SAMENVATTING GROEPSDYNAMISCH BEGELEIDEN
Lore De Tollenaere
,Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1: Groepen en teams............................................................................................................................................... 5
1.1 Wat is een groep?.......................................................................................................................................................................5
1.2 Wat is een team?........................................................................................................................................................................6
Hoofdstuk 2. De ontwikkelingsfases van Tuckman................................................................................................................... 7
2.1 Bespreking van het model..........................................................................................................................................................8
2.1.1 De 5 ontwikkeklingsfasen van Tuckman..............................................................................................................................8
2.2 Inzichten en inspiratie voor de groeps- en teambegeleider.....................................................................................................12
2.2.1 Tips van M. Luitjes en De Zeeuws-Jan...............................................................................................................................12
Hoofdstuk 3: Samenwerken in een team................................................................................................................................ 14
3.1 De zelfdeterminatietheorie.......................................................................................................................................................14
3.1.1 De behoefte aan autonomie..............................................................................................................................................14
3.1.2 De behoefte aan verbondenheid.......................................................................................................................................14
3.1.3 De behoefte aan competentie...........................................................................................................................................14
3.2 De bouwstenen van samenwerking..........................................................................................................................................15
3.3 Misverstanden over samenwerken in teamverband................................................................................................................15
3.4 Nadelen en valkuilen van een samenwerkingsverband...........................................................................................................16
3.5 Teameffectiviteit.......................................................................................................................................................................16
3.5.1 Wat is teameffectiviteit?...................................................................................................................................................16
3.5.2 Vergroot teameffectiviteit.................................................................................................................................................17
Hoofdstuk 4: Het team en de teamrollen............................................................................................................................... 18
4.1 Wat is een teamcultuur?..........................................................................................................................................................18
4.2 Het ui-model van Sanders & Neuijen........................................................................................................................................18
Laag 1: Symbolen........................................................................................................................................................................19
Laag 2: Helden............................................................................................................................................................................19
Laag 3: Rituelen...........................................................................................................................................................................19
Laag 4: Waarden en grondbeginselen........................................................................................................................................19
4.3 /.................................................................................................................................................................................................20
4.4 De teamrollen volgens Belbin...................................................................................................................................................20
4.4.1 Het model..........................................................................................................................................................................20
4.4.2 Kenmerken van Belbins teamrollenmodel........................................................................................................................21
4.4.3 Elke rol heeft zijn sterkte...................................................................................................................................................21
4.4.4 De 9 teamrollen.................................................................................................................................................................22
4.4.5 Indeling volgens video.......................................................................................................................................................25
4.4.6 Teamrollen in categorieën.................................................................................................................................................25
4.5 /.................................................................................................................................................................................................25
4.6 Interpersoonlijk gedrag: de Roos van Leary.............................................................................................................................26
4.6.1 Het model..........................................................................................................................................................................26
4.6.2 Kwaliteiten en valkuilen.....................................................................................................................................................27
4.6.3 Invloeden...........................................................................................................................................................................29
4.6.4 Omgekeerd interveniëren.................................................................................................................................................29
Hoofdstuk 5: Communicatie................................................................................................................................................... 30
2
, 5.1 Algemene factoren die de communicatie in een team beïnvloeden........................................................................................30
5.2 /.................................................................................................................................................................................................32
5.3 Roddelen...................................................................................................................................................................................32
5.3.1 Definitie..............................................................................................................................................................................32
5.3.2 Oorzaken van roddelen.....................................................................................................................................................33
5.3.3 Roddel voorkomen en aanpakken.....................................................................................................................................34
5.4 Feedback in een team...............................................................................................................................................................34
5.4.1 Johari-venster....................................................................................................................................................................34
5.4.2 Omgaan met feedback.......................................................................................................................................................35
5.4.3 Feedback werkt niet altijd – 4 factoren.............................................................................................................................36
5.4.4 Feedback in samenwerkingsverband is soms moeilijk......................................................................................................37
5.4.5 Nog enkele valkuilen..........................................................................................................................................................38
5.6 Deep Democracy.......................................................................................................................................................................38
1. Besluitvorming in een teamwerking.......................................................................................................................................39
2. Het ontstaan van deep democracy.........................................................................................................................................39
3. Het Zebra-Model van Fanny Matheusen................................................................................................................................39
5.7 Sabotagelijn..............................................................................................................................................................................40
Hoofdstuk 6: Conflicten......................................................................................................................................................... 41
