, zijn er ook veel
aanwijzingen uit taxometrische studies dat BPS dimensioneel van aard is.
➔ Wanneer een construct categoriaal van aard is, verwacht je plotselinge toename op
indicatoren (symptomen) rond de cut-off score
,De prevalentie van BPS in de algemene populatie is 1-2%.
• Gender verdeling in de algemene populatie is 50/50
• 80/20 in de klinische setting:
o Te verklaren doordat mannen waarschijnlijk minder vaak/snel hulp zoeken voor
emotionele problemen en vaker in de circuits van de verslavingszorg en
forensische circuits terecht komen waarbij de diagnose niet gesteld wordt
BPD gaat gepaard met heftige problematiek:
• Lage kwaliteit van leven
o Vaak door somatische aandoeningen
• Hoge kosten
o Bovenmatig veel gebruik van gezondheidszorg
o Veel alcohol en drugsgebruik
• Hoog suïcide percentage (tot 10%)
• Lagere levensverwachting (18.2 jaar korter)
o Hangt samen met chronische stress
o Overlijden vaak door cardiovasculaire ziekten
• Ongezonde levensstijl
De meeste ernstige symptomen verminderen over tijd en ook kan therapie wel verbeteringen
geven in persoonlijkheidsstoornissen, maar lage kwaliteit van leven en slecht functioneren
houden aan.
50% van BPS variantie is genetisch bepaald. Dit wordt voor het grootste deel verklaard door de
Big-5 persoonlijkheidsdimensies ‘Neuroticisme’ & lage ‘Agreeableness’. Er is geen genetisch
bewijs voor specifieke BPS kenmerken en er zijn ook geen markers gevonden. Specifieke
kenmerken worden dus verklaard aan de hand van omgevingsinvloeden.
Omgevingsfactoren die van belang zijn bij BPS zijn met name vroege ongunstige
omgevingsfactoren in de kindertijd, zoals 1) actieve trauma’s, 2) misbruik, en 3) verwaarlozing.
Deze factoren worden opgedeeld in twee vormen:
• Misbruik:
o Seksueel
o Fysiek
o Emotioneel
• Verwaarlozing:
o Fysiek
o Emotioneel
Het meest kenmerkend voor BPS zijn seksueel
en emotioneel misbruik en emotionele
verwaarlozing. Fysiek misbruik lijkt meer uniek
samen te hangen met ASPS.
, Gedrag van ouders heeft ook een grote invloed op BPS en heeft zelfs een voorspellende waarde:
• Hoe meer problematisch ouderlijk gedrag er op 6-jarige
leeftijd gesignaleerd werd, hoe meer
persoonlijkheidsproblematiek er aanwezig is op latere
leeftijd (33 jaar)
• Actief aversief ouderlijk gedrag op 6-jarige leeftijd is sterk
gerelateerd aan BPS, PPS & schizotypal PS.
• Gebrek aan affectie en warm en verzorgend gedrag is ook
heel sterk gerelateerd aan BPS
• Ook al was het kind op 6-jarige leeftijd problematisch
(gedragsprobleem, emotioneel sensitief), de relatie met
een latere persoonlijkheidsstoornis vervalt als de ouders
niet-problematisch gedrag laten zien. Oftewel, het gedrag
van de ouders medieert de relatie.
• Hetzelfde geldt voor psychische problematiek bij de
ouders; als ze nog steeds in staat zijn om warmte te geven
als ouder etc dan buffert dat de kans op de ontwikkeling
van een persoonlijkheidsstoornis
Model van BPS
Het model van BPS stelt dat veel vroege ervaringen met ernstige bedreigingen (in kindertijd) met
name met mensen in de omgeving die voor de veiligheid van het kind zouden moeten zorgen
geassocieerd zijn met BPS. Er is in de kindertijd dus bedreiging van de veiligheid en hierdoor is
er een sterke focus en gevoeligheid voor gevaren en hoge angst.
Kinderen bouwen emotieregulatie op door middel van hulp van hun ouders/verzorgers à
bij kinderen met trauma’s in hun kindertijd verwachten we dus dat er dysfunctionele
emotieregulatie is
Borderline, gedragsdeskundige rapportage, zeden & psychose
Borderline
Belangrijke punten:
• Hoe diagnosticeer je Borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS)?
• Wat zijn de sterktes/zwaktes van klinisch oordeel/zelfrapportage/gestructureerd
interview?
• Wat is de rol van trauma in de etiologie van BPS?
• Hoe gewelddadig zijn mensen met BPS? Welke factoren dragen daartoe bij? En welke
implicaties heeft dit vanuit het RNR-model?
• Wat is het psychologisch (cognitieve) model voor BPS? Welke empirische evidentie
bestaat hiervoor?
