Hoorcolleges vennootschaps- en rechtspersonenrecht
Week 1:
Contractuele vennootschappen (personenvennootschappen) zijn contractuele
samenwerkingsvormen. Deze kunnen worden aangegaan zonder vormvoorschriften, dus zonder dat
partijen dat weten of willen. Een contractuele vennootschap kan dus ook onbewust ontstaan.
- Art.22 WvK bevat wel de regel dat een vennootschap onder firma bij akte moet worden
aangegaan, maar dit voorschrift heeft alleen een bewijsrechtelijke functie
- Dat de personenvennootschap onbewust kan ontstaan is terug te zien in het arrest
Samenwerkende Dierenartsen:
Uit de feitelijke situatie die heerste tussen de partijen kan worden afgeleid dat er sprake
is van een (stilzwijgende) maatschap. Dit is te beoordelen aan de hand van de
omstandigheden van het geval
De contractuele vennootschap is een bijzondere overeenkomst in de zin van boek 7 en boek 7a BW.
Een vennootschap is een overeenkomstige vennootschap als deze voldoet aan bepaalde materiele
kenmerken, art 7A:1655 BW:
1. Contractuele samenwerking voor gemeenschappelijke rekening
2. Verplichting tot inbreng door de vennoten
3. Gericht op het behalen van gemeenschappelijk materieel voordeel
4. Waartoe de vennoten (elk voor een deel) gerechtigd zijn
1. In de eerste plaats gaat het om een contractuele samenwerking voor gemeenschappelijke
rekening
- De contractuele samenwerking is een bijzondere vorm aangezien hij wordt geacht
hoogstpersoonlijk te zijn. Hier kunnen dus niet zomaar wijzigingen in worden gebracht.
- Als een vennoot uittreedt dan wordt de vennootschap geacht te zijn ontbonden. Als een
vennoot toetreedt dan wordt er geacht een geheel nieuwe vennootschap te zijn aangegaan.
Dit is contractvrij en partijen kunnen hiervan afwijken, omdat je niet wil dat bij elke
wisseling van vennoten de bestaande vennootschap wordt ontbonden. Er wordt dan
gesproken over een voortzettingsbeding waarbij de overblijvende vennoten afspreken
dat zij de vennootschap zullen voortzetten.
De HR heeft echter ook bepaald dat in het beding kan worden bepaald dat het
overdraagbaar kan worden gemaakt.
- Uit jurisprudentie volgt dat een overeenkomst alleen een personenvennootschap is als
deze duurzaamheid heeft, geen incidentele transacties.
- We spreken alleen van een personenvennootschap als er sprake is van samenwerking op
voet van gelijkheid: er mag geen sprake zijn van een gezagsverhouding, de ene vennoot mag
niet dingen bepalen voor/over de andere vennoot (dit is namelijk een arbeidsovereenkomst).
2. Waarbij alle vennoten zich hebben verplicht tot inbreng, art.7A:1662. De inbreng is in
essentie alles wat kan bijdragen aan het succes van de samenwerking, bv:
- Arbeid/goodwill
- Goederen (de inbreng van goederen moet geschieden door levering en overdracht aan de
vennoten. De waardeverandering/ risico is voor de vennootschap).
- Economische eigendom van goederen: het gaat hier om obligatoire inbreng waardoor het
eigendom bij de inbrenger blijft, maar er voor de vennootschap een genot van het goed
wordt ingebracht. De waardeverandering/risico is voor rekening van de vennootschap
- Zuiver genot van goederen: het gaat hier ook om een obligatoire inbreng waarbij het genot
van het goed wordt ingebracht, maar het goed voor rekening/risico van de inbrenger blijft
1
, 3. Die inbreng is gericht op het behalen van gemeenschappelijk voordeel
- De vennootschap moet gericht zijn op het behalen van materieel voordeel. Hieronder valt
naast het behalen van winst ook het besparen van kosten onder.
4. De vennoten zijn elk voor een deel gerechtigd t.a.v. dit voordeel
- Elke vennoot moet een aandeel hebben van de winst.
- Art.7A:1672 BW: geen van de vennoten mag worden uitgesloten van een aandeel in de
winst. Dit wordt ook wel verbod op societas leonina genoemd.
