Hoorcollege 1
Ethiek is een onderdeel van de filosofie. Socrates was de eerste die echt grondig en
systematisch vragen stelde over de betekenis van begrippen. En dit zijn geen empirische
vragen, maar filosofische. Het gaat dus niet over de ‘bestaande werkelijkheid’.
We vinden allemaal waarden belangrijk, maar kunnen ze niet omschrijven. Om ze te
concretiseren heb je de norm.
Moraal is een set opvattingen binnen een groep; ze worden als vanzelfsprekend beleefd.
Ethiek is de reflectie, systematisch nadenken over moraal. Ieder mens heeft een moraal en
is tot ethiek in staat. Ethiek staat buiten de vanzelfsprekendheid, dus buiten de moraal.
Eigen moralen kritisch bekijken als je ziet dat andere moralen heel anders zijn, onder meer
een gevolg van globalisering.
Wereld is meer geïndividualiseerd nu ook. Vroeger (in Nederland> zat je meer in een zuil.
Ethiek is ook de discussie van waarden en normen.
Vaak zijn centrale waarden voor de mens in wereld waarin wij nu leven:
> autonomie
> respect
> vrijheid
> verantwoordelijkheid
Een ethicus kan geen genoegen nemen met het argument: ‘dat voel ik zo’. Met gevoel kan je
vaak makkelijk discussies uit de weg gaan.
Er zijn drie ethische theorieën die besproken gaan worden in cursus.
Hoorcollege 2
Bepalen wij hoe we met techniek omgaan of is de techniek de baas over ons> Deze vraag
staat centraal in deze cursus. Predictive policing is hier een voorbeeld van. Predictive
policing is obv algoritmes al van tevoren ingrijpen, maar het is natuurlijk zo dat techniek niet
onfeilbaar is. Algoritmes hebben iets van een black box (wat er tussenin gebeurt>>.
Algoritme krijg een zichzelf versterkend effect, zoals bij predictive policing. Er wordt meer
gecontroleerd op bepaalde plekken waardoor criminaliteit meer geconstateerd wordt. .
Toepassing techniek is dus niet neutraal. Ook gaan er door toepassing algoritmes bepaalde
eigenschappen en kwaliteiten van mensen verloren. De toepassing is dus vaak goed, maar
kunnen we als mensen ook met de neveneffecten omgaan>
Kritieken op algoritmen digitalisering
Foer:
> spreekt van ‘ontzieling’, creatief persoonlijke denken kapot door ‘big four’ in media.
> zuigen ons kostbaarste bezit weg, namelijk aandacht. En dat doen ze onder het mom van
‘sharing’.
Silicon Valley heeft nu ook principe van om mensen vrij te laten in ‘virtuele wereld’. Net als in
flower power tijd.
,O’Neil:
> algoritmen vergroten ongelijkheid (vb: verzekeringen> en andere kernwaarden
Pasquale:
> onzichtbare en ondoorgrondelijke algoritmes (black box)
> ‘zij’ weten alles over ons, maar wij niets van ‘hun’ (onoverzichtelijke bureaucratie is kafka
achtige organisatie) Er is geen overzicht in de wereld door al die bureaucratie.
Carr:
> internet maakt ons lui (digitale dementie)
Schnitzler
> Digitale proletariaat. ‘Proletariërs’ hebben geen vrijheid, werken alleen maar om te leven.
Worden uitgebuit door kapitalisten. En nu gebeurt dat in digitale wereld. Silicon Valley zijn de
nieuwe kapitalisten. We hebben nu volgens Schnitzler slechts een driftmatige, vluchtige
behoeftebevrediging op internet.
Gemeenschappelijke suggestie pessimisten over algoritmen en digitalisering
> technische ontwikkelingen gebeuren en de mens is machteloos, dus duidelijk wie de baas
is: mens of techniek>
Weber had het over de rationalisering van de wereld (Ook minder geloof en geloof in
mythen>. Structuren die met de beste bedoelingen ontstaan groeien boven de mens uit en
staan los van de leefwereld van mensen.
