Theaterwetenschap: Grondslagen
Voor elke les moeten de bijhorende teksten en artikels ook gekend worden!!
Les 1: Veldschets
Theater – wetenschap
Comparatieve blik --> tendens, veel theatermakers begonnen heel sterk met
objecten, object belangrijker dan performance
o “objecttheater”
Analyseren van voorstellingen
Receptie: hoe bevalt het stuk bij de kijkers
A new history of the humanities (Rens Bod)
Disciplines that investigate the expressions of the human mind
Functies vd humane wts
o Geheugen functie: erfgoed, oude werken in leven houden, door collecties
o Educatieve functie: werken leren aan nieuwe generaties
o Kritische functie: interpreteren van het werk voor een groot publiek
o Onderzoeksfunctie: vragen stellen en hypotheses opstellen omtrent humane
wetenschap, onderzoek naar wat er zich binnen theaterwereld afspeelt
Gemeenschappelijke grond “empirische dimensie”
o Empirisch onderzoek en het vormen van hypotheses
o Materiaal of het werk is de empirische dimensie
Empirisch= op ervaring berustend
o Empeiros ‘ervaren kundig’ en peira ‘proef, ervaring’
o Iemand die op grond van ervaring handelde ipv de theorie
o “ervaring vanuit de praktijk”
Implicaties voor de theaterwetenschap
o Theorie en praktijk
Theaterwetenschap= interdisciplinair
o Analyseren en ‘dood’analyseren
o De rol vd praktijk wordt betekenisvoller wnr je meer achtergrond hebt over
de theorievorming van het theater
Het “object” van de theaterwetenschap
Hybridisering
Is t ook theater? --> tendens van hybridisering
o = verkleining in verschillen tussen genres
o Hangt samen met post-dramatisch theater
o = Hans Leeman (Duitser)
Post-drama
Tendens binnen podiumkunsten waarbij theater voorbij de klassieke
dramatekst wil gaan
Verschuiving weg vd tekst
Eender welk theatraal element kan het onderwerp vd voorstelling zijn
1
, Bv: Romeo Castelucci (BROS): postdramatisch in de zin van ‘non-tekst’
Beeldende kunst en podiumkunst
= Grenzen tss podiumkunsten disciplines vervagen = osmotisch: door wederzijdse
doordringing veroorzaakt
1993 domineerde het theater het landschap veel sterker
Vti (vlaams theaterinstituut; nu kunstenpunt)
o Courant Dossier hybridisering (2008)
Voorbeeld v Hybridisering: Mette Edvardsen, Black (2011)
Noemt zichzelf choreograaf
o Eerder een dansvoorstelling
o Voorstelling stelt notie v beweging voor
Lege kamer
Acties zonder objecten
Benoemt ieder object 8 x en beeld het uit
Woorden verliezen hun betekenis door herhaling
o Komt ritme in de plaats
Het verhaal speelt zich af in de verbeelding vd toeschouwer
o Universum wordt gecreeert
o Woorden worden obsessief herhaald maar er gebeurt eigenlijk niets
Voorstelling denkt na over het verwachtingspatroon van wat theater is
o Is dit een vorm v theater die zich theater mag benoemen?
o Geen emoties, maar wel emoties in je eigen verbeelding
Klassieke genre-indeling
Theater --> tekst
Dans --> beweging
Deze stereotypen worden bij bv: Edvardsen, in vraag gesteld
Voorbeeld Kris Verdonck, A two dogs company
Beweging & geluid maar zonder mensen in de voorstelling
o Is dit dan wel theater? Of dans?
