Criminologische psychologie
DEEL I. EEN INLEIDING IN DE CRIMINOLOGISCHE PSYCHOLOGIE
1. Een schets van de criminologische psychologie
a. De ontwikkeling van de criminologische psychologie
Grondleggers (19e-20e eeuw)
William Stern: onderzoek obv experimenten (mock-/staged crimes) over geheugen
Hugo Münsterberg: kritisch tov praktijkactoren, over geheugen
Franz von Liszt: geïntegreerde strafrechtswetenschap
Hans Gross: brede toespassing psychologie op strafrechtssysteem
Gustav Aschaffenburg: psychologie van daders
Hilde Kaufmann & Enrich Wulffen
Leuvense traditie
Louis Braffort: oprichter Leuvense school voor criminologie (juridische achtergrond)
Etienne Degreeff: tweede voorzitter (medische achtergrond) + criminogonese
uitgevonden
René Dellaert: voorzitter (psychiatrische achtergrond), voorstander interdisciplinaire
kijk
Steven De Batselier: docent crim. psych., kritische criminologie, ook aandacht voor
omgevingsinvloeden en maatschappij
Johan Goethals: prof, onveiligheid
b. Vormen van binnen criminologie toegepaste
psychologie
Forensische psychologie = individueel
niveau bv. risicoschatting,
toerekenbaarheid
Rechtspsychologie = toepassing op de
rechtsgang, elke vorm wettelijk geregeld
gedrag
Investigative psychology = bij
opsporing en vervolging, vnml.
daderprofilering, profielanalyse
Criminologische psychologie 1
, Police psychology = bij training en
selectie politieambtenaren
Correctional psychology = evaluatie en
rehabilitatie in context gevangenis,
gesloten instellingen …
Criminologische psychologie (criminal /
criminological psychology) = oorzaken
crimineel gedrag
A. daders en verdachten, strafrechtelijke
zaken
B. slachtoffers en buiten strafrechtelijke
context
C. groepsniveau focus
D. politionele autoriteiten
c. Wat is criminologische psychologie?
Niet afgelijnd, raakvlakken en overlappen
Gemene delers
Plegers en verdachten
Verklaringen crimineel gedrag
Hoe omgaan in strafrechtspleging
d. Criminaliteit, afwijkend gedrag en de strafbaarstelling ervan als referentiekader voor de
criminologische psychologie
Dynamisch en evolutief bv. homoseksualiteit → sociaal construct afhankelijk van plaats en tijd
Mala in se (= inherent slecht van aard) >< mala prohibita (= onrechtmatig enkel owv de wet)
→ enkelvoud (a) → (um): malum in se, malum prohibitum
Benadering: recht, moreel, sociaal, psychologisch
Definiëring gedrag
Crimineel = “intentionele handelingen die schade berokkenen en veroordeeld worden
door de omgeving en/of gestraft worden door de staat”
Deviant = afwijkend
Antisociaal
e. Verklaringsmodellen voor criminaliteit
Criminologische psychologie 2
, Geïntegreerde verklaringsmodellen
Complex samenspel factoren
Biopsychosociaal verklaringsmodel
2. Biopsychosociale verklaringen voor het plegen van criminaliteit
a. Het complexe samenspel tussen biologische, psychologische en sociale factoren als verklaring
voor crimineel gedrag
Nature en nurture
Correlatie >< causaliteit
b. Biologische factoren
i. Uitgangspunt
Doel: voorkomen, beperken en stoppen crimineel gedrag
Inzicht in (vaak medische) interventies
Geboren criminelen
Casus: Jeffrey Landrigan
Vader (crimineel) nooit gekend, geadopteerd
Hijzelf en vader ook doodstraf gekregen, grootvader ook crimineel milieu
ii. Traditie biologische verklaringen
Lombroso (eind 19e eeuw)
Primitiever uiterlijk bij criminelen (Neanderthalers)
Bertillon (eind 19e eeuw)
Antropometrie = kenmerken menselijk lichaam bestuderen
Hoofden en lichamen meten, littekens
Goddard (begin 20e eeuw)
Familie Kallikak = delinquente familie en verstandelijke beperkingen → link
intelligentie en kans criminaliteit
Erfelijkheid intelligentie en kans criminaliteit
Kretschmer (midden 20e eeuw)
Lichaamstypen, psychiatrische problematiek en criminaliteit
Criminologische psychologie 3
, Types:
1. Asthenieker: mager → schizofreen
2. Atletisch → geweldadige misdrijven
3. Pycnici (middelmatige lichaamsbouw) → ???
Sheldon (midden 20e eeuw)
Link uiterlijk en temperament
Lichaamstypologie bij jonge mensen:
1. Ectomorf
2. Mesomorf → in combinatie met endomorf = meer kans
3. Endomorf →
Kritiek:
Zwakke methodologische basis
Stigmatiserend
Achterhaald
iii. Kritische kanttekeningen bij de aandacht voor biologische factoren
Determinisme en eenzijdigheid
Historisch misbruik
Ethische kwesties: toepassing kennis preventief verantwoord?