Soorten personenvennootschappen:
- Maatschap
- Vennootschap onder firma
- Commanditaire vennootschap
Maatschap, art.7A:1655: dit is de grondvorm is, de basisvorm van de personenvennootschap. Dit
houdt in dat de vennootschap onder firma en de commanditaire vennootschap moeten voldoen aan
de eisen van de maatschap. Er zijn 2 varianten van de maatschap:
1. Stille maatschap: deze maatschap neemt niet onder gemeenschappelijke naam aan het
rechtsverkeer deel en het bestaan hiervan is voor de buitenwereld niet kenbaar. Het gaat hier
om de uitoefening van een beroep/bedrijf.
2. Openbare maatschap: deze wordt wel uitgeoefend onder een gemeenschappelijke naam en
in uitoefening van een vrij beroep. Met vrij beroep worden beroepen die het algemeen
belang dienen bedoeld met een stelsel met verplichte registratie en verplichting tot
permanente educatie als advocaten, artsen, notarissen, etc.
Vennootschap onder firma, art.16 WvK: deze moet voldoen aan de vereisten van de maatschap:
1. Contractuele samenwerking voor gemeenschappelijke rekening
2. Verplichting tot inbreng door de vennoten
3. Gericht op het behalen van gemeenschappelijk materieel voordeel
4. Ter verdeling van dat voordeel onder de vennoten
- Daarnaast moet een vennootschap onder firma gericht zijn op de uitoefening van een
bedrijf en moet het plaatsvinden onder een gemeenschappelijke naam.
Commanditaire vennootschap, art.19 Wvk: deze moet voldoen aan de vereisten van de maatschap
en aan de vereisten van de vennootschap onder firma:
1. Contractuele samenwerking voor gemeenschappelijke rekening
2. Verplichting tot inbreng door de vennoten
3. Gericht op het behalen van gemeenschappelijk materieel voordeel
4. Ter verdeling van dat voordeel onder de vennoten
5. Daarnaast moet een vennootschap onder firma gericht zijn op de uitoefening van een bedrijf
en moet het plaatsvinden onder een gemeenschappelijke naam.
- Daarnaast moet de commanditaire vennootschap een of meer stille vennoten of
commanditaire vennoten hebben. Dit wordt ook wel aangeduid als de stille vennoot omdat
deze niet wordt ingeschreven in het handelsregister en het voor derden dus niet kenbaar is
wie de stille vennoten zijn.
De maatschap als grondvorm kan stil of openbaar zijn. De stille maatschap kan betrekking hebben
op de uitoefening van een beroep of bedrijf en dan is het nog steeds een maatschap.
2
, De maatschap als grondvorm kan stil of openbaar zijn. De openbare maatschap kan betrekking
hebben op de uitoefening van een beroep of bedrijf. Is de openbare maatschap gericht op een
beroep dan blijft het een maatschap. Is de openbare maatschap gericht op een bedrijf dan is het
een vennootschap onder firma of commanditaire vennootschap (dit hangt ervan af of er
commanditaire vennoten betroken zijn bij de vennootschap).
De personenvennootschappen zijn naar huidig recht geen rechtspersonen. Dit betekent dat de
vennootschap als zodanig geen drager is van de rechten en verplichtingen van de vennootschap. De
vennoten zijn de drager van de rechten en verplichtingen van de vennootschap.
- De vennoten dragen persoonlijk de verliezen van de vennootschap
- Vennoten zijn aansprakelijk voor de schulden van de vennootschap
- Het vermogen van de vennootschap behoort toe tot het vermogen van de vennoten. Als we
spreken over het vennootschapsvermogen kan er een onderscheid worden gemaakt in
vermogen in economische zin en vermogen in juridische zin:
Vermogen in economische zin: dit betreft alles wat ter beschikking staat van de
vennootschap, dus ook wat obligatoir is ingebracht.
Vermogen in juridische/goederenrechtelijke zin: dit betreft de vermogensbestanddelen
die goederenrechtelijk aan de vennoten gezamenlijk toebehoren.
Het vermogen in juridische zin wordt gekwalificeerd als gebonden vermogen: dit vermogen
is bij elkaar gebracht en wordt bij elkaar gehouden ten behoeve van het doel van de
samenwerking.
Een vennoot kan dus niet over zijn aandeel in de goederenrechtelijke gemeenschap
beschikken, en niet over zijn aandeel in een afzonderlijk goed beschikken, althans zonder
de instemming van andere vennoten.