Bv: 1,2,3,4 (2007)
o Idee van autonomie vh lichaam
o Ballerina’s worden overgenomen door een machine
o Gewichtloosheid van ballet
Sprongen en lichtheid, alles moet omhoog en lijkt moeiteloos te gaan
o Doet ons nadenken over de machine die achter klassiek ballet schuilt
“Performance”
Alles wat we niet kunnen benoemen volgens klassieke genres van theater of dans
Tss theater, dans en beeldende kunst
Voorbeeld Vontournhout, Screws (2019)
Combineert performence, theater en circus
2
,Avant-garde van hybridisering
Futuristen
“Wij futuristen hebben een grote afkeer van het hedendaagse toneel omdat het dom
schommelt tussen historische reconstructie (pastiek of plagiaat) en een minuut,
vermoeiende, fotografische reproductie van de werkelijkheid. We vinden het heerlijk om
de muziekzaal of het variététheater, het rookconcert, het circus, het cabaret en de
nachtclub te bezoeken, die tegenwoordig het enige theatervermaak bieden dat de ware
futuristische geest waardig is.”
o Bv: manifesto van Marinetti
Mengvormen van verschillende disciplines om nieuw leven in theater te blazen
Gran Serata Futurista 1909-1930 (A futurist Grand Soirée)
o Opzoek naar chaos en omwenteling van wat theater normaal is
o Via experimentele performances
Doel: telkens opnieuw, nieuwe uitvindingen te maken en werken te herdenken
o Theater verandert constant waardoor steeds de veranderingen bestudeerd
moeten worden
o Grenzen verleggen voor het theater
o Theaterwetenschap moet interdisciplinair worden
Micro VS macro dimensie van theaterwts
Micro: binnen het theater
Macro: theater op maatschappelijk niveau, buiten het theater zelf
Performance
Nieuw onderzoeksdomein
Breed bereik en toepassingsgebied
John Mckenzie, Perform or else (boek geschreven)
Forbes magazine: ‘Perform – or else’… you’re fired
o Niet enkel performance in theater maar ook ook perform in neo-liberale
maatschappij die heel hard focussen op werk en prestatie
Categorie om na te denken over werkrealiteit van mensen
o Geen goede performance, je kan niet meer gebruikt worden
Performance > performancestudies
Grondlegger: Richard Schechner
o Theater is slechts een onderdeel van performance
Context: Verenigde Staten, 1960
Antidiscipline ‘wilt geen discipline zijn’ want er is geen gedefinieerd object
Object is een kwestie van toepassingsgebied: in dit geval alle conventiescripts en
cultureel gegronde sociale interacties
“Nieuwe” academische discipline of vooral interdisciplinaire benadering? (cf. Joseph
Roach, performance studies is “antidiscipline”)
Combinatie van kennis en methoden uit antropologie, sociologie, psychologie,
kunstgeschiedenis, folkolore en culturele studies alsook theater- en danswetenschap
3
, Typerend: brede definitie van “performance” (incl. religieuze en sociale rituelen,
amateur en professionele sporten, spel, populair entertainment, performance in het
alledaagse leven, carnaval, festivals, parades, politieke betoginging, alsook artistieke
performances)
“Broad spectrum approach” (cf. college 2)
The fan ( zie slide 20 les 1)
The web
Performancestudies
Antidscipline --> Joseph Roach
Theaterwetenschap
Ongedisciplineerde discipline --> Patrice Pavis
Performance studies definieert zich in eerste instantie in oppositie tot o.m.
theater(wetenschap)
Vooral retorische geste waarbij “theaterwetenschap” fungeert als algemene noemer
Retorisch gevecht tussen theater en performance. Ook onderhevig aan lokale
invloeden. Echter gelijken de twee disciplines dusdanig op elkaar. Vaak gewoon
lexicale verschillen.
Bij nader inzien zijn er meer overeenkomsten tussen beide domeinen
Belang van aandacht voor lokale contexten
o (bv. VS versus Duitsland – cf.artikel Marvin Carlson, “Theatre and
Performance at a Time of Shifting Disciplines,” 2001)
Tegelijk grote invloed van performancestudies op herdefiniëring van
theaterwetenschap
Erika Fischer-Lichte “Quo Vadis? Theater studies at the crossroads” (2001)
Dialectiek in twee stromingen over theorievorming
“zaken in hokjes steken die in werkelijkheid niet in hokjes zitten”
Theaterpraktijk beweegt zich op continuum tss:
o Hybridisering: “exchange with other genres of cultural performance, other
media, other art forms”
o Mediumspecificiteit: “the proclamation of a poor theatre, a theatre of empty
space, a theatre reverting to its ‘essentials’.”
