Geschiedenis (Memo) – Havo/VWO 2 – hoofdstuk 1
(paragraaf 4 t/m 8)
de tijd van ontdekkers en hervormers - eeuw van veranderingen
4. Problemen in de Lage Landen
Centraal bestuur
Karel V was de Duitse keizer van het rijk waar de zon nooit onder gaat: Het Habsburgse
Rijk. Hij was ook keizer van de zelfstandige Nederlandse gewesten: eigen bestuurders,
regels en belastingen.
Karel V heeft voor oorlogen veel geld nodig en probeert een centraal bestuur in te voeren
om makkelijk belasting te innen. Hij benoemt Spaanse ambtenaren die helpen met
besturen. Nederlandse edelen krijgen zo minder macht.
In 1555 volgt Filips II zijn vader Karel V op. Hij gaat door met het versterken van het
centraal bestuur vanuit Spanje. Margaretha van Parma werd landvoogd(es) van de
Nederlanden en bestuurde namens Filips. Ook kreeg elk gewest een stadhouder. Zoals
Willem van Oranje in Holland, Utrecht en Zeeland.
Gewest Een soort provincie in de Nederlanden met eigen wetten,
munten en bestuurders
Centraal bestuur Een bestuur waarbij dezelfde regels en vaste belastingen gelden
voor alle gewesten
Landvoogd Plaatsvervanger van de Spaanse Koning die de Nederlanden
bestuurde
Stadhouder Plaatsvervangen van de koning in een gewest
Geen Spaanse koning
Waarom was men ontevreden over de Spaanse koning? Oorzaken Opstand:
1. Centralisatiepolitiek: Edelen kregen minder macht en moesten gehoorzamen aan
Spaanse ambtenaren.
2. Burgers betaalden hoge belastingen zodat Filips II oorlogen kon betalen.
3. Filips II was streng katholiek en reageerde fel op Calvinistische ‘ketters’.
(Smeekschrift)
Centralisatiepolitiek Regeren vanuit één centraal punt
Smeekschrift Verzoek van edelen aan de koning te stoppen met vervolgen van
ketters
Beeldenstorm
In 1566 was er een economische crisis die zorgde voor voedseltekorten, werkloosheid en
armoede. Dit was de aanleiding van de Beeldenstorm. Calvinisten houden hagenpreken. Dit
loopt uit de hand. Calvinisten trekken na een hagepreek naar de kloosters om beelden te
vernielen en te plunderen. De opstandelingen noemen zichzelf Geuzen (Gueux=bedelaar)
Beeldenstorm Vernielingen en plunderingen van katholieke kerken en kloosters
in de Nederlanden in 1566
Hagenpreken Bijeenkomst van protestanten in de buitenlucht (uit Bijbel lezen
en over geloof vertellen)
Wat moet je weten?
1. Leer de begrippen
2. Wie was Karel V (2x)?
3. Leg uit waarom hij een centraal bestuur instelt. Hoe doet hij dat?
Clvs 2-11-18 1
, Geschiedenis (Memo) – Havo/VWO 2 – hoofdstuk 1
(paragraaf 4 t/m 8)
de tijd van ontdekkers en hervormers - eeuw van veranderingen
4. Wanneer volgt Filips II zijn vader op? Hoe versterkte hij het centraal bestuur?
5. Waarom was men ontevreden over de Spaanse koning (3x)?
6. Wat was de aanleiding van de Beeldenstorm en in welk jaar was deze?
5. Een langdurige strijd
De Opstand begint
Na de Beeldenstorm stuurde Filips II Alva om de daders te straffen, extra belasting te heffen,
maar ook de edelen die de Beeldenstorm niet hadden voorkomen. Rechtbank = Raad van
beroerten/ De Bloedraad.
Veel protestanten vluchten. Ook Willem van Oranje werd ontslagen als stadhouder. Vanuit
Duitsland valt hij Alva aan. Hij kreeg hulp van watergeuzen.
In 1568 viel het leger van Willem van Oranje de Nederlanden aan. Dit is het begin van de
Opstand = tachtigjarige oorlog (1568-1648).