Het vermogen van de personenvennootschap heeft het bijzondere karakter van een afgescheiden
vermogen, arrest Boeschoten/Besier (1897):
De vennootschap onder firma heeft een vermogen dat is afgescheiden van het overige
vermogen van de vennoten. Daarnaast strekt het vennootschapsvermogen primair tot
verhaal voor de crediteuren van de vennootschap onder firma. Hiermee wordt de regeling
van paritas creditorum (gelijkheid van alle schuldeisers) doorbroken.
Deze regels geldt ook voor de commanditaire vennootschap met twee of meer beherend
vennoten, art.19 WvK. Beherend vennoten zijn vennoten die volledig aansprakelijk zijn voor
de schulden van de vennootschap want de commanditaire vennootschap wordt tussen twee
beherend vennoten aangemerkt als een vennootschap onder firma.
- Dit heeft ook gevolgen voor de mogelijkheid tot verrekening, art.6:127. Verrekening van een
schuld en vordering tussen twee partijen is alleen mogelijk als de schuld of vordering in
gelijke vermogens vallen. Het feit dat de vennoot in de vennootschap onder firma een
afgescheiden. Vermogen heeft brengt mee dat verrekening soms niet mogelijk is.
Arrest Hovuma/Spreeuwenberg (2003): ook de commanditaire vennootschap met een beherend
vennoot heeft een afgescheiden vermogen. Er moet dan wel juridisch gemeenschappelijk zijn als
voorwaarde.
Arrest Biek Holdings (2013): ook de maatschap heeft een afgescheiden vermogen.
Interne verhoudingen bij personenvennootschappen, onderscheid beheren en beschikken:
Beheren: dit zijn handelingen die tot de normale uitoefening van het beroep of bedrijf
behoren. De hoofdregel is dat alle vennoten tot beheers handelingen bevoegd zijn,
art.7A:1674 en art.7A:1676 BW. Hiervan kan worden afgeweken aangezien dit allemaal
regelend recht is.
Met betrekking tot beschikkingshandelingen zijn vennoten slechts gezamenlijk bevoegd.
3
Week 1:
Contractuele vennootschappen (personenvennootschappen) zijn contractuele
samenwerkingsvormen. Deze kunnen worden aangegaan zonder vormvoorschriften, dus zonder dat
partijen dat weten of willen. Een contractuele vennootschap kan dus ook onbewust ontstaan.
- Art.22 WvK bevat wel de regel dat een vennootschap onder firma bij akte moet worden
aangegaan, maar dit voorschrift heeft alleen een bewijsrechtelijke functie
- Dat de personenvennootschap onbewust kan ontstaan is terug te zien in het arrest
Samenwerkende Dierenartsen:
Uit de feitelijke situatie die heerste tussen de partijen kan worden afgeleid dat er sprake
is van een (stilzwijgende) maatschap. Dit is te beoordelen aan de hand van de
omstandigheden van het geval
De contractuele vennootschap is een bijzondere overeenkomst in de zin van boek 7 en boek 7a BW.
Een vennootschap is een overeenkomstige vennootschap als deze voldoet aan bepaalde materiele
kenmerken, art 7A:1655 BW:
1. Contractuele samenwerking voor gemeenschappelijke rekening
2. Verplichting tot inbreng door de vennoten
3. Gericht op het behalen van gemeenschappelijk materieel voordeel
4. Waartoe de vennoten (elk voor een deel) gerechtigd zijn
1. In de eerste plaats gaat het om een contractuele samenwerking voor gemeenschappelijke
rekening
- De contractuele samenwerking is een bijzondere vorm aangezien hij wordt geacht
hoogstpersoonlijk te zijn. Hier kunnen dus niet zomaar wijzigingen in worden gebracht.
- Als een vennoot uittreedt dan wordt de vennootschap geacht te zijn ontbonden. Als een
vennoot toetreedt dan wordt er geacht een geheel nieuwe vennootschap te zijn aangegaan.
Dit is contractvrij en partijen kunnen hiervan afwijken, omdat je niet wil dat bij elke
wisseling van vennoten de bestaande vennootschap wordt ontbonden. Er wordt dan
gesproken over een voortzettingsbeding waarbij de overblijvende vennoten afspreken
dat zij de vennootschap zullen voortzetten.
