Inhoud
Van Leuveren.......................................................................................................... 2
Introductie........................................................................................................... 2
Vasari.................................................................................................................. 4
Vlaamse Barok: Crisis.......................................................................................... 8
Prins..................................................................................................................... 12
Alberti: de regels van het perspectief...............................................................12
Alberti & Cennini: theorie versus praktijk van de schilderkunst........................14
De wonderkamer............................................................................................... 16
Van Beek.............................................................................................................. 17
Palladio: 16e eeuws villas in Veneto...................................................................17
Bramante en Palladio: de centraalbouw............................................................21
Vorstelijke paleizen: Versailles en zijn navolgers...............................................24
Late Barok in Italië............................................................................................ 27
Walda................................................................................................................... 31
Stadsontwikkeling: Stedelijke trots....................................................................31
Nederlandse woonhuizen.................................................................................. 34
Het appartementen-systeem nader beschouwd................................................38
,Van Leuveren
Introductie
Gouden eeuwen
- Is de benaming nog wel correct?
- 17e eeuw is de Gouden Eeuw van Nederland. De Gouden Eeuw van
Florence was in de 15e eeuw, in Rome in 16e eeuw.
- Definitie: een eeuw van voorspoed en culturele groei en bloei die op
verschillende plaatsen en verschillende momenten plaatsvond.
- Gouden eeuwen voor elite
Wat is de Renaissance?
- Dit is de herontdekking van de Klassieke Oudheid. Wedergeboorte van de
klassieke vormentaal in de beeldende kunst en architectuur.
- Focus op EU – Italië, Lage landen, Frankrijk en Duitse staten.
- In 1550 werd het woord renaissance echt gebruikt. Vasari: Rinascita ofwel
wedergeboorte van Klassieke Oudheid, de antieke stijl.
- Manifest voor Florentijnse kunstenaars, die sinds de laat-13 e eeuw heel
zelfbewust de kunst en architectuur van de antieke Grieken en romeinen te
imiteren (imitatio) en soms zelfs te verbeteren (emulatio). Michelangelo is
een voorbeeld van iemand die aan emulatio doet.
- Vasari: kritiek op de Middeleeuwse kunst, Byzantijnse kunst. Heel erg een-
dimensioneel afgebeeld, geloof is belangrijkste onderwerp, weinig eigen
persoonlijke inbreng.
- Plundering door Barbaren, grote spoor van vernielingen, klassieke oudheid
is hierdoor verloren gegaan.
- Massaccio, Heilige Drie-eenheid (trinita) klassieke invloeden,
lijnperspectief en één verdwijnpunt. Meer emoties, gebruik van
verschillende zuilen. Dus groot verschil met Byzantijnse kunst.
Humanisme
- Niet alleen een artistieke onderneming, ook een intuectuele onderneming
geesteswetenschappen om zichzelf een volmaakt mens te maken.
Humanisme: scholing in door de klassieke traditie bepaalde vakken dwz:
Cicero’s studia (1) taal en lit-
eratuur; (2) geschiedenis; (3) filosofie; en (4) recht en et-
hiek.
o Hierdoor kan de humanist zich tot een zelfstandig moreel persoon
en volwaardig lid van de maatschappij ontwikkelen
o Petraca: stimuleert vertaling van antieke Latijns, Griekse en
Hebreeuwse bronnen naar de volkstaal. Ook implementeren naar
eigen leven.
o Hoe kwam Petraca aan zijn teksten? Scriptoria en manuscripten in
schilderijen.
, o Deze kennis was niet verloren gegaan in de middeleeuwen, denk
aan manuscripten in kloosters. Deze werden gekopieerd en later
vertaald. Vormentaal komt vaak terug in manuscripten.
- Eind 15e eeuw: zoveel klassieke elementen overnemen. Bijvoorbeeld
Primavera van Botticelli. Gebruik van mythologische verhalen. Artikel
Barolosky: return of the golden age
Italiaanse Pronk
- 1861: Italië officieel een land. Voor 1861 agglomeraties van staten.
Chaotisch geheel door oorlog, strijd om ruimte.
- Klassieke teksten moeten meer verspreid worden.