In 1572 haalde Willem van Oranje het 1e succes en veroverde Den Briel. Andere plaatsen in
Holland en Zeeland sluiten zich aan bij de Opstand.
Watergeuzen Vluchtelingen die als een soort piraten de wateren rond de
Nederlanden onveilig maken
Opstand Het verzet van de Nederlandse gewesten tegen de Spaanse
koning tussen 1568 en 1648
Grimmige strijd
De Spanjaarden sloegen hard terug. Zij plunderden en vermoordden veel burgers. Veel steden
hielden hun stadspoorten uit angst gesloten (Haarlem); veel mensen stierven van de honger.
De hertog van Alva had problemen met zijn huurleger (kon ze niet betalen).
De Nederlanden raken verdeeld
Ook de opstandelingen gebruikten huurlegers. De Nederlanden raken verdeeld in 1579:
Unie van Atrecht: zuidelijke gewesten erkennen Filips II; werden katholiek.
Unie van Utrecht: opstandige gewesten en delen van Brabant en Vlaanderen zetten Filips
af als vorst en verklaren zichzelf onafhankelijk (Plakkaat van Verlatinghe).
Gewetensvrijheid: Niet vervolgen om iemands geloof. Katholieken worden gewantrouwd
en soms verboden.
In 1585 werd Antwerpen door Spanjaarden heroverd.
Unie van Utrecht Een verbond uit 1579 waarin de noordelijke gewesten afspreken
de Opstand tegen de Spaanse koning voort te zetten
Unie van Atrecht Zuidelijke gewesten die Filips II erkennen als koning
Wat moet je weten?
7. Leer de begrippen
8. Hoe reageerde Alva op de Beeldenstorm?
9. Wat deed Willem van Oranje
10. Wanneer begon de Opstand en tot wanneer duurde deze? Wat is een andere naam voor de Opstand?
e
11. Wat en wanneer was het 1 succes van Willem van Oranje?
12. Wanneer en hoe (2x) raakten de Nederlanden verdeeld?
Clvs 2-11-18 2
(paragraaf 4 t/m 8)
de tijd van ontdekkers en hervormers - eeuw van veranderingen
4. Problemen in de Lage Landen
Centraal bestuur
Karel V was de Duitse keizer van het rijk waar de zon nooit onder gaat: Het Habsburgse
Rijk. Hij was ook keizer van de zelfstandige Nederlandse gewesten: eigen bestuurders,
regels en belastingen.
Karel V heeft voor oorlogen veel geld nodig en probeert een centraal bestuur in te voeren
om makkelijk belasting te innen. Hij benoemt Spaanse ambtenaren die helpen met
besturen. Nederlandse edelen krijgen zo minder macht.
In 1555 volgt Filips II zijn vader Karel V op. Hij gaat door met het versterken van het
centraal bestuur vanuit Spanje. Margaretha van Parma werd landvoogd(es) van de
Nederlanden en bestuurde namens Filips. Ook kreeg elk gewest een stadhouder. Zoals
Willem van Oranje in Holland, Utrecht en Zeeland.
Gewest Een soort provincie in de Nederlanden met eigen wetten,
munten en bestuurders
Centraal bestuur Een bestuur waarbij dezelfde regels en vaste belastingen gelden
voor alle gewesten
Landvoogd Plaatsvervanger van de Spaanse Koning die de Nederlanden
bestuurde
Stadhouder Plaatsvervangen van de koning in een gewest
Geen Spaanse koning
Waarom was men ontevreden over de Spaanse koning? Oorzaken Opstand:
1. Centralisatiepolitiek: Edelen kregen minder macht en moesten gehoorzamen aan
Spaanse ambtenaren.