De HR heeft echter ook bepaald dat in het beding kan worden bepaald dat het
overdraagbaar kan worden gemaakt.
- Uit jurisprudentie volgt dat een overeenkomst alleen een personenvennootschap is als
deze duurzaamheid heeft, geen incidentele transacties.
- We spreken alleen van een personenvennootschap als er sprake is van samenwerking op
voet van gelijkheid: er mag geen sprake zijn van een gezagsverhouding, de ene vennoot mag
niet dingen bepalen voor/over de andere vennoot (dit is namelijk een arbeidsovereenkomst).
2. Waarbij alle vennoten zich hebben verplicht tot inbreng, art.7A:1662. De inbreng is in
essentie alles wat kan bijdragen aan het succes van de samenwerking, bv:
- Arbeid/goodwill
- Goederen (de inbreng van goederen moet geschieden door levering en overdracht aan de
vennoten. De waardeverandering/ risico is voor de vennootschap).
- Economische eigendom van goederen: het gaat hier om obligatoire inbreng waardoor het
eigendom bij de inbrenger blijft, maar er voor de vennootschap een genot van het goed
wordt ingebracht. De waardeverandering/risico is voor rekening van de vennootschap
- Zuiver genot van goederen: het gaat hier ook om een obligatoire inbreng waarbij het genot
van het goed wordt ingebracht, maar het goed voor rekening/risico van de inbrenger blijft
1
, 3. Die inbreng is gericht op het behalen van gemeenschappelijk voordeel
- De vennootschap moet gericht zijn op het behalen van materieel voordeel. Hieronder valt
naast het behalen van winst ook het besparen van kosten onder.
4. De vennoten zijn elk voor een deel gerechtigd t.a.v. dit voordeel
- Elke vennoot moet een aandeel hebben van de winst.
- Art.7A:1672 BW: geen van de vennoten mag worden uitgesloten van een aandeel in de
winst. Dit wordt ook wel verbod op societas leonina genoemd.
Soorten personenvennootschappen:
- Maatschap
- Vennootschap onder firma
- Commanditaire vennootschap
Maatschap, art.7A:1655: dit is de grondvorm is, de basisvorm van de personenvennootschap. Dit
houdt in dat de vennootschap onder firma en de commanditaire vennootschap moeten voldoen aan
de eisen van de maatschap. Er zijn 2 varianten van de maatschap:
1. Stille maatschap: deze maatschap neemt niet onder gemeenschappelijke naam aan het
rechtsverkeer deel en het bestaan hiervan is voor de buitenwereld niet kenbaar. Het gaat hier
om de uitoefening van een beroep/bedrijf.
2. Openbare maatschap: deze wordt wel uitgeoefend onder een gemeenschappelijke naam en
in uitoefening van een vrij beroep. Met vrij beroep worden beroepen die het algemeen
belang dienen bedoeld met een stelsel met verplichte registratie en verplichting tot
permanente educatie als advocaten, artsen, notarissen, etc.
Vennootschap onder firma, art.16 WvK: deze moet voldoen aan de vereisten van de maatschap:
1. Contractuele samenwerking voor gemeenschappelijke rekening
2. Verplichting tot inbreng door de vennoten
3. Gericht op het behalen van gemeenschappelijk materieel voordeel
4. Ter verdeling van dat voordeel onder de vennoten
- Daarnaast moet een vennootschap onder firma gericht zijn op de uitoefening van een
bedrijf en moet het plaatsvinden onder een gemeenschappelijke naam.
Commanditaire vennootschap, art.19 Wvk: deze moet voldoen aan de vereisten van de maatschap
en aan de vereisten van de vennootschap onder firma:
1. Contractuele samenwerking voor gemeenschappelijke rekening
2. Verplichting tot inbreng door de vennoten
3. Gericht op het behalen van gemeenschappelijk materieel voordeel
4. Ter verdeling van dat voordeel onder de vennoten
5. Daarnaast moet een vennootschap onder firma gericht zijn op de uitoefening van een bedrijf
en moet het plaatsvinden onder een gemeenschappelijke naam.