- Dante’s Divina Commedia: geschreven in volkstaal (Toscaans).
- Vanaf 14e eeuw: opkomst van nieuwe rijke klasse door handelaren,
geldschieters, bankiers, koopmannen en steeds beter georganiseerde
gilden (beroepsverenigingen).
o Groei van steden en bevolking
o Er waren eerst drie standen. Nieuwe stand zijn de handelaren.
Mensen hebben geld over om kunst te kopen. Zo laat je zien dat je
rijk bent.
o Nieuwe rijken zetten middeleeuwse standenmaatschappij onder
druk: geestelijkheid, adel, horigen en boeren.
- Nieuwe rijken verwerven steeds meer machtsposities door
hun rijkdom, internationale uitbreiding van diensten en huw-
elijken in adelstand.
- Nieuwe rijken schrijven kunstenaars aan om kunst voor hen te maken.
Gebruik als praal, maar ook laat het zien hoe je het best kan besturen.
Denk dus een stadhuis.
o Fresco’s om te laten zien hoe ze het best kunnen besturen. Het laten
zien van goed bestuur.
o Wisselwerking tussen kunstenaars en burgermeester/nieuwe rijken.
o Allegorie van goed en slecht bestuur
- De Medici: geldschieter, daarna bankier en uiteindelijk een succesvolle
grote internationale onderneming
o Opdracht gegeven voor koepel voor de kathedraal van Florence.
Gemaakt door Fillippo Brunelleschi. Geïnspireerd op Romeinse
tempels zoals het Pantheon in Rome.
- Hoe kwamen ze aan het geld?
o Nieuwe handelsrelaties, kruistochten
o Italie continu in contact met ander grootmachten
o Wat verhandelden ze: peper, saffraan, mirre, zijde, lazuursteen (voor
de diepblauwe kleur, gebruikt voor kunstwerken.)
o In het schilderij van Gentila da Fabriano, wordt alles wat verhandeld
wordt afgebeeld en gebruikt.
Nep/pseudo-Arabisch schrift gebruikt handel met arabische
wereld?
, - Goldtwaite: gaat over de relaties, handel etc. voor de nieuwe italiaanse
elite is conspicious consumption (verkwistend consumeren) van
levensbelang. Hoe meer geld je aan kunst en kleding uitgeeft, hoe meer
macht je hebt. Laten zien dat je meetelt. Ook is kunst macht. Daarnaast
een witvoetje halen bij god (zielenheil).
Klassiek erfgoed is hot
- Duidelijk gemaakt door toerisme neemt toe in Rome en Florence.
o Er werden in 16e eeuw steeds meer kaarten gemaakt, zodat
toeristen de klassieke monumenten konden vinden.
o Ligirio liet dmv zijn pocketkaart van Rome zien dat het nog echt in
volle glorie bestaat, maar er was natuurlijk al veel armoede.
o Kaarten zijn heel erg geïdealiseerd weergegeven. Bijvoorbeeld het
Colosseum.
Belangrijkste pijlers
1. ‘Renaissance’ is een artistieke en intellectuele bewe-
ging van laat-13de tot laat-16de eeuw dat de studie en
navolging van ‘primaire’ antieke bronnen stimuleert
(handschriften, kunst en architectuur).
2. Om hun zielenheil te beschermen en wedijveren met
rivalen, steken Italiaanse regeerders zoveel mogelijk
geld in kunsten en architectuur (conspicious consump-
tion).
3. In Italië ontstaat onder kunstenaars en machthebbers
een obsessie met het verzamelen, imiteren (imitatio)
en – waar nodig – ‘verbeteren’ (emulatio) van antieke
kunst en architectuur.
Vasari
Le Vite, eerste editie uit 1550
Drie delen in 2 banden:
- Deel 1: 28 kunstenaars van Cimabue tot Lorenzo di Bicci
- Deel 2: 54 kunstenaars van Jacopo della Quercia tot Pietro Perugino
- Deel 3: 51 kunstenaars van Leonardo da Vinci tot Michelangelo.