6.1 Kenmerken van een conflict......................................................................................................................................................41
6.2 Stijlen van conflicthantering.....................................................................................................................................................41
6.2.1 Verschillende stijlen conflicthantering..............................................................................................................................41
6.3 Conflicten begeleiden...............................................................................................................................................................43
6.3.1 Besluit................................................................................................................................................................................44
Hoofdstuk 7: Leiderschap volgens Blake & Mouton................................................................................................................ 44
7.1 Formeel en informeel leiderschap............................................................................................................................................45
7.2 Grid Blake & Mouton................................................................................................................................................................45
Hoofdstuk 8: Teambuilding.................................................................................................................................................... 48
8.1 Wat is teambuilding?................................................................................................................................................................48
8.2 Bouwen aan een team, meer dan een eendaags project.........................................................................................................49
8.3 Voorwaarden voor een teambuilding.......................................................................................................................................49
8.4 Te speelse teambuildingactiviteiten.........................................................................................................................................49
Hoofdstuk 9: Circle of courage............................................................................................................................................... 51
Hoofdstuk 10: Werken met proactieve cirkels........................................................................................................................ 52
Hoofdstuk 11: Omgaan met pestgedrag in een groep............................................................................................................. 52
11.1 Wat is pesten?........................................................................................................................................................................52
1. Plagen......................................................................................................................................................................................52
2. Pesten.....................................................................................................................................................................................52
3. Plagen -> pesten.....................................................................................................................................................................53
4. Pesten in groep.......................................................................................................................................................................53
5. Te kort door de bocht.............................................................................................................................................................53
6. Misverstanden over pesten op school....................................................................................................................................53
3
, 7. Hoe gebeurt pesten? Direct of….............................................................................................................................................53
8. Vanaf welke leeftijd................................................................................................................................................................54
11.2 De gepeste of het slachtoffer..................................................................................................................................................54
11.3 De middengroep.....................................................................................................................................................................55
11.4 De pestkop..............................................................................................................................................................................55
1. Pesten aanpakken...................................................................................................................................................................56
2. Eerste hulp bij pesten.............................................................................................................................................................57
4
Lore De Tollenaere
,Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1: Groepen en teams............................................................................................................................................... 5
1.1 Wat is een groep?.......................................................................................................................................................................5
1.2 Wat is een team?........................................................................................................................................................................6
Hoofdstuk 2. De ontwikkelingsfases van Tuckman................................................................................................................... 7
2.1 Bespreking van het model..........................................................................................................................................................8
2.1.1 De 5 ontwikkeklingsfasen van Tuckman..............................................................................................................................8
2.2 Inzichten en inspiratie voor de groeps- en teambegeleider.....................................................................................................12
2.2.1 Tips van M. Luitjes en De Zeeuws-Jan...............................................................................................................................12
Hoofdstuk 3: Samenwerken in een team................................................................................................................................ 14
3.1 De zelfdeterminatietheorie.......................................................................................................................................................14
3.1.1 De behoefte aan autonomie..............................................................................................................................................14
3.1.2 De behoefte aan verbondenheid.......................................................................................................................................14
3.1.3 De behoefte aan competentie...........................................................................................................................................14
3.2 De bouwstenen van samenwerking..........................................................................................................................................15
3.3 Misverstanden over samenwerken in teamverband................................................................................................................15
3.4 Nadelen en valkuilen van een samenwerkingsverband...........................................................................................................16
3.5 Teameffectiviteit.......................................................................................................................................................................16
3.5.1 Wat is teameffectiviteit?...................................................................................................................................................16
3.5.2 Vergroot teameffectiviteit.................................................................................................................................................17
Hoofdstuk 4: Het team en de teamrollen............................................................................................................................... 18
4.1 Wat is een teamcultuur?..........................................................................................................................................................18
4.2 Het ui-model van Sanders & Neuijen........................................................................................................................................18
Laag 1: Symbolen........................................................................................................................................................................19
Laag 2: Helden............................................................................................................................................................................19
Laag 3: Rituelen...........................................................................................................................................................................19
Laag 4: Waarden en grondbeginselen........................................................................................................................................19
4.3 /.................................................................................................................................................................................................20
4.4 De teamrollen volgens Belbin...................................................................................................................................................20
4.4.1 Het model..........................................................................................................................................................................20
4.4.2 Kenmerken van Belbins teamrollenmodel........................................................................................................................21