Theaterwts volgt die trend
4
Voor elke les moeten de bijhorende teksten en artikels ook gekend worden!!
Les 1: Veldschets
Theater – wetenschap
Comparatieve blik --> tendens, veel theatermakers begonnen heel sterk met
objecten, object belangrijker dan performance
o “objecttheater”
Analyseren van voorstellingen
Receptie: hoe bevalt het stuk bij de kijkers
A new history of the humanities (Rens Bod)
Disciplines that investigate the expressions of the human mind
Functies vd humane wts
o Geheugen functie: erfgoed, oude werken in leven houden, door collecties
o Educatieve functie: werken leren aan nieuwe generaties
o Kritische functie: interpreteren van het werk voor een groot publiek
o Onderzoeksfunctie: vragen stellen en hypotheses opstellen omtrent humane
wetenschap, onderzoek naar wat er zich binnen theaterwereld afspeelt
Gemeenschappelijke grond “empirische dimensie”
o Empirisch onderzoek en het vormen van hypotheses
o Materiaal of het werk is de empirische dimensie
Empirisch= op ervaring berustend
o Empeiros ‘ervaren kundig’ en peira ‘proef, ervaring’
o Iemand die op grond van ervaring handelde ipv de theorie
o “ervaring vanuit de praktijk”
Implicaties voor de theaterwetenschap
o Theorie en praktijk
Theaterwetenschap= interdisciplinair
o Analyseren en ‘dood’analyseren
o De rol vd praktijk wordt betekenisvoller wnr je meer achtergrond hebt over
de theorievorming van het theater
Het “object” van de theaterwetenschap
Hybridisering
Is t ook theater? --> tendens van hybridisering
o = verkleining in verschillen tussen genres
o Hangt samen met post-dramatisch theater
o = Hans Leeman (Duitser)
Post-drama
Tendens binnen podiumkunsten waarbij theater voorbij de klassieke
dramatekst wil gaan
Verschuiving weg vd tekst
Eender welk theatraal element kan het onderwerp vd voorstelling zijn
1
, Bv: Romeo Castelucci (BROS): postdramatisch in de zin van ‘non-tekst’
Beeldende kunst en podiumkunst
= Grenzen tss podiumkunsten disciplines vervagen = osmotisch: door wederzijdse
doordringing veroorzaakt
1993 domineerde het theater het landschap veel sterker
Vti (vlaams theaterinstituut; nu kunstenpunt)
o Courant Dossier hybridisering (2008)
Voorbeeld v Hybridisering: Mette Edvardsen, Black (2011)
Noemt zichzelf choreograaf
o Eerder een dansvoorstelling
o Voorstelling stelt notie v beweging voor
Lege kamer
Acties zonder objecten
Benoemt ieder object 8 x en beeld het uit
Woorden verliezen hun betekenis door herhaling
o Komt ritme in de plaats
Het verhaal speelt zich af in de verbeelding vd toeschouwer
o Universum wordt gecreeert
o Woorden worden obsessief herhaald maar er gebeurt eigenlijk niets
Voorstelling denkt na over het verwachtingspatroon van wat theater is
o Is dit een vorm v theater die zich theater mag benoemen?
o Geen emoties, maar wel emoties in je eigen verbeelding
Klassieke genre-indeling
Theater --> tekst
Dans --> beweging
Deze stereotypen worden bij bv: Edvardsen, in vraag gesteld
Voorbeeld Kris Verdonck, A two dogs company
Beweging & geluid maar zonder mensen in de voorstelling
o Is dit dan wel theater? Of dans?