Toonaangevende kunstenaars
Trincento (14e eeuw)
- Cimabue
- Giotto
Quattrocento (15e eeuw)
- Brunelleschi
Van Leuveren.......................................................................................................... 2
Introductie........................................................................................................... 2
Vasari.................................................................................................................. 4
Vlaamse Barok: Crisis.......................................................................................... 8
Prins..................................................................................................................... 12
Alberti: de regels van het perspectief...............................................................12
Alberti & Cennini: theorie versus praktijk van de schilderkunst........................14
De wonderkamer............................................................................................... 16
Van Beek.............................................................................................................. 17
Palladio: 16e eeuws villas in Veneto...................................................................17
Bramante en Palladio: de centraalbouw............................................................21
Vorstelijke paleizen: Versailles en zijn navolgers...............................................24
Late Barok in Italië............................................................................................ 27
Walda................................................................................................................... 31
Stadsontwikkeling: Stedelijke trots....................................................................31
Nederlandse woonhuizen.................................................................................. 34
Het appartementen-systeem nader beschouwd................................................38
,Van Leuveren
Introductie
Gouden eeuwen
- Is de benaming nog wel correct?
- 17e eeuw is de Gouden Eeuw van Nederland. De Gouden Eeuw van
Florence was in de 15e eeuw, in Rome in 16e eeuw.
- Definitie: een eeuw van voorspoed en culturele groei en bloei die op
verschillende plaatsen en verschillende momenten plaatsvond.
- Gouden eeuwen voor elite
Wat is de Renaissance?
- Dit is de herontdekking van de Klassieke Oudheid. Wedergeboorte van de
klassieke vormentaal in de beeldende kunst en architectuur.
- Focus op EU – Italië, Lage landen, Frankrijk en Duitse staten.
- In 1550 werd het woord renaissance echt gebruikt. Vasari: Rinascita ofwel
wedergeboorte van Klassieke Oudheid, de antieke stijl.
- Manifest voor Florentijnse kunstenaars, die sinds de laat-13 e eeuw heel
zelfbewust de kunst en architectuur van de antieke Grieken en romeinen te
imiteren (imitatio) en soms zelfs te verbeteren (emulatio). Michelangelo is
een voorbeeld van iemand die aan emulatio doet.
- Vasari: kritiek op de Middeleeuwse kunst, Byzantijnse kunst. Heel erg een-
dimensioneel afgebeeld, geloof is belangrijkste onderwerp, weinig eigen
persoonlijke inbreng.
- Plundering door Barbaren, grote spoor van vernielingen, klassieke oudheid
is hierdoor verloren gegaan.
- Massaccio, Heilige Drie-eenheid (trinita) klassieke invloeden,
lijnperspectief en één verdwijnpunt. Meer emoties, gebruik van
verschillende zuilen. Dus groot verschil met Byzantijnse kunst.
Humanisme
- Niet alleen een artistieke onderneming, ook een intuectuele onderneming
geesteswetenschappen om zichzelf een volmaakt mens te maken.
Humanisme: scholing in door de klassieke traditie bepaalde vakken dwz:
Cicero’s studia (1) taal en lit-
eratuur; (2) geschiedenis; (3) filosofie; en (4) recht en et-
hiek.
o Hierdoor kan de humanist zich tot een zelfstandig moreel persoon
en volwaardig lid van de maatschappij ontwikkelen
o Petraca: stimuleert vertaling van antieke Latijns, Griekse en
Hebreeuwse bronnen naar de volkstaal. Ook implementeren naar
eigen leven.
o Hoe kwam Petraca aan zijn teksten? Scriptoria en manuscripten in
schilderijen.
, o Deze kennis was niet verloren gegaan in de middeleeuwen, denk
aan manuscripten in kloosters. Deze werden gekopieerd en later
vertaald. Vormentaal komt vaak terug in manuscripten.
- Eind 15e eeuw: zoveel klassieke elementen overnemen. Bijvoorbeeld
Primavera van Botticelli. Gebruik van mythologische verhalen. Artikel
Barolosky: return of the golden age
Italiaanse Pronk
- 1861: Italië officieel een land. Voor 1861 agglomeraties van staten.
Chaotisch geheel door oorlog, strijd om ruimte.
- Klassieke teksten moeten meer verspreid worden.