4.4.3 Elke rol heeft zijn sterkte...................................................................................................................................................21
4.4.4 De 9 teamrollen.................................................................................................................................................................22
4.4.5 Indeling volgens video.......................................................................................................................................................25
4.4.6 Teamrollen in categorieën.................................................................................................................................................25
4.5 /.................................................................................................................................................................................................25
4.6 Interpersoonlijk gedrag: de Roos van Leary.............................................................................................................................26
4.6.1 Het model..........................................................................................................................................................................26
4.6.2 Kwaliteiten en valkuilen.....................................................................................................................................................27
4.6.3 Invloeden...........................................................................................................................................................................29
4.6.4 Omgekeerd interveniëren.................................................................................................................................................29
Hoofdstuk 5: Communicatie................................................................................................................................................... 30
2
, 5.1 Algemene factoren die de communicatie in een team beïnvloeden........................................................................................30
5.2 /.................................................................................................................................................................................................32
5.3 Roddelen...................................................................................................................................................................................32
5.3.1 Definitie..............................................................................................................................................................................32
5.3.2 Oorzaken van roddelen.....................................................................................................................................................33
5.3.3 Roddel voorkomen en aanpakken.....................................................................................................................................34
5.4 Feedback in een team...............................................................................................................................................................34
5.4.1 Johari-venster....................................................................................................................................................................34
5.4.2 Omgaan met feedback.......................................................................................................................................................35
5.4.3 Feedback werkt niet altijd – 4 factoren.............................................................................................................................36
5.4.4 Feedback in samenwerkingsverband is soms moeilijk......................................................................................................37
5.4.5 Nog enkele valkuilen..........................................................................................................................................................38
5.6 Deep Democracy.......................................................................................................................................................................38
1. Besluitvorming in een teamwerking.......................................................................................................................................39
2. Het ontstaan van deep democracy.........................................................................................................................................39
3. Het Zebra-Model van Fanny Matheusen................................................................................................................................39
5.7 Sabotagelijn..............................................................................................................................................................................40
Hoofdstuk 6: Conflicten......................................................................................................................................................... 41
6.1 Kenmerken van een conflict......................................................................................................................................................41
6.2 Stijlen van conflicthantering.....................................................................................................................................................41
6.2.1 Verschillende stijlen conflicthantering..............................................................................................................................41
6.3 Conflicten begeleiden...............................................................................................................................................................43
6.3.1 Besluit................................................................................................................................................................................44
Hoofdstuk 7: Leiderschap volgens Blake & Mouton................................................................................................................ 44
7.1 Formeel en informeel leiderschap............................................................................................................................................45
7.2 Grid Blake & Mouton................................................................................................................................................................45
Hoofdstuk 8: Teambuilding.................................................................................................................................................... 48
8.1 Wat is teambuilding?................................................................................................................................................................48
8.2 Bouwen aan een team, meer dan een eendaags project.........................................................................................................49
8.3 Voorwaarden voor een teambuilding.......................................................................................................................................49
8.4 Te speelse teambuildingactiviteiten.........................................................................................................................................49
Hoofdstuk 9: Circle of courage............................................................................................................................................... 51
Hoofdstuk 10: Werken met proactieve cirkels........................................................................................................................ 52
Hoofdstuk 11: Omgaan met pestgedrag in een groep............................................................................................................. 52
11.1 Wat is pesten?........................................................................................................................................................................52
1. Plagen......................................................................................................................................................................................52
2. Pesten.....................................................................................................................................................................................52
3. Plagen -> pesten.....................................................................................................................................................................53
4. Pesten in groep.......................................................................................................................................................................53
5. Te kort door de bocht.............................................................................................................................................................53
6. Misverstanden over pesten op school....................................................................................................................................53
3
, 7. Hoe gebeurt pesten? Direct of….............................................................................................................................................53
8. Vanaf welke leeftijd................................................................................................................................................................54
11.2 De gepeste of het slachtoffer..................................................................................................................................................54
11.3 De middengroep.....................................................................................................................................................................55
11.4 De pestkop..............................................................................................................................................................................55
1. Pesten aanpakken...................................................................................................................................................................56
2. Eerste hulp bij pesten.............................................................................................................................................................57
4