Bv: 1,2,3,4 (2007)
o Idee van autonomie vh lichaam
o Ballerina’s worden overgenomen door een machine
o Gewichtloosheid van ballet
Sprongen en lichtheid, alles moet omhoog en lijkt moeiteloos te gaan
o Doet ons nadenken over de machine die achter klassiek ballet schuilt
“Performance”
Alles wat we niet kunnen benoemen volgens klassieke genres van theater of dans
Tss theater, dans en beeldende kunst
Voorbeeld Vontournhout, Screws (2019)
Combineert performence, theater en circus
2
,Avant-garde van hybridisering
Futuristen
“Wij futuristen hebben een grote afkeer van het hedendaagse toneel omdat het dom
schommelt tussen historische reconstructie (pastiek of plagiaat) en een minuut,
vermoeiende, fotografische reproductie van de werkelijkheid. We vinden het heerlijk om
de muziekzaal of het variététheater, het rookconcert, het circus, het cabaret en de
nachtclub te bezoeken, die tegenwoordig het enige theatervermaak bieden dat de ware
futuristische geest waardig is.”
o Bv: manifesto van Marinetti
Mengvormen van verschillende disciplines om nieuw leven in theater te blazen
Gran Serata Futurista 1909-1930 (A futurist Grand Soirée)
o Opzoek naar chaos en omwenteling van wat theater normaal is
o Via experimentele performances
Doel: telkens opnieuw, nieuwe uitvindingen te maken en werken te herdenken
o Theater verandert constant waardoor steeds de veranderingen bestudeerd
moeten worden
o Grenzen verleggen voor het theater
o Theaterwetenschap moet interdisciplinair worden
Micro VS macro dimensie van theaterwts
Micro: binnen het theater
Macro: theater op maatschappelijk niveau, buiten het theater zelf
Performance
Nieuw onderzoeksdomein
Breed bereik en toepassingsgebied
John Mckenzie, Perform or else (boek geschreven)
Forbes magazine: ‘Perform – or else’… you’re fired
o Niet enkel performance in theater maar ook ook perform in neo-liberale
maatschappij die heel hard focussen op werk en prestatie
Categorie om na te denken over werkrealiteit van mensen
o Geen goede performance, je kan niet meer gebruikt worden
Performance > performancestudies
Grondlegger: Richard Schechner
o Theater is slechts een onderdeel van performance
Context: Verenigde Staten, 1960
Antidiscipline ‘wilt geen discipline zijn’ want er is geen gedefinieerd object
Object is een kwestie van toepassingsgebied: in dit geval alle conventiescripts en
cultureel gegronde sociale interacties
“Nieuwe” academische discipline of vooral interdisciplinaire benadering? (cf. Joseph
Roach, performance studies is “antidiscipline”)
Combinatie van kennis en methoden uit antropologie, sociologie, psychologie,
kunstgeschiedenis, folkolore en culturele studies alsook theater- en danswetenschap
3
, Typerend: brede definitie van “performance” (incl. religieuze en sociale rituelen,
amateur en professionele sporten, spel, populair entertainment, performance in het
alledaagse leven, carnaval, festivals, parades, politieke betoginging, alsook artistieke
performances)
“Broad spectrum approach” (cf. college 2)
The fan ( zie slide 20 les 1)
The web
Performancestudies
Antidscipline --> Joseph Roach
Theaterwetenschap
Ongedisciplineerde discipline --> Patrice Pavis
Performance studies definieert zich in eerste instantie in oppositie tot o.m.
theater(wetenschap)
Vooral retorische geste waarbij “theaterwetenschap” fungeert als algemene noemer
Retorisch gevecht tussen theater en performance. Ook onderhevig aan lokale
invloeden. Echter gelijken de twee disciplines dusdanig op elkaar. Vaak gewoon
lexicale verschillen.
Bij nader inzien zijn er meer overeenkomsten tussen beide domeinen
Belang van aandacht voor lokale contexten
o (bv. VS versus Duitsland – cf.artikel Marvin Carlson, “Theatre and
Performance at a Time of Shifting Disciplines,” 2001)
Tegelijk grote invloed van performancestudies op herdefiniëring van
theaterwetenschap
Erika Fischer-Lichte “Quo Vadis? Theater studies at the crossroads” (2001)
Dialectiek in twee stromingen over theorievorming
“zaken in hokjes steken die in werkelijkheid niet in hokjes zitten”
Theaterpraktijk beweegt zich op continuum tss:
o Hybridisering: “exchange with other genres of cultural performance, other
media, other art forms”
o Mediumspecificiteit: “the proclamation of a poor theatre, a theatre of empty
space, a theatre reverting to its ‘essentials’.”
Theaterwts volgt die trend
4