Er is dus een flinke spanning tussen structuren en hoe we eigenlijk alles ervaren
(psychologisch perspectief> in persoonlijke leefwereld.
Fenomenologie
Een centraal begrip hierin is intentionaliteit. We nemen concrete zaken. Nooit de wereld in
het algemeen. Mensen geven meteen een betekenis en kennen waarde toe aan dingen.
Hermeneutiek gaat uit van de mens als interpreterend wezen. Geeft zaken meteen
betekenis (vb: dat je als vlakbij schiphol loopt en hard geluid hoort dat je meteen denkt dat
een vliegtuig aan het opstijgen is>
De leefwereld (gaat om emoties en ervaring> interpretatie is wat anders dan
wetenschappelijke interpretatie. BIj leefwereld:
> geen subject object scheiding
> geen harde feiten vaststellen, wel interpretaties vergelijken
> naar concrete situaties kijken
> belang van taal
Techniek bepaalt mede de beleving van de wereld, onze intentionaliteit en interpretatie
(oftewel: betekenis geven aan dingen>. De techniek en leefwereld zijn erg geïntegreerd met
elkaar, waar het vroeger meer los van elkaar stond.
, En hoe beïnvloedt techniek onze leefwereld en wat zijn goede en slechte kanten?
Hoorcollege 4
Er zijn in grote lijnen drie grote ethische theorieën te onderscheiden. Utilisme is daar één
van.
In een discussie gaat het vaak om wat mensen vinden van dingen, maar dan wordt het
eigenlijk nooit een discussie. Dus moet er gezocht worden wat boven de personen uit gaat.
Standaarden die er voor zorgen dat er wel echt gesprekken gevoerd kunnen worden. Dus
niet alleen elkaars belang naast elkaar zetten maar ook de mogelijkheid zoeken om elkaar te
overtuigen.
En hoe komen we aan zo’n standaard? Er zijn er dus drie:
> Welke handeling heeft beste gevolgen (utilisme)
> Absoluut geldende verplichting, waar we allemaal over eens zijn. deontologie of
plichtethiek
> verwachten dat mensen bepaalde houding hebben, deugdenethiek.
Utilisme begon met Bentham. Hij maakte een boekje over rente en volgens principe van
geloof mocht er geen rente gebruikt worden, maar hij vond nou eenmaal dat rente veel nut
had en de beste gevolgen, dus dan zouden principes van geloof aan de kant geschoven
moeten worden. Volgens Bentham zou rente meer geluk brengen en het gaat om geluk vs
pijn. En om die balans te berekenen noem je hedonistic calculus.
Dus bij utilisme worden niet meer principes tegenover elkaar gezet, maar wordt er gekeken
naar gevolgen en nut daarvan.
Volgens Bentham zijn er veel soorten geluk:
> sense (zintuigen)
> wealth
> skill
> friendship
> a good game (spanning)
Plus: tijdsduur, waarschijnlijkheid en intensiteit. Dat meenemen in geluk.
Bentham vindt dat we straffen zodat samenleving in gevolg meer geluk krijgt en hield niet
van abstracte principes zoals rechtvaardigheid. Utilistische principes worden soms
gestopt/geremd vanwege principes (vb van doodstraf).
De geluksfilosofie van utilisme werd door Bentham beschreven met voorbeeld van varkens.
Het gaat bij Bentham niet om intensiteit, maar om hoogste vorm van geluk. Mill, ook
utilistisch, onderscheidde verschillende vormen van geluk. Wat zijn hoogste vormen van
geluk, vroeg Mill zich af.
Spanning in utilisme
Bentham wil geluk zo meetbaar mogelijk maken. Probleem daarvan is dan wel banaliteit. Mill
zet in op goede levensvatbaarheid. Dat hoge vormen van geluk voor iedereen bereikbaar
moet zijn, elk mens. Probleem: Wie bepaalt wat goed geluk is.