Individuele toepasbaarheid en stigma
Criminologische psychologie 4
DEEL I. EEN INLEIDING IN DE CRIMINOLOGISCHE PSYCHOLOGIE
1. Een schets van de criminologische psychologie
a. De ontwikkeling van de criminologische psychologie
Grondleggers (19e-20e eeuw)
William Stern: onderzoek obv experimenten (mock-/staged crimes) over geheugen
Hugo Münsterberg: kritisch tov praktijkactoren, over geheugen
Franz von Liszt: geïntegreerde strafrechtswetenschap
Hans Gross: brede toespassing psychologie op strafrechtssysteem
Gustav Aschaffenburg: psychologie van daders
Hilde Kaufmann & Enrich Wulffen
Leuvense traditie
Louis Braffort: oprichter Leuvense school voor criminologie (juridische achtergrond)
Etienne Degreeff: tweede voorzitter (medische achtergrond) + criminogonese
uitgevonden
René Dellaert: voorzitter (psychiatrische achtergrond), voorstander interdisciplinaire
kijk
Steven De Batselier: docent crim. psych., kritische criminologie, ook aandacht voor
omgevingsinvloeden en maatschappij
Johan Goethals: prof, onveiligheid
b. Vormen van binnen criminologie toegepaste
psychologie
Forensische psychologie = individueel
niveau bv. risicoschatting,
toerekenbaarheid
Rechtspsychologie = toepassing op de
rechtsgang, elke vorm wettelijk geregeld
gedrag
Investigative psychology = bij
opsporing en vervolging, vnml.
daderprofilering, profielanalyse
Criminologische psychologie 1
, Police psychology = bij training en
selectie politieambtenaren
Correctional psychology = evaluatie en
rehabilitatie in context gevangenis,
gesloten instellingen …
Criminologische psychologie (criminal /
criminological psychology) = oorzaken
crimineel gedrag
A. daders en verdachten, strafrechtelijke
zaken
B. slachtoffers en buiten strafrechtelijke
context
C. groepsniveau focus
D. politionele autoriteiten
c. Wat is criminologische psychologie?
Niet afgelijnd, raakvlakken en overlappen
Gemene delers
Plegers en verdachten
Verklaringen crimineel gedrag
Hoe omgaan in strafrechtspleging
d. Criminaliteit, afwijkend gedrag en de strafbaarstelling ervan als referentiekader voor de
criminologische psychologie
Dynamisch en evolutief bv. homoseksualiteit → sociaal construct afhankelijk van plaats en tijd
Mala in se (= inherent slecht van aard) >< mala prohibita (= onrechtmatig enkel owv de wet)
→ enkelvoud (a) → (um): malum in se, malum prohibitum
Benadering: recht, moreel, sociaal, psychologisch
Definiëring gedrag
Crimineel = “intentionele handelingen die schade berokkenen en veroordeeld worden
door de omgeving en/of gestraft worden door de staat”
Deviant = afwijkend
Antisociaal
e. Verklaringsmodellen voor criminaliteit
Criminologische psychologie 2
, Geïntegreerde verklaringsmodellen
Complex samenspel factoren
Biopsychosociaal verklaringsmodel
2. Biopsychosociale verklaringen voor het plegen van criminaliteit
a. Het complexe samenspel tussen biologische, psychologische en sociale factoren als verklaring
voor crimineel gedrag
Nature en nurture
Correlatie >< causaliteit
b. Biologische factoren
i. Uitgangspunt
Doel: voorkomen, beperken en stoppen crimineel gedrag
Inzicht in (vaak medische) interventies
Geboren criminelen
Casus: Jeffrey Landrigan
Vader (crimineel) nooit gekend, geadopteerd
Hijzelf en vader ook doodstraf gekregen, grootvader ook crimineel milieu
ii. Traditie biologische verklaringen
Lombroso (eind 19e eeuw)
Primitiever uiterlijk bij criminelen (Neanderthalers)
Bertillon (eind 19e eeuw)
Antropometrie = kenmerken menselijk lichaam bestuderen
Hoofden en lichamen meten, littekens
Goddard (begin 20e eeuw)
Familie Kallikak = delinquente familie en verstandelijke beperkingen → link
intelligentie en kans criminaliteit
Erfelijkheid intelligentie en kans criminaliteit
Kretschmer (midden 20e eeuw)
Lichaamstypen, psychiatrische problematiek en criminaliteit
Criminologische psychologie 3
, Types:
1. Asthenieker: mager → schizofreen
2. Atletisch → geweldadige misdrijven
3. Pycnici (middelmatige lichaamsbouw) → ???
Sheldon (midden 20e eeuw)
Link uiterlijk en temperament
Lichaamstypologie bij jonge mensen:
1. Ectomorf
2. Mesomorf → in combinatie met endomorf = meer kans
3. Endomorf →
Kritiek:
Zwakke methodologische basis
Stigmatiserend
Achterhaald
iii. Kritische kanttekeningen bij de aandacht voor biologische factoren
Determinisme en eenzijdigheid
Historisch misbruik
Ethische kwesties: toepassing kennis preventief verantwoord?
Individuele toepasbaarheid en stigma
Criminologische psychologie 4