2. Burgers betaalden hoge belastingen zodat Filips II oorlogen kon betalen.
3. Filips II was streng katholiek en reageerde fel op Calvinistische ‘ketters’.
(Smeekschrift)
Centralisatiepolitiek Regeren vanuit één centraal punt
Smeekschrift Verzoek van edelen aan de koning te stoppen met vervolgen van
ketters
Beeldenstorm
In 1566 was er een economische crisis die zorgde voor voedseltekorten, werkloosheid en
armoede. Dit was de aanleiding van de Beeldenstorm. Calvinisten houden hagenpreken. Dit
loopt uit de hand. Calvinisten trekken na een hagepreek naar de kloosters om beelden te
vernielen en te plunderen. De opstandelingen noemen zichzelf Geuzen (Gueux=bedelaar)
Beeldenstorm Vernielingen en plunderingen van katholieke kerken en kloosters
in de Nederlanden in 1566
Hagenpreken Bijeenkomst van protestanten in de buitenlucht (uit Bijbel lezen
en over geloof vertellen)
Wat moet je weten?
1. Leer de begrippen
2. Wie was Karel V (2x)?
3. Leg uit waarom hij een centraal bestuur instelt. Hoe doet hij dat?
Clvs 2-11-18 1
, Geschiedenis (Memo) – Havo/VWO 2 – hoofdstuk 1
(paragraaf 4 t/m 8)
de tijd van ontdekkers en hervormers - eeuw van veranderingen
4. Wanneer volgt Filips II zijn vader op? Hoe versterkte hij het centraal bestuur?
5. Waarom was men ontevreden over de Spaanse koning (3x)?
6. Wat was de aanleiding van de Beeldenstorm en in welk jaar was deze?
5. Een langdurige strijd
De Opstand begint
Na de Beeldenstorm stuurde Filips II Alva om de daders te straffen, extra belasting te heffen,
maar ook de edelen die de Beeldenstorm niet hadden voorkomen. Rechtbank = Raad van
beroerten/ De Bloedraad.
Veel protestanten vluchten. Ook Willem van Oranje werd ontslagen als stadhouder. Vanuit
Duitsland valt hij Alva aan. Hij kreeg hulp van watergeuzen.
In 1568 viel het leger van Willem van Oranje de Nederlanden aan. Dit is het begin van de
Opstand = tachtigjarige oorlog (1568-1648).
In 1572 haalde Willem van Oranje het 1e succes en veroverde Den Briel. Andere plaatsen in
Holland en Zeeland sluiten zich aan bij de Opstand.
Watergeuzen Vluchtelingen die als een soort piraten de wateren rond de
Nederlanden onveilig maken
Opstand Het verzet van de Nederlandse gewesten tegen de Spaanse
koning tussen 1568 en 1648
Grimmige strijd
De Spanjaarden sloegen hard terug. Zij plunderden en vermoordden veel burgers. Veel steden
hielden hun stadspoorten uit angst gesloten (Haarlem); veel mensen stierven van de honger.
De hertog van Alva had problemen met zijn huurleger (kon ze niet betalen).
De Nederlanden raken verdeeld
Ook de opstandelingen gebruikten huurlegers. De Nederlanden raken verdeeld in 1579:
Unie van Atrecht: zuidelijke gewesten erkennen Filips II; werden katholiek.
Unie van Utrecht: opstandige gewesten en delen van Brabant en Vlaanderen zetten Filips
af als vorst en verklaren zichzelf onafhankelijk (Plakkaat van Verlatinghe).
Gewetensvrijheid: Niet vervolgen om iemands geloof. Katholieken worden gewantrouwd
en soms verboden.
In 1585 werd Antwerpen door Spanjaarden heroverd.
Unie van Utrecht Een verbond uit 1579 waarin de noordelijke gewesten afspreken
de Opstand tegen de Spaanse koning voort te zetten
Unie van Atrecht Zuidelijke gewesten die Filips II erkennen als koning
Wat moet je weten?
7. Leer de begrippen
8. Hoe reageerde Alva op de Beeldenstorm?
9. Wat deed Willem van Oranje
10. Wanneer begon de Opstand en tot wanneer duurde deze? Wat is een andere naam voor de Opstand?
e
11. Wat en wanneer was het 1 succes van Willem van Oranje?
12. Wanneer en hoe (2x) raakten de Nederlanden verdeeld?
Clvs 2-11-18 2