Ethiek is een onderdeel van de filosofie. Socrates was de eerste die echt grondig en
systematisch vragen stelde over de betekenis van begrippen. En dit zijn geen empirische
vragen, maar filosofische. Het gaat dus niet over de ‘bestaande werkelijkheid’.
We vinden allemaal waarden belangrijk, maar kunnen ze niet omschrijven. Om ze te
concretiseren heb je de norm.
Moraal is een set opvattingen binnen een groep; ze worden als vanzelfsprekend beleefd.
Ethiek is de reflectie, systematisch nadenken over moraal. Ieder mens heeft een moraal en
is tot ethiek in staat. Ethiek staat buiten de vanzelfsprekendheid, dus buiten de moraal.
Eigen moralen kritisch bekijken als je ziet dat andere moralen heel anders zijn, onder meer
een gevolg van globalisering.
Wereld is meer geïndividualiseerd nu ook. Vroeger (in Nederland> zat je meer in een zuil.
Ethiek is ook de discussie van waarden en normen.
Vaak zijn centrale waarden voor de mens in wereld waarin wij nu leven:
> autonomie
> respect
> vrijheid
> verantwoordelijkheid
Een ethicus kan geen genoegen nemen met het argument: ‘dat voel ik zo’. Met gevoel kan je
vaak makkelijk discussies uit de weg gaan.
Er zijn drie ethische theorieën die besproken gaan worden in cursus.
Hoorcollege 2
Bepalen wij hoe we met techniek omgaan of is de techniek de baas over ons> Deze vraag
staat centraal in deze cursus. Predictive policing is hier een voorbeeld van. Predictive
policing is obv algoritmes al van tevoren ingrijpen, maar het is natuurlijk zo dat techniek niet
onfeilbaar is. Algoritmes hebben iets van een black box (wat er tussenin gebeurt>>.
Algoritme krijg een zichzelf versterkend effect, zoals bij predictive policing. Er wordt meer
gecontroleerd op bepaalde plekken waardoor criminaliteit meer geconstateerd wordt. .
Toepassing techniek is dus niet neutraal. Ook gaan er door toepassing algoritmes bepaalde
eigenschappen en kwaliteiten van mensen verloren. De toepassing is dus vaak goed, maar
kunnen we als mensen ook met de neveneffecten omgaan>
Kritieken op algoritmen digitalisering
Foer:
> spreekt van ‘ontzieling’, creatief persoonlijke denken kapot door ‘big four’ in media.
> zuigen ons kostbaarste bezit weg, namelijk aandacht. En dat doen ze onder het mom van
‘sharing’.
Silicon Valley heeft nu ook principe van om mensen vrij te laten in ‘virtuele wereld’. Net als in
flower power tijd.
,O’Neil:
> algoritmen vergroten ongelijkheid (vb: verzekeringen> en andere kernwaarden
Pasquale:
> onzichtbare en ondoorgrondelijke algoritmes (black box)
> ‘zij’ weten alles over ons, maar wij niets van ‘hun’ (onoverzichtelijke bureaucratie is kafka
achtige organisatie) Er is geen overzicht in de wereld door al die bureaucratie.
Carr:
> internet maakt ons lui (digitale dementie)
Schnitzler
> Digitale proletariaat. ‘Proletariërs’ hebben geen vrijheid, werken alleen maar om te leven.
Worden uitgebuit door kapitalisten. En nu gebeurt dat in digitale wereld. Silicon Valley zijn de
nieuwe kapitalisten. We hebben nu volgens Schnitzler slechts een driftmatige, vluchtige
behoeftebevrediging op internet.
Gemeenschappelijke suggestie pessimisten over algoritmen en digitalisering
> technische ontwikkelingen gebeuren en de mens is machteloos, dus duidelijk wie de baas
is: mens of techniek>
Weber had het over de rationalisering van de wereld (Ook minder geloof en geloof in
mythen>. Structuren die met de beste bedoelingen ontstaan groeien boven de mens uit en
staan los van de leefwereld van mensen.