Borderline is een persoonlijkheidsstoornis en hiervoor zijn er drie belangrijke criteria, namelijk
de drie P’s:
• Pathologisch – buiten proportie
• Persistent – frequent aanwezig sinds jongvolwassen
• Pervasief – komt voor in meerdere contexten
Persoonlijkheidsstoornissen zijn egosyntonisch = de persoon vind het normaal en het is deel
van hun identiteit
De criteria van Borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS) zijn:
1. Extreme verlatingsangst
2. Intense & instabiele relaties
3. Verstoring van identiteit
4. Zelfbeschadigende impulsiviteit
5. Suïcidale & zelfbeschadigend gedrag
6. Affectieve instabiliteit
7. Chronische leegte
8. Ongepaste uiting van boosheid
9. Stress-gerelateerde paranoia en ernstige dissociatie
Van deze symptomen staat affectieve instabiliteit centraal in borderline problematiek, want
deze heeft de hoogste factorlading van alle symptomen namelijk .680
De DSM-5 is categoriaal van aard, vanwege de cut-off score. Echter, zijn er ook veel
aanwijzingen uit taxometrische studies dat BPS dimensioneel van aard is.
➔ Wanneer een construct categoriaal van aard is, verwacht je plotselinge toename op
indicatoren (symptomen) rond de cut-off score
,De prevalentie van BPS in de algemene populatie is 1-2%.
• Gender verdeling in de algemene populatie is 50/50
• 80/20 in de klinische setting:
o Te verklaren doordat mannen waarschijnlijk minder vaak/snel hulp zoeken voor
emotionele problemen en vaker in de circuits van de verslavingszorg en
forensische circuits terecht komen waarbij de diagnose niet gesteld wordt
BPD gaat gepaard met heftige problematiek:
• Lage kwaliteit van leven
o Vaak door somatische aandoeningen
• Hoge kosten
o Bovenmatig veel gebruik van gezondheidszorg
o Veel alcohol en drugsgebruik
• Hoog suïcide percentage (tot 10%)
• Lagere levensverwachting (18.2 jaar korter)
o Hangt samen met chronische stress
o Overlijden vaak door cardiovasculaire ziekten
• Ongezonde levensstijl
De meeste ernstige symptomen verminderen over tijd en ook kan therapie wel verbeteringen
geven in persoonlijkheidsstoornissen, maar lage kwaliteit van leven en slecht functioneren
houden aan.
50% van BPS variantie is genetisch bepaald. Dit wordt voor het grootste deel verklaard door de
Big-5 persoonlijkheidsdimensies ‘Neuroticisme’ & lage ‘Agreeableness’. Er is geen genetisch
bewijs voor specifieke BPS kenmerken en er zijn ook geen markers gevonden. Specifieke
kenmerken worden dus verklaard aan de hand van omgevingsinvloeden.
Omgevingsfactoren die van belang zijn bij BPS zijn met name vroege ongunstige
omgevingsfactoren in de kindertijd, zoals 1) actieve trauma’s, 2) misbruik, en 3) verwaarlozing.
Deze factoren worden opgedeeld in twee vormen:
• Misbruik:
o Seksueel
o Fysiek
o Emotioneel
• Verwaarlozing:
o Fysiek
o Emotioneel
Het meest kenmerkend voor BPS zijn seksueel
en emotioneel misbruik en emotionele
verwaarlozing. Fysiek misbruik lijkt meer uniek
samen te hangen met ASPS.
, Gedrag van ouders heeft ook een grote invloed op BPS en heeft zelfs een voorspellende waarde:
• Hoe meer problematisch ouderlijk gedrag er op 6-jarige
leeftijd gesignaleerd werd, hoe meer
persoonlijkheidsproblematiek er aanwezig is op latere
leeftijd (33 jaar)
• Actief aversief ouderlijk gedrag op 6-jarige leeftijd is sterk
gerelateerd aan BPS, PPS & schizotypal PS.
• Gebrek aan affectie en warm en verzorgend gedrag is ook
heel sterk gerelateerd aan BPS
• Ook al was het kind op 6-jarige leeftijd problematisch
(gedragsprobleem, emotioneel sensitief), de relatie met
een latere persoonlijkheidsstoornis vervalt als de ouders
niet-problematisch gedrag laten zien. Oftewel, het gedrag
van de ouders medieert de relatie.
• Hetzelfde geldt voor psychische problematiek bij de
ouders; als ze nog steeds in staat zijn om warmte te geven
als ouder etc dan buffert dat de kans op de ontwikkeling
van een persoonlijkheidsstoornis
Model van BPS
Het model van BPS stelt dat veel vroege ervaringen met ernstige bedreigingen (in kindertijd) met
name met mensen in de omgeving die voor de veiligheid van het kind zouden moeten zorgen
geassocieerd zijn met BPS. Er is in de kindertijd dus bedreiging van de veiligheid en hierdoor is
er een sterke focus en gevoeligheid voor gevaren en hoge angst.
Kinderen bouwen emotieregulatie op door middel van hulp van hun ouders/verzorgers à
bij kinderen met trauma’s in hun kindertijd verwachten we dus dat er dysfunctionele
emotieregulatie is