- Daarnaast moet de commanditaire vennootschap een of meer stille vennoten of
commanditaire vennoten hebben. Dit wordt ook wel aangeduid als de stille vennoot omdat
deze niet wordt ingeschreven in het handelsregister en het voor derden dus niet kenbaar is
wie de stille vennoten zijn.
De maatschap als grondvorm kan stil of openbaar zijn. De stille maatschap kan betrekking hebben
op de uitoefening van een beroep of bedrijf en dan is het nog steeds een maatschap.
2
, De maatschap als grondvorm kan stil of openbaar zijn. De openbare maatschap kan betrekking
hebben op de uitoefening van een beroep of bedrijf. Is de openbare maatschap gericht op een
beroep dan blijft het een maatschap. Is de openbare maatschap gericht op een bedrijf dan is het
een vennootschap onder firma of commanditaire vennootschap (dit hangt ervan af of er
commanditaire vennoten betroken zijn bij de vennootschap).
De personenvennootschappen zijn naar huidig recht geen rechtspersonen. Dit betekent dat de
vennootschap als zodanig geen drager is van de rechten en verplichtingen van de vennootschap. De
vennoten zijn de drager van de rechten en verplichtingen van de vennootschap.
- De vennoten dragen persoonlijk de verliezen van de vennootschap
- Vennoten zijn aansprakelijk voor de schulden van de vennootschap
- Het vermogen van de vennootschap behoort toe tot het vermogen van de vennoten. Als we
spreken over het vennootschapsvermogen kan er een onderscheid worden gemaakt in
vermogen in economische zin en vermogen in juridische zin:
Vermogen in economische zin: dit betreft alles wat ter beschikking staat van de
vennootschap, dus ook wat obligatoir is ingebracht.
Vermogen in juridische/goederenrechtelijke zin: dit betreft de vermogensbestanddelen
die goederenrechtelijk aan de vennoten gezamenlijk toebehoren.
Het vermogen in juridische zin wordt gekwalificeerd als gebonden vermogen: dit vermogen
is bij elkaar gebracht en wordt bij elkaar gehouden ten behoeve van het doel van de
samenwerking.
Een vennoot kan dus niet over zijn aandeel in de goederenrechtelijke gemeenschap
beschikken, en niet over zijn aandeel in een afzonderlijk goed beschikken, althans zonder
de instemming van andere vennoten.
Het vermogen van de personenvennootschap heeft het bijzondere karakter van een afgescheiden
vermogen, arrest Boeschoten/Besier (1897):
De vennootschap onder firma heeft een vermogen dat is afgescheiden van het overige
vermogen van de vennoten. Daarnaast strekt het vennootschapsvermogen primair tot
verhaal voor de crediteuren van de vennootschap onder firma. Hiermee wordt de regeling
van paritas creditorum (gelijkheid van alle schuldeisers) doorbroken.
Deze regels geldt ook voor de commanditaire vennootschap met twee of meer beherend
vennoten, art.19 WvK. Beherend vennoten zijn vennoten die volledig aansprakelijk zijn voor
de schulden van de vennootschap want de commanditaire vennootschap wordt tussen twee
beherend vennoten aangemerkt als een vennootschap onder firma.
- Dit heeft ook gevolgen voor de mogelijkheid tot verrekening, art.6:127. Verrekening van een
schuld en vordering tussen twee partijen is alleen mogelijk als de schuld of vordering in
gelijke vermogens vallen. Het feit dat de vennoot in de vennootschap onder firma een
afgescheiden. Vermogen heeft brengt mee dat verrekening soms niet mogelijk is.
Arrest Hovuma/Spreeuwenberg (2003): ook de commanditaire vennootschap met een beherend
vennoot heeft een afgescheiden vermogen. Er moet dan wel juridisch gemeenschappelijk zijn als
voorwaarde.
Arrest Biek Holdings (2013): ook de maatschap heeft een afgescheiden vermogen.
Interne verhoudingen bij personenvennootschappen, onderscheid beheren en beschikken:
Beheren: dit zijn handelingen die tot de normale uitoefening van het beroep of bedrijf
behoren. De hoofdregel is dat alle vennoten tot beheers handelingen bevoegd zijn,
art.7A:1674 en art.7A:1676 BW. Hiervan kan worden afgeweken aangezien dit allemaal
regelend recht is.
Met betrekking tot beschikkingshandelingen zijn vennoten slechts gezamenlijk bevoegd.
3