Er is dus een flinke spanning tussen structuren en hoe we eigenlijk alles ervaren
(psychologisch perspectief> in persoonlijke leefwereld.
Fenomenologie
Een centraal begrip hierin is intentionaliteit. We nemen concrete zaken. Nooit de wereld in
het algemeen. Mensen geven meteen een betekenis en kennen waarde toe aan dingen.
Hermeneutiek gaat uit van de mens als interpreterend wezen. Geeft zaken meteen
betekenis (vb: dat je als vlakbij schiphol loopt en hard geluid hoort dat je meteen denkt dat
een vliegtuig aan het opstijgen is>
De leefwereld (gaat om emoties en ervaring> interpretatie is wat anders dan
wetenschappelijke interpretatie. BIj leefwereld:
> geen subject object scheiding
> geen harde feiten vaststellen, wel interpretaties vergelijken
> naar concrete situaties kijken
> belang van taal
Techniek bepaalt mede de beleving van de wereld, onze intentionaliteit en interpretatie
(oftewel: betekenis geven aan dingen>. De techniek en leefwereld zijn erg geïntegreerd met
elkaar, waar het vroeger meer los van elkaar stond.
, En hoe beïnvloedt techniek onze leefwereld en wat zijn goede en slechte kanten?
Hoorcollege 4
Er zijn in grote lijnen drie grote ethische theorieën te onderscheiden. Utilisme is daar één
van.
In een discussie gaat het vaak om wat mensen vinden van dingen, maar dan wordt het
eigenlijk nooit een discussie. Dus moet er gezocht worden wat boven de personen uit gaat.
Standaarden die er voor zorgen dat er wel echt gesprekken gevoerd kunnen worden. Dus
niet alleen elkaars belang naast elkaar zetten maar ook de mogelijkheid zoeken om elkaar te
overtuigen.
En hoe komen we aan zo’n standaard? Er zijn er dus drie:
> Welke handeling heeft beste gevolgen (utilisme)
> Absoluut geldende verplichting, waar we allemaal over eens zijn. deontologie of
plichtethiek
> verwachten dat mensen bepaalde houding hebben, deugdenethiek.
Utilisme begon met Bentham. Hij maakte een boekje over rente en volgens principe van
geloof mocht er geen rente gebruikt worden, maar hij vond nou eenmaal dat rente veel nut
had en de beste gevolgen, dus dan zouden principes van geloof aan de kant geschoven
moeten worden. Volgens Bentham zou rente meer geluk brengen en het gaat om geluk vs
pijn. En om die balans te berekenen noem je hedonistic calculus.
Dus bij utilisme worden niet meer principes tegenover elkaar gezet, maar wordt er gekeken
naar gevolgen en nut daarvan.
Volgens Bentham zijn er veel soorten geluk:
> sense (zintuigen)
> wealth
> skill
> friendship
> a good game (spanning)
Plus: tijdsduur, waarschijnlijkheid en intensiteit. Dat meenemen in geluk.
Bentham vindt dat we straffen zodat samenleving in gevolg meer geluk krijgt en hield niet
van abstracte principes zoals rechtvaardigheid. Utilistische principes worden soms
gestopt/geremd vanwege principes (vb van doodstraf).
De geluksfilosofie van utilisme werd door Bentham beschreven met voorbeeld van varkens.
Het gaat bij Bentham niet om intensiteit, maar om hoogste vorm van geluk. Mill, ook
utilistisch, onderscheidde verschillende vormen van geluk. Wat zijn hoogste vormen van
geluk, vroeg Mill zich af.
Spanning in utilisme
Bentham wil geluk zo meetbaar mogelijk maken. Probleem daarvan is dan wel banaliteit. Mill
zet in op goede levensvatbaarheid. Dat hoge vormen van geluk voor iedereen bereikbaar
moet zijn, elk mens. Probleem: Wie bepaalt wat goed geluk is.