- Dante’s Divina Commedia: geschreven in volkstaal (Toscaans).
- Vanaf 14e eeuw: opkomst van nieuwe rijke klasse door handelaren,
geldschieters, bankiers, koopmannen en steeds beter georganiseerde
gilden (beroepsverenigingen).
o Groei van steden en bevolking
o Er waren eerst drie standen. Nieuwe stand zijn de handelaren.
Mensen hebben geld over om kunst te kopen. Zo laat je zien dat je
rijk bent.
o Nieuwe rijken zetten middeleeuwse standenmaatschappij onder
druk: geestelijkheid, adel, horigen en boeren.
- Nieuwe rijken verwerven steeds meer machtsposities door
hun rijkdom, internationale uitbreiding van diensten en huw-
elijken in adelstand.
- Nieuwe rijken schrijven kunstenaars aan om kunst voor hen te maken.
Gebruik als praal, maar ook laat het zien hoe je het best kan besturen.
Denk dus een stadhuis.
o Fresco’s om te laten zien hoe ze het best kunnen besturen. Het laten
zien van goed bestuur.
o Wisselwerking tussen kunstenaars en burgermeester/nieuwe rijken.
o Allegorie van goed en slecht bestuur
- De Medici: geldschieter, daarna bankier en uiteindelijk een succesvolle
grote internationale onderneming
o Opdracht gegeven voor koepel voor de kathedraal van Florence.
Gemaakt door Fillippo Brunelleschi. Geïnspireerd op Romeinse
tempels zoals het Pantheon in Rome.
- Hoe kwamen ze aan het geld?
o Nieuwe handelsrelaties, kruistochten
o Italie continu in contact met ander grootmachten
o Wat verhandelden ze: peper, saffraan, mirre, zijde, lazuursteen (voor
de diepblauwe kleur, gebruikt voor kunstwerken.)
o In het schilderij van Gentila da Fabriano, wordt alles wat verhandeld
wordt afgebeeld en gebruikt.
Nep/pseudo-Arabisch schrift gebruikt handel met arabische
wereld?
, - Goldtwaite: gaat over de relaties, handel etc. voor de nieuwe italiaanse
elite is conspicious consumption (verkwistend consumeren) van
levensbelang. Hoe meer geld je aan kunst en kleding uitgeeft, hoe meer
macht je hebt. Laten zien dat je meetelt. Ook is kunst macht. Daarnaast
een witvoetje halen bij god (zielenheil).
Klassiek erfgoed is hot
- Duidelijk gemaakt door toerisme neemt toe in Rome en Florence.
o Er werden in 16e eeuw steeds meer kaarten gemaakt, zodat
toeristen de klassieke monumenten konden vinden.
o Ligirio liet dmv zijn pocketkaart van Rome zien dat het nog echt in
volle glorie bestaat, maar er was natuurlijk al veel armoede.
o Kaarten zijn heel erg geïdealiseerd weergegeven. Bijvoorbeeld het
Colosseum.
Belangrijkste pijlers
1. ‘Renaissance’ is een artistieke en intellectuele bewe-
ging van laat-13de tot laat-16de eeuw dat de studie en
navolging van ‘primaire’ antieke bronnen stimuleert
(handschriften, kunst en architectuur).
2. Om hun zielenheil te beschermen en wedijveren met
rivalen, steken Italiaanse regeerders zoveel mogelijk
geld in kunsten en architectuur (conspicious consump-
tion).
3. In Italië ontstaat onder kunstenaars en machthebbers
een obsessie met het verzamelen, imiteren (imitatio)
en – waar nodig – ‘verbeteren’ (emulatio) van antieke
kunst en architectuur.
Vasari
Le Vite, eerste editie uit 1550
Drie delen in 2 banden:
- Deel 1: 28 kunstenaars van Cimabue tot Lorenzo di Bicci
- Deel 2: 54 kunstenaars van Jacopo della Quercia tot Pietro Perugino
- Deel 3: 51 kunstenaars van Leonardo da Vinci tot Michelangelo.
Toonaangevende kunstenaars
Trincento (14e eeuw)
- Cimabue
- Giotto
Quattrocento (15e eeuw)
- Brunelleschi
